Türk Dili Tarihi Ahmet B. Ercilasun Akçağ Yayınları / 603 Araştırma İnceleme / 50

2.1.4.7. Sekel Yazısı

Köktürk yazısından alınmış bir yazı Sekeller tarafından 17. yüzyıla ka­dar Macarca için de kullanılmıştır. Sekeller, Romanya'nın Erdel (Transilvanya) bölgesinde oturan Macarlaşmış Avar (?) Türkleridir. Eski kaynaklarda Attila Hunlarından inmiş kabul edilirler.

TÜRK DİLİ TARİHİ 149

Sekellerin ayrı bir yazısı olduğu 13. yüzyıldan beri kayraklarda zikre­dilmektedir. 15. yüzyıl kaynaklarınad Sekel yazısından "İskit harfleri", 16. yüzyıl kaynaklarınad ise "İskit" veya "Hun" olarak bahsedilir. Hepsinde de yazının tahta çubuklara çentilerek yazıldığı ifade edilir. Sağdan sola yazıldı­ğı ve az harfle çok anlam ifade edildiği de kayıtlar arasındadır.

1598'de Thelegdi Janos adlı bir Sekel "Hun harfleri" dediği Sekel yazı­sı hakkında bilgi veren altı sahifelik bir eser yazmıştır. "Hunların Eski Dili­nin Rudimentası (Temeli)" adını taşıyan eserde Sekel harflerinin sayısı ve adları, telâffuzları, bazı imlâ kuralları ve kısaltmaları hakkında bilgi verilir. Thelegdi'nin yazdığına göre Sekellerin 32 harfi vardır ve bunlar a, eb, ecs, ed, e, ef... harfleridir. Thelegdi'nin eseri birkaç yazma nüsha hâlinde kalmış; ancak 18. yüzyılda bilim dünyası eserden haberdar olmuştur.

Sekel harflerini içine alan başka yazmalar da bulunduğu gibi çeşitli ya­zıtlar da vardır. Bunlardan biri İstanbul yazıtıdır.

İstanbul yazıtı Çemberlitaş'taki Elçi Hanı duvannın taşlarından biri üze­rinde bulunmuştur. Sekel harfleriyle Macarca olarak yazılmış olan metnin tercümesi şöyledir: "Bin beş yüz on beş senesinde bunu yazdılar. Kral Laslo'nun beş sefirini burada beklettiler. Bilayi Barlabaş iki sene burada idi... Hükümdar; Kedeyi Sekel Tamaş bunu yazdı. Hükümdar Selim Beğ buraya yüz at ile koydu."

"Selim Beğ", Yavuz Sultan Selimdir. Bilayi Barlabaş başkanlığındaki Macar elçilik heyetini Yavuz Sultan Selim 1512'den 1518'e dek Çemberlitaş'taki Elçi Hanı'nda bekletmiş; bu arada Çaldıran ve Mısır sefer­lerine götürmüş, sonra ülkelerine göndermiştir. İşte bu bekleme sırasında, 1515'te, bir Sekel olduğu anlaşılan Kedeyi Sekel Tamaş, taş üzerine bu ya­zıyı yazmıştır.

Elçi Hanı 1865 yılında yandığı için bu taş bugün maalesef yoktur. An­cak Köktürk yazısından çıkmış Sekel yazılı bir taşın 1515-1865 arasında 350 yıl Çemberlitaş'taki Elçi Hanı'nda bulunduğu kesindir. Bir başka Macar elçilik heyeti 1553'te Kanunî Sultan Süleyman nezdine gelmiş, aynı handa kalmış ve bu heyet içinde bulunan Deraschwam, Sekel yazılı taşı görerek kaydetmiştir. 1563 yılında yazdığı bir esere İstanbul yazıtının kopyasını da koyan Dernschwam'ın bu kaydı Alman bilgini Babinger'in dikkatini çekmiş ve böylece 1910'larda bilim dünyası İstanbul yazıtından haberdar olmuştur. Bu yazıtın önemi, Macarca için kullanılmış olsa da Köktürk yazısından a-lınmış bir yazının İstanbul'a kadar ulaştığını göstermesidir (Orkun 1940: 249-319).

150 Ahmet B. ERCILASUN