Türk Dili Tarihi Ahmet B. Ercilasun Akçağ Yayınları / 603 Araştırma İnceleme / 50

2.3. ÇAĞATAY TÜRKÇESİNİN DİL ÖZELLİKLERİ

Çağatay Türkçesini kendinden önceki devirlerden ayıran dil özellikleri Janos Eckmann tarafından net bir şekilde belirlenmiştir. Eckmann'ın "Ça­ğatay Dili Hakkında Notlar" adlı makalesinden yararlanarak bu özellikleri aşağıda belirtiyoruz (Eckmann 1996: 139-144):

2.3.1. SES ÖZELLİKLERİ

1. 
   İlk hecede yaygın bir e>i değişmesi vardır: minni
   
2. 
   İkinci hecede ü bulunması hâlinde ilk hecedeki e, ö'ye döner:
   öçkü(keçi), öksük
   
3. 
   Harezm Türkçesinde dudak ve diş-dudak ünsüzlerinden sonra görü­
   len yuvarlaklaşmalar Çağatay Türkçesinde yoktur: anamnuŋ değil anamnıŋ,
   sabrum değil sabrım, tapup değil tapıp, imâmluk değil imâmlık. Çağataycada
   sadece v ile biten fiil köklerinden ve -av ses grubu bulunan Arapça kökenli
   kelimelerden sonra yuvarlaklaşma vardır: kavup, kavuş-, sivdüm, sivün-,
   cavruŋ, davruŋuz, şavkum.
   

4. Nevâyî'den itibaren üç kelimede p>f değişmesi vardır:
tofrak(elbise).

5. 
   Karahanlı Türkçesindeki çift dudak v'si (w) Çağataycada diş-dudak
   v'si olmuştur: ivFakat su
   
6. 
   Şu kelimelerde t->d- değişmesi olmuştur: dagı(ve, dahi), di-
   (gibi), digrü/tigrü(-A kadar), diginçe/digünçe (-A
   kadar), -dur/dururFakat turmak.
   
7. 
   Diş arası d, y olmuştur: ayak
   

8. -AgU ses grubu -Av olmuştur: kıravaltav(altısı birden), küyev

9. Birden fazla heceli kelimelerin sonundaki ince ve kalın g'ler tonsuz-
laşıp k olmuştur: uluklük<ölüg, yüzlükBazen -k'ler de -g'ye döndüğünden sondaki g-k

TÜRK DİLİ TARİHİ 431

konusunda Çağataycada bir karışıklık ortaya çıkmıştır: ayak~ayag, ak~ag, bulak~bulag.