TüRKİye diyanet vakfi 4 İSLÂm ansiklopediSİ (26) 4

Bibliyografya :

Hayyât. et-İntişâr, s. 150-151 ;Mâtürîdî. Kitâ-bû't-Tevhtd, s. 403-406; İbnü'n-Nedîm. el-Fih-risî(Teceddüd).s. 201-247; Ebü'1-Muîn en-Nese-fî. Tebştratü't-edille{r\şr. Hüseyin Atay), Ankara 1993, I, 596-598; Teftâzânî. Şerhu'l-Makâşıd (nşr Abdurrahman Umeyre), Beyrut 1409/1989, neşredenin girişi, s. 146-148; Taşköprizâde, Meuzûâtü't-uiûm, I, 594-634; Keşfü'z-zunûn, II, 1503;Sıdctîk Hasan Han, Ebcedü'l-'utûm(nşr. AbdülcebbârZekkâr].Dımaşk 1978,11, 440-453; W. M. Watt. "The Beginnings of the Islamic Theoiogical Schools", L'enseignement en İslam el en occident au moyen âge, Paris 1977, s. 15-21; D. Gimaret. Theories de l'acte humain en theotogie musulmane, Paris 1980, s. XV-XXII; Hasan es-Sadr. Te3stsü'ş-Şîca, |baskı yeri ve ta­rihi yok|. s. 350-402; L Gardet- M. M. Anavvati, Introducüon â la theologie musulmane, Paris 1981, s. 509-536; Bekir Topaloğlu. Kelâm İlmi: Giriş, İstanbul 1985, s. 19-43, 56-64; M. Said özervarlı. Tebsıratü't-edİlle'nin Kaynaktan (yüksek lisans tezi, 1988), Mü Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 70-71; B. Dodge, "The Subjects and Tltles of Books Wrİtten During the First Four Centuries of İslam", IC, XXVIII (1954), s. 525-540.

Îlyas Üzüm

Tasavvuf.

Tasavvufun ilk dönemi olarak kabul edilen l-ll. (Vll-Vlll.) yüzyıl­larda ve sonrasında kaleme alınan zühde dair eserler Hz. Peygamber, ashap, tabiîn ve bir kısım zâhidlerin ibadet, îhlâs, te­vekkül, kanaat, doğruluk, tevazu gibi ko­nularla ilgili sözlerini ihtiva etmekte ve bu sözler rivayet zinciriyle birlikte kaydedil­mektedir. Bu usul, ileriki dönemlerde ya­zılan tabakat ve menâkıb türü bazı kitaplarda da uygulanmıştır. III. (IX.) yüzyılda tasavvufun temel meselelerine dair kale­me alınan eserler ilk kaynaklan oluştur­duğu için bunlarda bibliyografya zikre­dilmez. IV. (X.) yüzyıldan itibaren tasav­vuf ilmine ve sûfî tabakatına dair kitap­larda çoğunlukla önceki mutasavvıflardan nakiller yapılır. Bu mutasavvıfların bir kıs­mı eser sahibi olup kaydedilen bilgilerin önemli bir kısmı bunlardan alındığı hal­de adları verilmez. Nitekim Ebû Tâlib el-Mekkî'nin Kütü'l-kulûb'u, Muhammed b. Hüseyin es-Sülemî'nin Tabakâtü'ş-şû-/iyye'si ve Abdülkerîm el-Kuşeyrî'nin er-Risâle'sinde yararlanılan kaynaklar belirtilmemiştir. Bazı eserlerde ise yer yer ya­rarlanılan kaynağa ve müellifine atıfta bu­lunulmuşsa da birçok bilginin kaynak gös­terilmeden verilmiş olması, yapılan atıf­ların özellikle kaynak verme amacına yö­nelik olmadığını ortaya koymaktadır. Me­selâ Muhammed b. İbrahim el-Kelâbâzî, et-Ta'arruf'un girişinde kitabını çeşitli eserleri inceledikten sonra yazdığını be­lirttiği halde bir iki yerde kaynak adı zik­retmiş, diğer yerlerde şahıslardan nakil­lerde bulunmayı tercih etmiştir. Ebû Nasr es-Serrâc'm el-Lümacı, Gazzâlî'nin İh-yâ3ü culûmi'd-dîn"t, Şehâbeddin es-Süh-reverdî'nin 'Avânfü'l-macârif vb. eser­lerde de kaynaklara yer yer işaret edilirse de bilgilerin ekserisi kaynak gösterilme­den aktarılır. Yalnız Hücvîrî'nin Keşlü'l-mahcûb'u kaydedilen şifahî rivayetlerin yanı sıra atıfta bulunulan eserlerin çok­luğu ile diğerlerinden ayrılır.

Kelâbâzî et-TcfarruTta, kendi dönemi­ne gelinceye kadar eser telif eden yirmi dokuz sûfînin isimlerini kaydettiği halde eserlerinin adını vermez. Tasavvuf litera­türünde ilham mahsulü olduğu ifade edi­len eserler de tabii olarak hiçbir kaynağa dayanmaz. Nifferî'nin Kitâbü'l-Mevâ-kıf'ı ile Kitâbü'I-Muhâtabât'\, Muhyid-din İbnü'l-Arabî'nin el-Fütûhâtü'1-mek-Juyye'siyle Fuşûşü 'l-hikem"ı ve Abdül­kerîm el-Cîlî'nin el-İnsânü'l-kârnU'l bun­lara örnek olarak gösterilebilir.

Klasik dönemden sonra kaleme alınan eserlerin bir kısmında yararlanılan kay­naklara işaret edilmiştir. Bu kaynakların bazısı müellifleriyle birlikte, çok tanınan bir kısmı ise müellifi zikredilmeden, yer yer de sadece müellif adı belirtilmek su­retiyle verilmiştir. Ferîdüddin Attâr Tez-kiretü'l-evliytfm girişinde faydalandığı temel eserlerden üçünün adını. Cemâled-din Hulvî de Lemezât'm girişinde kırk se­kiz adet eseri müelliflerini belirtmeden kaydetmiştir. Son dönem müelliflerinden Yûsuf en-Nebhânî CâmFu kerâmâti'i-evliyâ' adlı kitabının başında yararlandığı elli eseri, Ahmet Avni Konuk da Mesnevi tercüme ve şerhinin mukaddimesinde kaynaklarını müelliflerinin isimleriyle bir­likte sıralamıştır. Muhammed Pârsâ Faş-lü'l-hitâb'ınöa, Muhammed b. Yahya et-Tâzifî Katâ'idü'l-cevâhir il menâkıbi'ş-Şeyh 'Abdüködir'müe faydalandığı kay­nakların adlarını müellifleriyle beraber eserin içinde kaydeder. Baldırzâde Meh-med'in Ravza-i Evliya adlı eserinde İse çok bilinen kitapların müellifleri zikredil­meden, diğerleri de müellifleriyle birlikte yer alır. Bunlara Ahmed Hâzinfnin Cevâ-hirü'l-ebrâr, İsmail Ankaravfnin Miti-hâcü'l-fukarâ'sı. Halvetiyye şeyhlerinden Mehmed Nazmi Efendi'nin Hediyyetü'J-ihvân'ı, Köstendilli Süleyman Şeyhî'nin Bahrü'l-velâye'si, Harîrîzâde'nin Tibyâ-nü ve Hüseyin Vas-sâf'ın Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr'ı da ekle­nebilir. Bibliyografyanın sonda verildiği eserlere Örnek olarak da Molla Fenârf nin Sûfiyyenin Libâs ve Etvâr ve Mesle­kine Dâir îtirûzâta Reddiye'siyle ⁸⁴⁷ Bandırmalızâde Ahmed Münib Efendi'nin Mir'âtü't-turuk'u (İstanbul 1306) göste­rilebilir.

Tasavvuf literatüründe bir eserin kay­naklarının gösterilmesi yanında bu alan­daki eserleri toplu olarak gösteren bibli­yograf ik çalışmalar sınırlı olup bunlar bir iki kaynak dışında daha çok modern dö­neme aittir. İbnü'n-Nedîm'in el-Fih-risfinde beşinci makalenin beşinci bö­lümünün önemli bir kısmı sûfî ve zâhid-lerle bunların eserlerine ayrılmıştır. Hüc­vîrî'nin Keşfü'l-mahcûb'unûa da tasav­vuf sahasında yazılan eserlere ve bunla­rın müelliflerine yer yer işaret edilmiştir. Kâtib Çelebi'nin Keş/ü'z-zunûn'unda ise tasavvufî eserler değişik başlıklar altında dağınık olarak kaydedilmektedir. Ahmed Ziyâeddİn Gümüşhânevî'ye ait Câmiıu uşûi'ün girişinde tarikatların ayrı ayrı isimleri yazılarak bunlarla ilgili başlıca eserler, ardından da tasavvufun temel eserleriyle tabakat kitapları kaydedilmiş­tir.

Bu tür çalışmalar yanında Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin bizzat kendisi tarafından hazırlanan eserlerinin listelerini de ⁸⁴⁸ kaydetmek gerekir. Bu listelerden 250 civarında kitap isminin yer aldığı el-Fihrist'i Ebü'l-Hasan Ali b. İbrahim el-Bağdâdî ed-Dürrü's-semîn fî menâkıbi'ş-Şeyh Muhyiddîn ⁸⁴⁹ adlı kitabında kay­detmiştir. İbnül-Arabî burada birçok ese­rini nerede, niçin, nasıl yazdığını anlat­makta ve muhtevaları hakkında bilgi ver­mektedir. Onun eserlerinin başka listesi de Muhammed Receb Hilmî el-Kâdirî'nİn eJ-Bur/ıânü'J-ez/ıe/ fî menâkıbi'ş-Şey-hi'J-E/cber adlı kitabında yer almıştır (284 adet). Burada ayrıca Fuşûşü'l-hikem şerhlerinden otuz sekizinin adı müeilifle-riyle birlikte verilmektedir. Modern dö­nem araştırmacılarından Osman Yahya, Histoire et classiücation de l'oeuvre d'İbn Arabîadlı kitabında (Damas i 964) dünya kütüphanelerinde tesbit ettiği İb-nü'l-Arabî'ye ait veya ona nisbet edilen eserleri tanıtmıştır. Selâhaddin el-Mü-neccid, neşrettiği İbnü'l-Arabî'ye ait menâkıbın önsözünde İbnü'l-Arabî'nin lehin­de ve aleyhinde yazılan önemli eserlerin tam künyesini ve matbu olanların ilgili sayfalarını kaydetmiştir.

Tasavvuf literatürü bir kısım kaynaklar­da tahlil ya da tenkit maksadıyla da zik­redilmiştir. İbnü'l-Cevzî, Telbîsü İblîs'te sûffleri eleştirirken tasavvuf kaynaklarını ele alarak değerlendirmelerde bulunur. İbn Haldun, Şifâ3 ü's-sâ'il adh eserinde yararlandığı kaynakları belirttiği gibi o zamana kadar tasavvufta oluşan farklı çizgileri, bazı tasavvuf klasiklerinin muh­tevasını değerlendirir. Mukaddime'n\n tasavvuf ilmine dair bölümünde de bu usulü uyguladığı görülmektedir. Seyyid Sahih Ahmed Dede'nin Mecmûatü't-te-vârîhi'l-Mevleviyyeadlı eserinde ⁸⁵⁰ yararla­nılan kaynaklar zikredilmiş, ayrıca birçok yerde tasavvufa dair bazı eserlerin muh­tevası ve müellifleri hakkında bilgi veril­miştir.⁸⁵¹

Modern dönemde gerçekleştirilen ta-savvufî eserlerin ilmî neşirlerinde genel­likle naşirin eserle ilgili yaptığı değerlen­dirme ile birlikte o eserin bulunduğu ka­tegorideki diğer çalışmaları da tanıtılır. Süleyman Uludağ, neşre hazırladığı Ne-fehâtü'î-ünsTercümesi'ne (İstanbul 1980} yazdığı önsözde tabakât-ı sûfiyye kitaplarını ve sûfîler hakkında bilgi veren her türden kaynağı tanıtmıştır. Mehmet Akkuş ve Ali Yılmaz tarafından yeni harf­lere aktarılan Hüseyin Vassâf in Sefîne-i £vliyd"sının (istanbul 1990) önsözünde de naşirler mutasavvıflardan bahseden ta-bakat ve tezkirelerden bir kısmını zikret­miştir.

Belli bir devri ya da coğrafyayı esas ala­rak yapılan literatür çalışmaları da vardır. Mustafa Kara, Osmanlılar döneminde ka­leme alınan tasavvufî eserlerin Önemli bir bölümünü konularına göre tasnif edip ba­zı açıklamalarla kaydetmiştir.⁸⁵² Osman Türer. Türk Mutasavvıf ve Şâiri Muhammed Nazmı adlı eserinde (Ankara 988) Mehmed Nazmi'nin Hediyyetü'l-ihvân'\n\ tahlil ederken daha önce Anadolu'da ka­leme alınmış menâkıb ve biyografi türün­den eserlerin tanıtımını yapmıştır.⁸⁵³ Mehmet Demirci, Türkiye'de İlahi­yat fakültelerinde gerçekleştirilmiş ta­savvufla ilgili çalışmalardan basılmış olan­ları "Osmanlı Dönemi Tasavvuf Araştır­maları" adlı makalesinde tanıtmıştır.⁸⁵⁴ Avrupa'daki tasavvuf çalışmala­rını konu edinen Arthur John Arberry'-nin An Introduction to the History of Su/ism'i ile (London 1942) İran'da telif edilmiş eserler çerçevesinde tasavvuf kay­naklarını da tanıtan Charles Ambrose Storey'in Persian Literatüre: A Bio-bibliographical Survey adlı eseri ⁸⁵⁵ bu tü­rün Batı dilinde yapılmış örnekleri olarak zikredilebilir.

Bir tarikat, bir mutasavvıf ya da döne­min esas alındığı araştırmalarda daha ön­ce yapılan çalışmalar da değerlendirilmiş, bir kısmı oldukça yetersiz görünse de de­ğişik tasniflerde tasavvuf literatürü orta­ya konmuştur. Buna örnek olarak Mus­tafa Kara'nın "Şâzeliyye Literatürü Üze­rine Bir Deneme" adlı makalesi zikredil­melidir .RawanA. G. Farhadi'-nin "On Some Early Naqshbandi Majör Works ⁸⁵⁶ ile Hamid Algar'ın "The Present State of Naqshbandî Studies" ⁸⁵⁷ adlı makaleleri de bunun Batı'da yapılmış ör­nekleridir. Hasan Kâmil Yılmaz'ın Tasav­vufî Hadis Şerhleri ve Konevî'nin Kırk Hadis Şerhi adlı eseri (İstanbul 1990) bir konu çerçevesinde yapılan literatür çalışması mahiyetindedir. Mustafa Kara Ta-savvuf ve Tarikatlar Tarihi'nâe (İstan­bul 1985) işâri tefsirlerin bir listesini ver­miş ⁸⁵⁸ temel tasavvufî eserleri de kısa açıklamalarla tanıtmıştır.⁸⁵⁹

Tasavvufun edebiyatla olan ilişkisi sebe­biyle tasavvuf literatürüne edebiyat tari­hiyle ilgili çalışmalarda da yer verilmiştir. Edvvard G. Browne,4 Literary History of Persia adlı eserinde (Cambridge 1951) İran edebiyatı literatürünü tanıtmakta, dolayısıyla tasavvufun Fars kaynaklarını da ele almaktadır. Agâh Sırrı Levend, Türk Edebiyatı Tarihi'nde (Ankara 1973) edebî eserler çerçevesinde tasavvufî hikâ­yeleri konu edinen eserlerin, belli bir bölgede yetişen şahısları anlatan eserler türü çerçevesinde mutasavvıfları ele alan tasavvuf kaynaklarını (1,407-414), menâkıb türü tasavvuf kaynaklarını ve ev­liya tezkirelerini tanıtmıştır. Necla Pekolcay İslâmî Türk Edebiyatı I adlı eserinde (İstanbul 1981) Ahmed Yesevî, Hakîm Ata. Hacı Bektâş-ı Velî ve Bek­taşîlik, Mevlânâ'nın hayatı ve eserleri. Sultan Veled ve eserleri hakkında yapı­lan çalışmalarla bu mutasavvıflarla ilgili kaynakların bir listesini vermiştir.

Tasavvuf literatürünün tanıtıldığı eser­ler çerçevesinde Kasım Ganî'nin Târîh-i Tasavvuf der İslâm ve Tatavvurât ve Tahavvülât-ı Muhtelife-i Ân ez Şadr-ı İslâm tâ 'Aşr-ı Hafız adlı eseri zikredil­melidir.⁸⁶⁰ Müellif çalışma­sının son bölümünü ⁸⁶¹ tasavvuf sahasında yazılan temel eserlere ayırmış, bunları mensur ve manzum olmak üzere ikiye ayırıp tanıtmıştır. Muhyiddin Tu'mf-n'm et-Tabakâtü'1-kübrâ'sı (Beyrut 1994), sûfîlerden bahseden kaynakların alfabe­tik sıraya göre dizilerek fihristlerinin kay­dedildiği farklı bir çalışma olarak dikkat çekmektedir. Gustav Pfannmüller'in ta­savvuf ve tarikatlara dair başvurulacak kaynakların listesini kaydettiği Handbuch der islam Litteratur adlı çalışması da ⁸⁶² burada belirtilmelidir. Bu hususta Türkçe hazırlanmış kapsamlı bir çalışma Mustafa Aşkar'ın Tasavvuf Tarihi Literatürüdür {Ankara 2001). Aş-kar bu çalışmasında, ilk dönemden baş­layarak günümüze kadar tesbit edebildiği eserleri değişik başlıklar altında tasnif ederek ele almış, müellifleri hakkında bil­gi vermiştir. Son bölümde de dünyada ta­savvuf sahasında hazırlanmış kitap, ma­kale ve tezlerin bir listesini kaydetmiştir. Reşat Öngören

1 26 Cemâ-ziyelevvel 869/24 Ocak 1465

2 20 Ce­mâziyelâhir 889/ 15 Temmuz 1484

3 Seyahatname., 224-227

4 BA, Bâb-ı Âsa-fî Dîvân-ı Hümâyun, dosya 1, vesika 9

5 AkgündÜZ, II, 433-442

6 yaklaşık 6000 kişi

7 BA.MD, nr 32, s. 354, hk. 644

8 Lehçe-i Osmanî, II. 1015

9 Clauson, s. 692, 707

10 Derleme Sözlüğü, VIII, 2951, 3056

11 Doerfer, IV, 4-7, nr. 1718; krş. Rasonyİ, IX/IO3 j 19711, s. 622-623

12 Acar. Kilim-Cicim, s. 14

13 meselâ II, beyit 1581,2815

14 aş. bk.

15 Envanternr. 857

16 Yetkin, TTK Belleten, XXXV/I 38 [ 19711, s. 218-2 19; farklı tarlhleme için bk. AnatoUanKillms,l. nr. l

17 İA, VI, 806

18 İl-lizi Baghtshesi

19 Özgen. s. 4

20 Yahya b. Saîd el-Antâkî, s. 203

21 Zübdetü Keşfi'l-memâlik, s. 50

22 Kana, Kıbeliye.ÇukurfasI, Hacıgökçe/ Meşhedler, Kızılca, Sübbad

23 Konyalı, s. 158-159

24 Kıbeliye, Kana, Meşata Çalcıyan. Kızılca, Sübbad

25 a.g.e., s, 143-144

26 Cuinet, II, 186

27 Kâmûsü 7-a7âmda otuz yedi cami; V, 3880

28 Kâmûsü'l-a'lâm'da sekiz medrese

29 Kâmûsü'l-a'/âm'da 1454 dükkân

30 Ke­sici, Doğu Coğrafya Deyisi, sy. 1 1995J, s. 250

31 Soysal, 1, 283

32 bk Gaziantep Mevlevîhânesi

33 DB, II/2, s. 1601

34 Lisânü'l-'Arab, "kns" md.; Tâcü'l-'arûs, "kns" md

35 El2 |Fr.|, IV, 569

36 Mez-mur, 26/5

37 Mezmur, 89/7

38 Sayılar. 19/20; 20/4;Tesniye,23/ 1-3; Mezmurlar, 82/1; Nehemya, 13/1

39 Matta, 16/18; Korintoslutar'a Birinci Mek­tup. 12/28; Koloseliler'e Mektup. 1/18. 24; Timoteos'a Birinci Mektup, 3/15

40 Matta, 16/19

41 Timoteos'a Birinci Mektup, 3/15

42 Korintoslular'a Birinci Mektup, 3/9-17;6/19; Efesoslular'a Mektup, 2/20-22.

43 Efesoslular'a Mek­tup, 1/23; 5/23; Koloseliler'e İkinci Mektup, 1/18, 24

44 Efesosiular'a Mektup, 5/23-32

45 Matta, 16/18-19

46 Müsned, I, 416; II, 222; IV, 74; V. 320, 441, 442; VI, 25, 51; Buhârî, "Şalât", 48, 54; "Cenâ'iz", 71; "Menâkıbü'l-enşâr", 37; Müslim, "Mesâ-cid", 16, 18; Nesâî, "Mesâcid", İ3

47 el-Hac 22/40

48 Mev-hûbb. Ahmedel-Cevâlikl, s. 81

49 Tâcü 'l-'arûs, "b/a" md.; Mustafavî, I, 346; el-Muuatta', "Se­lâm", 6; Ebû Dâvûd, "İmâre", 30; (effery, s. 86-87

50 Hoşea, 1/10; 2/23; Romalılar'a Mek­tup, 9/23; Levililer, 26/12; Korintoslular'a İkinci Mektup, 6/16; Yeremya, 31/33; İbrâ-nîler'e Mektup, 4/9; 8/10; Petrus'un Birinci Mektubu,2/10; Vahiy, 18/4; 21/3

51 Mezmurlar, 80/ l;İşaya, 40/11; Yeremya, 13/17; 23/1

52 Matta, 26/31-33; Luka, 12/32;Yuhanna, 10/11-16; Resullerin İşleri, 20/28; İbrânîler'e Mektup, 13/20; Pet­rus'un Birinci Mektubu, 5/2

53 Timoteos'a Birinci Mektup, 3/15; İbrânîler'e Mektup, 3/6; Petrus'un Birinci Mektubu, 2/6; 4/17; Yâkub'un evi ve İsrail'in evi mukayesesi için bk. İşaya, 2/2-6; 5/7

54 Yeremya, 2/2, 32; Hoşea, 2/19-20; İşaya, 49/18; 61/10

55 Korintoslular'a İkinci Mektup, 11/2

56 El2 |Fr.|, IV, 569; ayrıca bk. hı­ristiyanlık

57 Matta, 16/18

58 Matta, 28/20

59 el-Hac 22/40

60 Lane, VII. 2634; İA, VI, 575-576; El2 |İng.|, IV, 545-546

61 İbnü'i-Kelbî.s. 10, 12, 16-17; Buhârî, "Meğâzî11, 64, "Dacavât", 18

62 Belâzürî, s. 178-179

63 Ibn Kayyim el-Cevziyye, II, 683 vd

64 Belâzürî, s. 169

65 Theophanes, s. 119

66 Taberî, Târîh,VU\, 324;EbüpI-Ferec, Târihu'z-za-mân,s. 13

67 Fiey, s. 145, 163

68 Mârî b. Süleyman, s. 83

69 Yahya b. Saîd el-Antâkî, s. 116-117

70 AhbâruMışr, s. 14

71 Turan, II, 160

72 Süryani Patrik Mi-hailin Vakainamesi, II, 263-264

73 Tâ-cü'Ueuârîh, II, 293

74 Teuârîh-iÂl-iOsman, s. 230

75 Akgündüz, İM, 377-378; IV, 425, 444

76 Er-yılmaz, s. 40

77 Düstûr, Birinci tertip, 11,610

78 a.g.e., İkinci tertip, II, 431-433

79 el-Bakara 2/256; Yûnus 10/ 99; el-Kehf 18/29

80 el-Hac 22/40

81 md. 25

82 Muhammed Hamîdullah, s. 116

83 Reddü't-muhtâr, IV, 203

84 Yûsuf el-Kardâvî, s. 20

85 Ebû Yûsuf, s. 161

86 Ahkâmü ehli'z-zimme, II, 672

87 AbdülkerîmZeydân,s. 98-99

88 Mevvâk, 111, 384

89 Aynî, IV, 3

90 Ulus, 23 Şubat 1953

91 geniş bilgi için bk. Ki­lisli M. Rifat, "Millî Şiirler-Mora Destanı", İkdam, nr. 8660, 22 Nisan 1921; a.mlf.. Anılar oe İnsanlar, s. 42-46

92 daha ayrıntılı bilgi için bk. "Satılık Kü­tüphaneler", a.g.e., s, 31-42

93 Tarama Dergisi, İstanbul 1934.1,95-96

94 Anılarueİnsanlar, s. 47-50

95 a.g.e., s. 50-51

96 nr. 1202

97 bk. İbn Mühennâ

98 Şehid Ali Paşa, nr 2659

99 Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr 2896

100 III. İstanbul 1917-1919

101 Anılar ue İnsanlar, s. 61-64

102 MTM, nr. 5 19I5, s. 273-304, 385-386

103 Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 1438

104 eserin kaynak olarak mahiyet ve değeri hakkında bk. ]ohn E. Woods, TheAqqoyunlu: Clan, Confeder-ation, Empire, Minneapolis-Chicago 1976, s. 22

105 Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 3465

106 ay­rıca bk. Esterâbâdî. Aziz b. Erdeşîr

107 VU-vm, istanbul 1928

108 ayrıca bk. Anılar ue insanlar, s. 59-61; bu yayının tahlil ve değerlendirilmesi için bk. Fr. Taeschner, "Die neue Stam-buler Ausgabe von Evlija Tschelebis Reisewerk", Der İslam, XVIII11929|, s. 299-310

109 Müellif ve Kitaba Dâir Birkaç Söz", LutfîPaşa Târihi, İstanbul 1341, s. 3-6

110 TSMK. Emanet Hazinesi, nr. 1232

111 bk. Gülzâr-I Savâb

112 Enderun Hazinesi, nr.1232

113 İstanbul 193I [Bibli-otheca islamica Bd.. 62

114 İstanbul 1941-1946, M. Şerefettin Yaltkaya ile birlikte

115 Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 1619

116 Revan Köşkü, nr. 2059

117 MI, İstanbul 1945-1947, M. Şerefettin Yalt­kaya ile birlikte

118 I, İstanbul 1951, İbnülemin Mahmud Kemal ile birlikte

119 E. Rossi, II "Kitâb-ı Dede Qorqut". Racconti epico-cauallereschi det Turci, Vatican 1952, s. 3

120 İstanbul 1924, Veled Çelebi'yle |İzbudak] birlikte

121 Millet Ktp, Ali Emîrî Efendi, Manzum, nr. 300

122 yayının tahlil ve de­ğerlendirilmesi için bk. Fuad Köprülü, TM, II 11928|. s. 481-489; ayrıca bk. Hocame-Sud

123 tah­lil ve tenkidi için bk. Fuad Köprülü, TM, II ! 19281, s. 475-481

124 Ant­lar ve İnsanlar, s. 12

125 Besim Atalay, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, Ankara 1940, Önsöz, l.s.XXIV-XXV,XXVIU-XXX

126 Kilisli Rıfat'ın bu husustaki açıklamaları için bk. Anılarueİnsanlar, s. 127-134; aynı metin İçin ayrıca bk. Bir Ki­tabın Hikâyesi, Ankara 2000, s. 28-34

127 Büyük Türk Filozof ve Tıb üstadı Ibni Sina, İstanbul 1937

128 Fâtih, nr. 3625

129 s. 18-25