TüRKİye diyanet vakfi

GEYLANL, ABDÜLKÂDİR¹⁸⁸

GIFAR (BENİ GIFÂR)

Adnânîler'e mensup bir Arap kabilesi.

Kabilenin soyu Gıfâr b. Müleyl b. Dam-re b. Bekr b. Abdimenâf b. Kinâne b. Huzeyme b. Müdrike (Amr) b. İlyâs b. Mu-dar b. Nizâr b. Mead yoluyla Adnan'a ula­şır. Benî Gıfâr Hicaz'da Mekke ile Medi­ne arasında yaşardı. Hz. Peygamber'in annesi Âmine'nin kabrinin bulunduğu Ebvâ'ya 8 mil mesafedeki Veddân vadi­siyle Bedir Kuyusu bunlara aitti.

Benî Gıfâr'ın İslâm öncesi tarihi hak­kında yeterli bilgi yoktur. Yollarda yap­tıkları soygunlarla meşhur olan kabile mensupları hacıların mallarını bile yağ­malayıp alırlar ve haram aylarda da bu yağmacılıklarına devam ederlerdi.

Gıfâr kabilesinden Ebû Zer el-Gıfârî ilk müslümanlar arasında yer almış, an­cak Mekke'de kalmayarak kabilesinin yanına dönmüş, Resûlullah Medine'ye hicret edinceye kadar kabilesi arasında kalarak Uhud veya Hendek Gazvesinden sonra Medine'ye gitmiştir.

Kabile Medine'ye yakın bir yerde ika­met ettiği için Hz. Peygamber'in mütte­fiki olmuş ve kabile mensuplarıyla, muh­temelen 2. yılda (624) Damre, Müdlic ve Cüheyne oğullan ile yapılan anlaşmaya benzer bir anlaşma yapılmıştır¹⁸⁹. Re-sûl-i Ekrem ile Benî Gıfâr yardımlaşmak, birbirine destek olmak ve komşuluk hak­larına riayet edip ihanet etmemek üze­re anlaşmış, böylece kabile mensupları­nın canlan ve mallan Allah ve Resûlü'-nün teminatı altna alınmıştır. Müşrik olmalanna rağmen Benî Gıfâr ile yaptı­ğı bu anlaşma sayesinde Hz. Peygam­ber Medine civarında taraftar bulmuş ve Medine'yi Mekke'den gelmesi muh­temel bir tehlikeye karşı emniyete almıştır. Resûl-i Ekrem, Gıfâr ve Damre oğullan ile anlaşma yaptıktan sonra se­fer dolayısıyla Medine dışına çıktığı za­man Ebû Zer el-Gıfârî'yi Medine'de ye­rine vekil bırakmıştır. Gıfâr oğullan Hz. Peygamber ile yaptıkları bu anlaşmaya sadık kalmışlar, hatta Resûlullah Hudeybiye Antlaşması için Medine'den ayrılıp Gıfârlılar'ın yurdundan geçerken İslâm ordusuna yiyecek vermişlerdir.

Benî Gıfâr 8 (629) yılında müslüman olmuş ve Mekke'nin fethine Hâlid b. Ve-lîd kumandasında katılmıştır. Huneyn Gazvesinde de 400-1000 kişilik bir kuv­vet Resûl-i Ekrem'in ordusunda yer al­mıştır. Yine 8 yılında Zâtüatlâh halkını cezalandırmak üzere gönderilen ordu­nun kumandanlığına da Gıfâr kabilesin­den Kâ'b b. Umeyr tayin edilmiş, Benî Gıfâr müslüman olunca Büreyde b. Hu-sayb Resûlullah tarafından zekât âmili olarak görevlendirilmiştir.

Hz. Peygamber Tebük Gazvesi'ne çı­karken bütün kabilelerden olduğu gibi Gıfâr'dan da Medine'ye gönüllüler gel­miş, ancak binekleri olmadığından Re­sûl-i Ekrem'den binek istemişlerdi. Re­sûlullah onlara ilk anda binek temin ede­mediği için ağlamaya başlamışlar, bun­dan dolayı da kabileye "Benü'l-bekkâ" (çok ağlayanlar zümresi) adı verilmiştir. Da­ha sonra Hz. Peygamber onların binek ihtiyacını karşılamış ve gönüllüler Tebük Gazvesi'ne katılmışlardır.

Hz. Peygamber'in, "Allah Gıfâr'a mağ­firet etsin"¹⁹⁰ şeklin­deki duasına mazhar olan kabile men­supları onun vefatından sonra mürted-lere karşı yapılan savaşlarda İslâm or­dusunda yer almışlar ve ardından ger­çekleştirilen fetihlere de katılmışlardır. Mısır'ın fethinden (20/641) sonra Fus-tat'ta Benî Gıfâr mensuplarına bir ma­halle ayrılmıştır.

Bibliyografya:

Buhârî, "İstiskâ3", 2; İbn Hişâm, es-Sîre, II, 192, 281. 290, 341, 342, 344, 350-351, 407, 421, 448, 496, 518, 529; BelâzürT. Ensâb, I, 531; Taberî, Târîh (Ebu İ-Fazl). III, 64; İbn Hazm, Cemhere, s. 186, 465; Sem'ânî, Ensâb, IX, 164-167; Yâküt, Mu'cemu I-buldan, V, 365; Kal-kaşendî, Nihâyetü'l-ereb, Beyrut 1405/1984, s. 348; Cevâd Ali. el-Mufaşşal, I, 295, 346, 458; V, 116; VII, 351; Hamîdullah. İslâm Peygambe­ri, I, 102, 366, 466, 467; a.mlf.. el-Veşâ'ikus-siyâsiyye, Beyrut 1403/1983, s. 268; Kehhâ-le, Mu'cemü kabâ'iti'l-'Arab, Beyrut 1980, III, 890; W. M. Watt, Muhammad at Medina, New York 1981, s. 66, 81-84, 86, 99, 237, 354, 367; Mustafa Fayda, Allah'ın Kılıcı Halid b. Velid, İstanbul 1990, s. 173; J. W. Fück, "Ghifâr", El2 (İng.), II, 1072.

GILMAN¹⁹¹

GILMAN

Cennet ehlinin hizmetiyle görevlendirilen gençler anlamında bir Kur'an terimi.

Sözlükte "çocuk, bıyığı yeni terlemiş genç, hizmetçi" anlamındaki gulâm ke­limesinin çoğulu olan gılmân, Kur'an li­teratüründe "cennet ehlinin emrine ve­rilen ve hiçbir zaman yaşlanmayan genç­ler" mânasına gelir.

Kur'an'da sadece bir yerde geçen¹⁹² gılman hakkında verilen bil­giler oldukça sınırlıdır. Yukarıdaki âyet­te gılman, "kabuğunda saklanmış inci­ler gibi taze ve berrak" şeklinde tasvir edilmekte ve müminlerin iman etmiş zürriyetleriyle birlikte cennette mutlu bir hayat sürerken gılmanın da etrafla­rında dolaşacağı bildirilmektedir. Gılman çeşitli hadislerde sözlük anlamında kul­lanılmıştır. Süyûtî tarafından Hz. Pey-gamber'e nisbet edilen ve en alt merte­bede bulunan cennet ehline bile 10.000 hizmetçinin verileceğini bildiren rivaye­tin doğruluğu tesbit edilememiştir. Bu­na benzer ifadelerin Resûl-İ Ekrem'e nis­bet edilmeyen bazı rivayetlerde yer al­dığı görülmektedir¹⁹³. Kur'ân-ı Kerim'de iki âyet­te geçen vildânın da¹⁹⁴ gılmanla aynı mânada kul­lanıldığı anlaşılmaktadır. Velîd (çocuk) kelimesinin çoğulu olan vildan, her iki âyette de "ebedî" anlamındaki "muhal-led* sıfatıyla nitelendirilmiş olup bu sı­fat gençlerin fizyolojik değişikliğe uğra­yıp yaşlanmaktan korunduğunu ifade etmektedir.

Gılman hakkında müfessirierce ileri sürülen görüşleri üç noktada toplamak mümkündür.

1- Gılman müminlerin ken­dilerinden önce Ölen çocuklarıdır. Ergen­lik çağına gelmedikleri için mükellef ol­mayan, sâlih amel işlemedikleri için de cennet nimetlerine hak kazanamayan bu çocuklar mümin olan ebeveynlerinin yanında onlara hizmet etmekle görev­lendirilecektir.

2- Kâfirlerin ölen çocuk­ları olup mükellef bulunmadıklarından cehenneme atılmayacak, cennet ehlinin hizmetçileri statüsünde tutulacaktır.

3- Müminler için cennette yaratılan hiz­metçilerdir ve çocukken ölenlerle ilgisi yoktur. Aslında hizmetçilik ayrı bir sta­tü olup çocuklar buna dahil değildir. Hz. Peygamber, küçük veya büyük yaşta ölenler dahil bütün cennet ehlinin otuz yaş civarında olacağını bildirmiştir¹⁹⁵. Halbuki gılman, bıyığı yeni terleyen ve on beş yaşını geçmeyen çocuklar veya gençlerdir. Nitekim başka âyetlerde de cennet ehlinin hizmetçilerinden "vildan" (çocuklar) olarak söz edilmiştir.¹⁹⁶

Gılman konusundaki üçüncü yorum daha isabetli görünmektedir. Nitekim Kur'ân-ı Kerîm'de bu gençler, her türlü aşınma ve kirlenmeden korumak ama­cıyla kabuğunda saklanırken buradan çıkarılıp cennet ehlinin etrafına saçılmış incilere benzetilmek suretiyle onların hu­riler gibi özel bir yaratılışa sahip olduk­larına işaret edilmiş, ayrıca gılman ve vildânın orada içki sunma görevinden söz edilerek onlann hizmetçi statüsün­de bulundukları da bir bakıma ifade edil­miştir. Cennet ehlinin iman etmiş zürri-yetlerinin esasen cennete girmeyi ha-ketmiş kimseler olması¹⁹⁷ ve yaşlarının da otuz civarında bulunma­sı bu görüşü ayrıca desteklemektedir.

Bibliyografya:

VVensinck. el-Mu'cem, "ğlm" md.; Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât, "ğlm", Md" md.leri; Ebü'l-Bekâ. el-Küllîyyât, "gılmân" md.; Mûsned, !1, 295, 343; 111, 9; Dârimî, "Rikâk", 110; İbn M9-ce, "Zühd", 39; Tirmizî. "Cennet", 12, 23; Ta-berf, Câml'u'l-beyan (Bulak), XXV, 57; Fahred-din er-Râzî, Mefmîhu't-ğayb, XXVIII, 254; İbn Teymiyye, Mecmu"u fetSuâ, İV, 311; İbn Kay-yim el-Cevziyye. Hâdi'l-ervah ilâ bil&dl'l-efrâh (nşr. Yûsuf Ali Büdeyvî — Muhyiddin Müstû), Beyrut 1411/1991, s. 216-218, 308-311; İbn Kesîr. Tefstrü't-Kur'ân, VIII, 410; Süyûtî. el-Budûrü's-safire, Beyrut 1411/1991, s. 568; Âlûsî, Rahu'l-me'ânî, XXVII, 34; Elmalılı. Hak Dini, VI, 4555.