TüRKİYE’de interneti İncelemek konulu

Devletlerin İçeriği Denetleme Çabaları

İnternetin ticarileşmesinden bu yana bu yeni medya ile ilk gündeme gelen konulardan biri içerik düzenlemeleri olmuştur. İlk olarak İnternetin niteliği hakkında tespitler yapılmaya çalışılmıştır. Kimilerine göre İnternet teknolojik gelişmeden başka bir şey değildir. Yargıç Easterbrook Chicago Üniversitesinde yaptığı bir konuşmada ‘Siberuzam Hukuku’ olma ihtimalinin ‘At hukuku’ olma ihtimalinden daha zayıf bir seçenek olduğunu belirtmiştir.^xii Ona göre araçlar (otomobil hukuku, telefon hukuku vs) için nasıl yeni hukuk kuralları koymak gerekmiyorsa İnternet de mevcut olan kurallara göre düzenlenmelidir. Diğer bir grup hukukçu ise yukarıda ifade etmeye çalıştığımız yani anonimlik ve yargı yetkisi sınırlarının belli olmaması gibi İnternetin kendine has özellikleri nedeniyle düzenlenemez olduğunu iddia etmektedir.^xiii Johnson ve Post’a göre gerçek dünya hukuk düzeni ile Siberuzam düzenlenemez, Siberuzam için yeni bir hukuk düzeni gereklidir. Bu hukuk düzeni de gerçek insanlar ve fiziki mekânlar yerine e-posta adresleri, kullanıcı hesapları ya da alan adları ile düzenleme yapmak durumunda kalacaktır.

Bu iki görüş dışında bir üçüncü görüş de ortaya atılmıştır. İnternet hukukunun önde gelen isimlerinden olan Lawrence Lessig bu iki görüşün de yanlış olduğunu; siberuzamın düzenlenmesi gereken yeni bir hukuk dalı olduğu ve fakat Johnson ve Post’un iddia ettikleri durumun İnternetin değişmezliği ön kabulüne bağlı olduğunu ancak İnternetin değişebileceğini ifade etmiştir. İnternet mimarisi her an bir gelişme içindedir ve bugün mümkün görülmeyen pek çok şey mimarideki gelişmelerle mümkün olabilecektir. Piyasa yahut hükümetler bu mimarinin kendi istekleri doğrultusunda gelişimini sağlayabileceklerdir.^xiv Lessig’e göre siberuzamı hukuk tek başına düzenlememektedir. Hukuk insan davranışlarını düzenleyen diğer kurallarla birlikte düzenleme faaliyetinin bir parçasıdır. Hukukun yanısıra normlar, piyasa ve mimari de siberuzamı düzenlerler. Hukuk telif hakları, hakaret, müstehcenlik gibi konuları düzenlerken sosyal normlar online topluluklar içinde önemli bir düzenleyici role sahiptir. Yüksek İnternet erişim ücretleri, hattan atmalar, ekranda istemeden açılan reklamlar, daha çok reklam alabilmek için sansasyonel hale getirilen web siteleri de piyasanın İnterneti nasıl düzenlediğine verilebilecek örneklerdir. Ve son olarak da mimari yani yazılım ve donanımdan oluşan İnternetin hayata geçmesini sağlayan yapının kendisi de İnterneti düzenler; siberuzam tek bir parça halinde değildir, gerçek dünya nasıl bölünmüşse siberuzam da parçalardan oluşur, bazı web sitelerine girerken şifreyi bilmeniz gerekir, bazılarına para ödemelisiniz, bazen de pek çoğumuzun yaptığı gibi uzun uzun sözleşmeleri okumadan “kabul ediyorum” butonuna basarak siteye girersiniz. Bunlar hep mimarinin getirdiği düzenlemelerdir.

Bu dört düzenleyici güç arasında ilişkiler de olmaktadır; hukuk kuralları mimaride değişiklik yapılmasını emredebilir, piyasa telif haklarında olduğu gibi hükümetlere baskı yaparak hukuk kuralları çıkartabilir. İnternet mimarisi mevcut halinden çok farklı bir şekillere de girebilir. Kişilerin tanınması için değişiklikler yapılabilir, hatta yargı yetkisinin sınırlarının tespiti için dahi bölünmeler yapılabilir. Ama bu hal şu an için geçerli olmadığından, mevcut durum üzerinde neler yapıldığını ve yapılabileceğini tartışalım.