Hazırlıq mərhələsində millətləşmə prosesinin dərinləş-məsi, həmçinin kadrlaşma probleminin həlli, Azərbaycan Respublikasında dövlət müstəqilliyinin, milli-demokratik dövlət quruculuğunun dərinləşməsi, elmi-texniki və sosial-iqtisadi yüksəlişə nail olunması nəzərdə tutulur. Bu mərhələdə Azərbaycanın güneyinin milli-mədəni, yaxud milli inzibati muxtariyyətinin, “İran” adlanan dövlətin federativləşməsi də istisna olunmur. Lakin bu dəyişikliklərin istiqlaliyyətə gedən yolda yalnız bir mərhələ olacağı qəbul olunur.
İstiqlaliyyət mərhələsində milli azadlıq hərəkatının yeni yüksəliş dalğasının başlanması və Azərbaycanın güneyində müstəqil dövlətin qurulması nəzərdə tutulur.
Bütövləşmə mərhələsində isə iki Azərbaycan dövlətinin birləşərək vahid dövlətə – Bütöv Azərbaycan Dövlətinə çev-rilməsi nəzərdə tutulur.
Məramnamənin “Başlıca görüşlər” bölməsində “Azərbay-can türk milləti”, “milli dövlət”, “dünyəvi dövlət, “sosial dövlət”, “hüquq dövləti” və b. anlayışlar izah edilir, demok-ratiya və insan haqları müdafiə olunur.
Həmin bölmədə “Azərbaycan türk milləti” anlayışı əsasən Qərbi Avropa yanaşmasına (bu barədə bax, səh. 146-151) uyğun olaraq etnik çərçivədən çıxarılır və ideya-siyasi mənada qiymətləndirilir:
BAB millətin eyni bir milli kimlik şüuruna və istiqlal məfkurəsinə malik toplum olmasına söykənir və hesab edir ki, Azərbaycan türk milləti irqindən, dinindən-məzhəbindən, etnik mənsubiyyətindən, sinfi mənsubiyyətindən və s. asılı olmayaraq Azərbaycanın milli və tarixi ərazisini özünə Vətən sayan, Azərbaycan türk mədəniyyət şüurunu paylaşan, Azərbaycan milli tarix şüurunu daşıyan, taleyinin Azərbaycanla bağlılığına inanan, Müstəqil, Bütöv, Demokratik Azərbaycan Dövlətini qurmağa və onu əbədi yaşadıb yüksəltməyə çalışan insanların etno-sosial birliyidir.
...Aparıcı və dominant türk etnosu hər kəsin bərabə-rhüquqlu vətəndaş sayılacağı Azərbaycandakı milli azlıqların, azsaylı xalqların və etnik qrupların haqlarının qorunmasında qarant rolu oynayır və buna təminat verir.
Fikrimizcə, belə tərifi “Azərbaycan xalqı” anlayışına vermək daha doğru olardı. Çünki, “xalq” anlayışı qeyri-etnik mənada da (bax, səh. 150) işlədilə bilər. “Türk milləti” ifadəsi isə birbaşa etnik məna kəsb etdiyindən onu müxtəlif etnosların siyasi, ərazi, şüur və s. əsasında birliyi mənasında işlətmək ol-maz. Bu, məramnamənin ziddiyyətli məqamlarındandır.
“Başlıca görüşlər” bölməsində daha sonra deyilir:
...BAB Bütöv Azərbaycan dövlətini müstəqil, demokratik, milli, dünyəvi (laik) və sosial bir hüquq dövləti kimi görür.
Milli dövlət dedikdə ali hakimiyyətin hər hansı bir şəxsə, xanədana, klana, partiyaya, zümrəyə və ya sinfə yox, qeyd-şərtsiz yalnız millətə məxsus olduğu və yalnız millətin iradəsinin üstün tutulduğu bir dövlət anlayırıq.
Dünyəvi dövlət dedikdə dinin dövlətdən ayrılmasını, dinin və şəriətin dövlət işlərinə qarışmamasını başa düşürük. Heç bir toplum dinsiz ola bilməz, ancaq din toplumun dövlət işlərinə qarışmamalı, heç bir siyasətə alət olmamalı və toplum düzəyində öz varlığını sürdürməlidir.
Sosial dövlət dedikdə sosial ədalətin gözlənilməsi, bütün vətəndaşlar üçün fürsət bərabərliyi, milli gəlirin ədalətli bölünməsi, hər kəs üçün iş, təhsil, səhiyyə və s. kimi sosial, iqtisadi, mədəni imkanların yaradılması və hamının insan kimi yaşayıb rifaha qovuşa bilməsi məqsədiylə demokratik sistemi zədələmədən dövlətin sosial və iqtisadi həyatda müəyyən nizamlayıcı rol oynamasının gərəkliliyini nəzərdə tuturuq.
Hüquq dövlətini yalnız hüququn hakim olduğu dövlət kimi başa düşür, Anayasada təsbit olunmuş və Azərbaycanın qəbul etdiyi uluslararası sənədlərə uyğun insan haqları, vətəndaş hüquqları və azadlıqlarının qanunla qorunmasını, hakimiyyət bölgüsünün gerçəkləşməsini və məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyini əsas götürürük.
...BAB-ın inancına görə:
- yaşanılan sistemlər içərisində çağdaş bir toplum üçün ən uyğun və ideal bir düzən demokratiyadır;
- milli iradənin üstünlüyü və ali hakimiyyətin gerçəkdən millətə məxsusluğu demokratiyasız mümkün deyil;
- çoxpartiyalı bir sistemin, açıq toplumun varlığı və millətin azad, sərbəst səsvermə ilə öz nümayəndələrini hakimiyyətə seçə bilməsi yalnız demokratik düzəndə müm-kündür;
- dövlətin cümhuriyyət idarə şəkli ancaq demokratik düzəndə öz gerçək mahiyyətini göstərə bilər;
- dövlətin millətə xidmət üçün bir vasitə sayılması daha çox demokratik düzəndə ola bilər;
- insan haqlarının aliliyinə, vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının ən yaxşı şəkildə qorunmasına, azsaylı xalqların öz varlıqlarını sərbəst şəkildə davam etdirmələrinə yalnız demokratik düzən güvəniləsi təminat verə bilər və s.
BAB-ın fikrincə Bütöv Azərbaycanda demokratiya mədə-niyyətinin bərpa edilərək oturuşub gündəlik həyat tərzinə çevrilə bilməsi üçün çağdaş dünya təcrübəsi ilə yanaşı türk etnosunun tarixi təcrübəsindən və demokratiya ənənəsindən də geniş istifadə edilməlidir...
Məramnamədə aşağıdakı özəl prinsiplər qəbul olunur:
Dostları ilə paylaş: |
