Uluslararasi iLİŞKİler söZLÜĞÜ Uluslararası Örgütler

Ortak Pazar adı ile anılan AET'nin kuruluşundan sonraki ilk 10 yıla "geçiş dönemi adı verilmiştir. Roma Antlaşması'na göre Topluluğun amaçları şu şekilde özetlenebilir: Üye ülkelerin ekonomi politikalarının yaklaşımı ile Topluluğun bütünü içinde ekonomik çalışmaların uyumlu duruma getirilmesi, Topluluk üyesi ülkelerde sürekli ve dengeli bir gelişme sağlanması için gerekli işbirliğine yönelik kurumlar oluşturulması, üye ülkelerde yaşam standartlarının yükseltilmesi amacı ile düzenli işbirliği sağlanması, diğer devletler ile işbirliğinin geliştirilmesi ve bu devletlere karşı ortak ekonomi politikalarının yürütülmesi. Örgüt sözkonusu amaçlarına ulaşmak için şunları gerçekleştirmeye çalışmaktadır: Üye ülkeler arasında mal, hizmet, emek ve sermayenin serbest dolaşımı; para, maliye ve kambiyo politikalarında ortak tutum ve faaliyetler; Topluluk dışı ülkelere karşı ortak ekonomik politikalar; ulaşım, haberleşme, enerji vb. konularda ortak tutum ve faaliyetler, üye ülkelerin yasal mevzuatlarının birbiri ile uyumlu duruma getirilmesi ve bunun için gerekli kurumları oluşturma.
Türkiye 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan ve 1 Aralık 1964'de yürürlüğe giren Ankara Antlaşması ile AET'ye "ortak üye" olmuştur. Malta ve G. Kıbrıs da ortak üye statüsündedir. Toplulukla Türkiye arasında ortaklık rejimini düzenleyen şu iki organdır: (a)Ortaklık Konseyi: Ortaklık rejiminin asıl karar alma merciidir; (b)Türkiye Topluluk Karma Parlamento Komisyonu: Avrupa Parlamentosu ile TBMM arasındaki işbirliğini yürütür.
Ortak üyeliğin üç aşaması vardır: (i)Hazırlık dönemi, (ii)Geçiş dönemi, (iii)Son dönem. 1 Aralık 1964'de başlayan hazırlık dönemi 5 yılı kapsıyordu. Geçiş dönemi, emeğin serbest dolaşımı, sanayi ürünlerinde gümrük birliğine ve tarım ürünlerinin serbest dolaşımına hazırlık niteliğindedir. Son dönem, Ankara Antlaşması'na göre katılma protokolünün yürürlüğe girişinin 22. yılından itibaren (1995) son dönem başlar. Ancak bu dönemin ne kadar süreceği belirtilmemiştir.
1965 yılında imzalanan "Füzyon Antlaşması" ile AET, Avrupa Kömür ve Çelik Birliği ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ile birleşerek Avrupa Topluluğu adını aldı.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) (Organization on Security and Cooperation in Europe-OSCE)

Eski Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı'nın yeni adı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, bağlayıcı nitelikte olmayan bir Nihai Senet'in imzalanmasıyla sonuçlanan bir dizi uluslararası toplantıdır (1973-75). Bu senet Avrupa'da II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan sınırları dokunulmaz olarak kabul etmekte ve anlaşmaya imza atan ülkelerin insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı göstermelerini, bilim, kültür ve başka alanlarda işbirliği yapmalarını öngörmekteydi. Konferansa Arnavutluk dışındaki bütün Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD ve Kanada da katıldı. SSCB daha 1950'lerden başlayarak, Doğu Avrupa'da egemen bir konum elde etmesini sağlayan savaş sonrası düzenlemelerini meşrulaştırmanın aracı olarak bir Avrupa Güvenlik Konferansı'nın toplanması için uğraşıyordu. Ama Doğu ile Batı arasında bir yumuşama sürecinin yaşandığı 1970'lerin başına değin bu yönde herhangi bir somut adım atılamadı. Daha sonra, Kasım 1972 ile Haziran 1973 arasında Helsinki'deki gündemi belirlemek üzere büyükelçiler düzeyinde hazırlık görüşmeleri yapıldı.
Konferans üç aşamada gerçekleşti. 3,7 Temmuz 1973'te Helsinki'de düzenlenen ilk toplantı, Dışişleri Bakanları düzeyinde yapıldı. Uzmanlık Komitelerinin konferans belgelerinin taslağını hazırladığı ikinci toplantı Cenevre'de yapıldı ve 18 Eylül 1973'ten 7 Temmuz 1975'e değin sürdü. Son olarak 31 Temmuz-1 Ağustos 1975'te Helsinki'de düzenlenen doruk toplantısında bir araya gelen 35 ülkenin devlet başkanları Nihai Senet olarak bilinen belgeyi imzaladılar.
Nihai Senet'te öngörülen anlaşmanın uygulanışını gözden geçirmeye yönelik ilk izleme konferansı, 1977-1978'de Belgrad'da toplandı. İkinci bir gözden geçirme konferansı ise Kasım 1980'de Madrit'te yapıldı.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, 1985'te iktidara gelen Gorbaçov'un Batı ile yakınlaşma politikası ve özellikle 1989 sonbaharında Doğu Avrupa ülkelerinde ortaya çıkan demokratikleşme hareketleriyle özel bir önem ve yeni Avrupa barış ve düzeninin kurulmasında ağırlıklı bir rol kazandı.
19-22 Kasım 1990'de Paris'te AGİK doruk toplantısı yapıldı. Bu toplantıyla, AGİK, yaptırım gücü olmayan, ancak Avrupa'daki anlaşmazlık ve çatışmalarda yararlı roller üstlenebilecek çok daha kapsamlı bir çerçeveye sahip oldu. Toplantı, aynı zamanda, bloklararası rekabetin, yani soğuk savaşın, tamanlamıyla tarihe karıştığını da resmi hale getirmiş ve Avrupa'nın bölünmüşlüğünün tümüyle aşılması yolunda önemli bir adım oluşturmuştur.
1975 Helsinki toplantısından sonra, Madrid ve Viyana'da izleme toplantıları için biraraya gelen üye ülkeler, 1989 Ocak ayında "Avrupa'nın Geleceği için Çerçeve" başlıklı bir kapanış belgesi yayınlamışlardır. İşte, bu belgede öngörülen çalışma konularının değerlendirilmesi Paris'te yapıldı. Bu konuların başında Viyana'da yürütülen Avrupa Konvansiyonel Kuvvet İndirimi (AKKUM) geliyordu. Bu andlaşma NATO ile Varşova Paktı üyeleri arasında 20 Kasım'da Paris'te imzalandı. AGİK'in Paris Toplantısında aldığı kararlar (Parti Şartı) şöyle sıralanabilir: (i)Sürecin kurumsallaştırılması ve bir sekreteryanın kurulması; (ii)Avrupa bütünleşmesine yönelik adımların görüşüleceği bir konferansın her iki yılda bir düzenlenmesi; (iii)Bir "çatışmaların önlenmesi" merkezinin kurulması ve bu merkezde çatışmaların durdurulmasına yönelik çalışmaların yapılması; (iv)Kurulması planlanan AGİK parlamento organına "Avrupa Aaomblesi" adının verilmesi; (v)Hukukun üstünlüğünü vurgulayan AGİK yükümlülüklerinin yinelenmesi; (iv)AGİK'e üye ülkelerdeki seçimlerin denetlenmesine olanak sağlayacak bir mekanizmanın kurulması; (vii)Serbest rekabete dayalı, pazar ekonomisinin geliştirilmesine yönelik işbirliği ilkelerinin saptanması ve (viii)Çevre korunması için çok yönlü işbirliğinin geliştirilmesi.
1992 Temmuz'unda AGİK'in Helsinki'de yaptığı ikinci doruk toplantısında, üye ülkeler AGİK'in ortak güvenlik işlevini güçlendirmişlerdir. Artık, olağanüstü toplantı için oşbirliği aranmamakta ve ani bunalımlarda taraflar arasında erken danışma mekanizmaları oluşturulmaktadır. Araştırma ve rapor hazırlama özel grupları kurulmuş ve bu gruplar bosna-Hersek, Ermenistan, Azerbaycan, Ukrayna, Moldova, Beyaz Rusya ve Orta Asya Cumhuriyetlerinde görev almışlardır. 1992 Helsinki Belgesi AGİK'in Avrupa Birliği, NATO, Batı Avrupa Birliği ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nun barışı koruma mekanizmalarına AGİK bölgesinde barışın korunması konusunda çağrıda bulunabileceğini hükme bağlamıştır. Ancak, AGİK'in Bosna-Hersek gibi çatışma noktalarında etkili olamadığı da bir gerçektir.

Avrupa Hava Taşımacılığı Güvenlik Örgütü (European Organization for Safety of Air Naviation-Eurocontrol)

Avrupa'da hava taşımacılığı ile hava trafiğini düzenlemeyi amaçlayan kuruluş. 13 Aralık 1960 tarihinde Brüksel'de imzalanan bir sözleşme ile kurulan örgütün başlangıçta on bir üyesi bulunmakta idi. 1963 yılında yürürlüğe giren sözleşmeye göre örgütün organları şunlardır: Daimi Komisyon, Yönetim Komitesi, Hava Trafik Servisi Ajansı ve Genel Direktörlük.
Örgüt Üyeleri: Belçika, Fransa, Almanya, İrlanda, Lüksemburg, Hollanda, İngiltere, Yunanistan, Portekiz, Malta ve Türkiye, İtalya ve Kıbrıs 1991 yılında üye olmuşlardır.

Avrupa İnsan Hakları Divanı

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile kurulan uluslararası yargı yeri. Avrupa Konseyi'ne üye olan devletlerin sayısı kadar yargıçtan oluşur. Konsey'in Danışma Meclisi, bu yargıçları üye devletlerce sunulan listelerdeki adlar arasından dokuz yıl süreyle görev yapmak üzere seçer. Divana yalnız devletler başvurabilir. Başvuru yolu bireylere açık tutulmamıştır. Divan ancak, yetkisini ayri bir bildiriyle kabul etmiş olan devletler arasındaki uyuşmazlıklara bakar. Ayrıca Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na üye devletlerin yurttaşlarınca yapılmış olan bir başvuru, komisyonca divana götürebileceğinden (Avrupa insan Hakları Sözleşmesi m.32, 48, 54) bireysel başvuru konusu olan olayların da divanca (dolaylı biçimde de olsa) karara bağlanma olanağı vardır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, divan kararlarının uygulanmasını gözetir.

Avrupa İnsan Hakları Komisyonu

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile kurulmuş yarı yargısal nitelikte organ. Komisyon'un, sözleşmeye taraf olan devletlerin sayısı kadar üyesi vardır. Bu üyeler, Avrupa Konseyi'nin parlamenter organı olan Danışma Meclisi'nin hazırladığı listeye göre, Bakanlar komitesi'nce altı yıllık bir dönem için seçilirler. Üyeler, komisyonda kişisel nitelikleriyle ve yurttaşı bulundukları devlete karşı da bağımsız olarak görev yaparlar. Komisyon'a hem sözleşmeye taraf devletler hem de bireysel başvurabilir. Sözleşmeye taraf her devlet, başvurusunda, taraf olan başka bir devleti sözleşmeye aykırı davranmakla suçlayabilir. Bireylerin başvurabilmesi için iki ana koşul öngörülmüştür: (1)Aleyhine başvurulan devlet, bireylerine bu hakkı tanımış olmalıdır, (2)Komisyona başvurmak isteyen kişi, kendi ülkesindeki yargı yollarının tümüne başvurmasına karşın hakkını elde edememiş olmalıdır.
Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'nun tam bir yargı organı olup olmadığı tartışmalıysa da komisyon üyeleri bireysel başvurunun kabul edilebilirliği konusunda kesin karar verirken birer yargıçtan başka bir şey değildir. Komisyon, 1958'de ünlü Lawless Olayı'nda verdiği kararda da kendisini "uluslararası bir mahkeme" olarak nitelemiştir. Bununla birlikte komisyon bireysel başvuruları inceledikten sonra önce dostça çözüm (barışçı çözüm) bulmaya çalışır. Böyle bir çözüm bulunamazsa, sorun Avrupa İnsan Hakları Divanı'na götürülür. Komisyona yapılan başvuru divanının yargı yetkisini kabul etmiş olmayan bir üye devlet aleyhine yapılmışsa, bu durumda komisyon, dostça çözüm bulunamadığı hallerde görüşünü bir raporla Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'ne bildirir.
Komisyon, sözü edilen son kararlarının bir hüküm gibi kesin ve bağlayıcı olmaması nedeniyle, yargısal değil, yarı yargısal bir organ sayılmaktadır. Türkiye 1987'de, Türk yurttaşlarının komisyona bireysel başvuruda bulunma hakkını kabul etmiştir.
Avrupa Konseyi (Council of Europe)
5 Mayıs 1949'da kurulan hükümetler arası bir işbirliği örgütü. Siyasal nitelikli bir bölgesel örgüt. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da bütünlüğün ve barışın sağlanması için başlatılan girişimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Avrupa Konseyi (Androrra, Monako, San Marino ve Vatikan dışında) Batı Avrupa'nın tümünü oluşturan 21 ülkeyi bir araya getirir. Kurucu devletler, Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, İngiltere İsveç, İrlanda, İtalya, Lüksemburg ve Norveç'tir. Avrupa Konseyi'nin üyeleri Batı demokrasisinin temel ilkelerine bağlı ülkelerdir. Konseyin amaçlarını şöyle sıralayabiliriz: Üyeler arasındaki ortak ilkeleri korumak, ekonomik ve siyasal gelişme için birlik oluşturmak, ekonomik-sosyal-kültürel-bilimsel- hukuksal ve yönetimsel ortaklık kurmak, insan hakları ve özgürlüklerini koruyarak geliştirmek. Sözkonusu amaçlara aykırı davranan üyelerin üyeliği askıya alınabilir ya da üyelikten çıkarabilir. Örgütün organları; Bakanlar Komitesi, Parlamenterler Asamblesi, Sekreterlik ve Avrupa, İnsan Hakları Divanı'dır. Bakanlar Komitesi üye ülkeler Dışişleri Bakanlarından oluşur ve yönetim sorunları dışında oybirliği ile karar alır. Parlamenterler Asamblesi ise her üye ülkenin nüfusuna göre düzenlenmiş kontenjan adedi kadar parlamenterden oluşur. Parlamenterler ülkelerini değil, kendilerini temsil ederler. Kararlar 2/3 çoğunluk ile alınır.
Konsey Dışişleri Bakanlarının 1950 yılında imzaladıkları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1954 yılında yürürlüğe girmesinden sonra üye ülkeler hukuksal olarak bağlanmaktadır. Bu sözleşmenin yürütülebilmesi için alt kurumlar oluşturulmuştur.
Bunlar Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Avrupa İnsan Haklarım Divanı'dır. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu her üye devletin bir delege ile temsil edildiği ve üyeleri Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından altı yıl için seçilen bir organdır. İnsan haklarının ihlal edildiği gerekçesi ile kişi, kurum ve ülkelerin başvuruda bulunabildikleri Komisyon, toplantılarını gizli yapar.
Avrupa İnsan Hakları Divanı ise, Avrupa Konseyi üye sayısı kadar yargıçtan oluşur. Yargıçlar, üye ülkelerin sundukları isimler arasında Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi tarafından 9 yıllığına seçilirler. Divan, Komisyona gelen davalara, ancak yetkisinin ilgili taraflarca tanınması halinde bakar. Avrupa Konseyi, sosyal güvenlik, ekonomik ve kültürel olanlarda da sözleşmeler kabul etmiştir. Örgütün üye sayısı 1996 başında Rusya Federasyonu'nunda katılımı ile birlikte 40'a yükselmiştir.
Örgütün merkezi Fransa'nın Strazburg kentindedir.

Avrupa Kömür ve Çelik Birliği (European Coal and Steel Community-ECSC)

Avrupa Topluluklarını oluşturan üç topluluktan biri. 1951 yılında kurulmuş ve Avrupa Topluluğu'nun temel taşını oluşturmuştur. Fikir babası dönemin Fransız Dışişleri Bakanı Robert Schuman'dır. Schuman Planına göre Fransız-Alman Kömür ve Çelik üretimi, kurulacak bir birliğin emrine verilecektir. Diğer ülkeler de diledikleri taktirde bu plana katılabileceklerdir. Böylece hem Almanya'ya karşı kömür ve çelik konusunda bir ticari kısıtlama uygulanmış olmayacak, hem de Almanya'yı tamamen serbest bırakmanın dünya barışı bakımından doğurabileceği endişenin önüne geçilmiş olacaktı. Bu şekilde ekonomik ve politik bakımdan sıkı sıkıya kenetlenmiş bir örgüt kurmak ve Almanya'yı bu gruba üye olarak almak gerekiyordu. Sonunda 18 Nisan 1951'de altı Avrupa devleti, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu kuran antlaşmayı imzaladılar. Bu alanda açılan işbirliğini daha da ileri götürecek Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuracak olan bu altı ülke şunlardır: (Altılar) Fransa, F.Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg. Kömür ve Çelik Topluluğu aslında iki önemli sanayi hammaddesi olan kömür ve çelik üzerine kurulan bir kartel idi. Bu alanda üye ülkeler arasında ticari kısıtlamaların kaldırılıp tek bir tarife uygulaması ve bunların ithalinde dışa karşı olan ortak bir tarife uygulanmasını öngörüyordu. Roma Antlaşması'nın imzalanmasından sonra kuruluş Avrupa Topluluğu ile bütünleşmiştir. Kömür ve Çelik topluluğunun kapsamına giren ürünler Roma Antlaşması kapsamı dışında tutulmuş ve kendi özel statülerine bağlı kalmışlardır.
Örgütün organları şunlardır: Örgüte uluslararası nitelik kazandıran Yüksek Otorite, Konsey, Danışmanlar Komitesi, Avrupa Parlamentosu ve Yüksek Mahkeme.
Örgüt üyeleri: Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, İngiltere, İspanya, Luksemburg, Hollanda ve Portekiz'dir.
Örgüt merkezi, Belçika'nın başkenti Brüksel'dedir.
Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (European Organization for Nuclear Research-CERN)
Bir bölgesel uzmanlık kuruluşu, 1 Temmuz 1953 tarihinde imzalandı. 2 Eylül 1954 tarihinde yürürlüğe girdi. Örgütün amacı, Avrupa'da bilimsel nitelikli nükleer araştırmalar konusunda işbirliği sağlanmasıdır. Konsey, Konsey Komitesi, Bilim Komitesi, Mali Komite, Uzmanlık Komitesi olmak üzere beş organı vardır.
Örgüt üyeleri: Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Hollanda, İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Norveç, Portekiz ve Yunanistan'dır. Finlandiya, Polonya, Türkiye ve Eski Yugoslavya gözlemci statüsündedir. Örgüt merkezi İsviçre'nin Cenevre kentindedir.
Avrupa Para Fonu (European Monetary Fund-EMF)
Avrupa para sisteminin kurulmasını öngördüğü bir kuruluş. 1973 Nisan ayında kurulmuştur. Kısa adıyla EMF'nin, Uluslararası Para Fonu (IMF) benzeri faaliyetleri Avrupa'da gerçekleştirmesi amacı ile kurulması düşünülmüştür. Yabancı kaynaklarda kısaltılmış şekliyle EMCOF (European Monetary Cooperation Fund) veya FECOM biçiminde geçer. Bu kuruluşun Avrupa Topluluğu üyesi ülkeler arasında para politikalarının koordinasyonunu sağlamak, beliren ekonomik ve mali gereksinmelere göre Avrupa para birimi (ECU) ihraç edip dağıtmak gibi görevleri bulunacaktır. Dış ödeme güçlüğü çeken üye ülkelere kredi sağlaması da beklenen Avrupa Para Fonu, aynı zamanda üye ülke paralarında ECU yaratma görevini üstlenecektir. Avrupa Para Fonu'nun kısa dönemde gerekleşemeyeceği bilindiği için, bu faaliyetlerin yerine getirilmesi görevi, Avrupa Parasal İşbirliği Fonu (FECOM)'na devredilmiştir.
Avrupa Parasal İşbirliği Fonu, 3 Nisan 1973 tarihinde para yılanının uygulandığı dönemde kurulmuştur. Parasal İşbirliği Fonu, üye ülke merkez bankaları arasındaki ilişkilerin, Topluluk pazarları ile yapılar her türlü müdahalelerin ve borç tasfiyelerinin çok taraflı olmasını sağlar. Bu amaçla ECU kullanımını artırır. Kısa dönemli desteklemeleri denetler. ECU'lar, Topluluk üyesi ülkelerin döviz piyasasındaki müdahale işlemleri sonucu ortaya çıkan alacaklarının tasfiyesi, ya da ödemeler bilançosu açıklarının finansmanında kullanılacaktır. ECU kaydı bir para olduğundan, bütün işlemler Avrupa Parasal İşbirliği Fonu'nun ancak kayıtlarında görülebilmektedir.
IMF'ye benzer etkinlik ve otoritede bir kurum olarak düşünülmüş olan EMF'nin 13 Mart 1979 tarihinden itibaren iki yıl içinde kurulması öngörülmüştür. Ancak bugün EMF yerine faaliyet gösteren kurum hala FECOM'dur.

Avrupa Parasal İşbirliği Fonu: bkz. Avrupa Para Fonu

Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (European Free Trade Association-EFTA)
İngiltere'nin önderliğinde, 4 Ocak 1960 tarihinde İsveç'in başkenti Stockholm'de imzalanan ve 3 Mart 1960'da yürürlüğe giren bir andlaşma ile, Avrupa Ekonomik Topluluğu'na alternatif olarak kurulmuştur. Bir iktisadi birleşme modeli olarak serbest ticaret bölgesine dayanır. Kurucuları, İngiltere, Norveç, Danimarka, Avusturya, Portekiz, İzlanda ve İsviçre'dir. EFTA'nın amacı, gıda maddeleri dışındaki maddeler için aralarındaki gümrük duvarlarını kaldırarak sanayi malları alanında serbest bir ticaret bölgesi oluşturmaktır. EFTA üyeleri, üçüncü ülkeler ile yaptıkları sınai ürün ticaretinde ortak gümrük tarifesi uygulamamaktadırlar.
1973'te İngiltere ile Danimarka Avrupa Topluluğu'na katılınca EFTA'dan çıkmışlardır. Bunun üzerine geri kalan EFTA üyeleri ile Avrupa Topluluğu arasında, sanayi malları alanında bir serbest ticaret andlaşması imzalanmıştır. Daha sonraları Portekiz de AT'ye katılarak EFTA'dan ayrılmıştır.
EFTA ile Avrupa Topluluğu arasında 22 Ekim 1991 tarihinde "EFTA-AT Ekonomik Birlik Andlaşması" imzalanmıştır. Bu andlaşmaya göre AT ve EFTA üyesi ülkelerde üretim faktörlerinin serbest dolaşımı sağlanarak bir ekonomik geniş alan oluşturulacaktır. Örgütün organları şunlardır: Her ülkenin bir temsilcisi ile temsil edildiği ve bağlayıcı karar alabilen Konsey, EFTA ve Finlandiya Ortak Konseyi, Konsey Komiteleri, Danışma Komitesi ve Sekreterlik. EFTA'nın üyeleri şunlardır: Avusturya, İzlanda, Norveç, İsveç ve İsviçre. Finlandiya ortak üye statüsündedir. Örgütün merkezi, İsviçre'nin Cenevre kentindedir.
Avrupa Sosyal Fonu (European Social Fund)
Avrupa Topluluğu'nun mali organlarından birisi olup 1960 yılında kurulmuştur. Sosyal Fon'un görevi, topluluk içinde istihdamı kolaylaştırmak ve meslek hareketliliğini hızlandırmaktır. İşçilerin mesleki yönden eğitimleri ve yeniden işe yerleştirilmeleri konularında yardımcı olmaya çalışır. Genel olarak, ücretli işçilerin istihdamına ya da yeniden istihdamına ve bazı durumlarda da ücretli işçilerin istihdamına ya da yeniden istihdamına ve bazı durumlarda da ücretli olmayan işçilere yönelik mali katkılarda bulunur. Ortak Pazar'ın işleyişine bağlı veya ondan bağımsız nedenlerden ileri gelen ve istihdam piyasasının uyum içinde gelişmesini engelleyen durumlar ortaya çıktığında müdahalelerde bulunabilir. İşsizlik oranının yüksek olduğu geri kalmış bölgelerdeki mesleki yetiştirme ve yeniden eğitim programları, fonun yardımlarından öncelikli olarak yararlanır. Son yıllarda gençlerin işsizlik sorunlarıyla da yakından ilgilenmektedir. Avrupa Sosyal fonu, faaliyetlerini Avrupa Topluluğu Komisyonu'nun yönetimi altında sürdürmektedir.

Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (European Agricultural Guidance and Guarantee Fund-EAGGF)

Avrupa Topluluğuna ait kuruluşlardan biri. Topluluğun tarımda yüksek fiyatlı destekleme politikalarının finansmanı, EAGGF tarafından karşılanır. Fon'un garanti kısmı, en az fiyat garantilerinin ve ihracat sübvansiyonlarının maliyetini karşılar. Yönlendirme kısmı ise tarımdaki yapısal değişikliklere kaynak sağlar. Önceleri Fon, üye ülkelerin doğrudan katkıları ile karşılanırken, 1970'den sonra Topluluk genel bütçesine katılmıştır.
AvrupaHava Taşımacılığı Güvenlik Örgütü'nün merkezi Belçika'nın başkenti Brüksel'dedir.
Avrupa Uzay Ajansı (European Space Agency-ESA)
Bir bölgesel uzmanlık kuruluşu. Konu ile ilk kez 31 Temmuz 1973'te Brüksel'de yapılan Avrupa Uzay Konferansında ele alınmıştır. 1 Mayıs 1973 tarihinde faaliyete geçen örgüt, 30 Ekim 1980 tarihinde ilgili sözleşmenin üye ülkeler tarafından onaylanması ile geçerlilik kazanmıştır. Örgütün amacı, uzay teknolojisi ve uzay araştırmalarında barışçı amaca yönelik Avrupa işbirliğini sağlamak ve geliştirmektir. Örgütün organları; Konsey, Bilim Programı Komitesi, Program Heyeti ve Direktörlük'tür.
Örgütün üyeleri: Avusturya, Almanya, Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İngiltere, İtalya ve Norveç'tir. Finlandiya ortak üye, Kanada ise gözlemcidir.
Örgütün merkezi, Fransa'nın başkenti Paris'tedir.
Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank-EIB)
Avrupa Topluluğu (AT)'nun mali kuruluşlarından biridir. Roma Andlaşması ile 1958 yılında kurulmuştur. Topluluk üyeleri aynı zamanda EIB'nin de üyeleridir. Banka'nın merkezi Lüxemburg'dadır. Kalkınma amaçlı krediler verir. EIB, özellikle AT içinde az gelişmiş yörelerin kalkındırılmasına yönelik, ilgili ülkenin tek başına finanse edemeyeceği kadar büyük, bir çok üye için ortak önemi olan, Topluluğun kurulması sonucu ortaya çıkan yeni faaliyetlerle veya mevcut firmaların modernizasyonu ile ilgili projelerin finansmanı amacına dönük kredi verir. Bankanın faaliyet alanı önceleri AT ülkeleriyle sınırlı idi. Fakat daha sonraları Akdeniz ülkeleriyle, Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri gibi Topluluğu özel andlaşma ve statülerle bağlı bulunan ülkeleri de kapsamına almıştır. Ticari bir amaç gütmediği için ancak faaliyet giderlerini karşılayacak düzeyde bir faiz uygulamaktadır. Bu nedenle banka kredilerinin faiz oranı oldukça düşüktür. Ayrıca kredi vadeleri de nisbeten uzundur. EIB, Türkiye ile AT arasında Ortaklık Antlaşmasına ek mali protokoller çerçevesinde, Türkiye'ye de, uygun bulunan projeler için kredi vermektedir. Özel kesime açılacak kredilerde Hükümetin, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası'nın veya Sınai Yatırım Bankası gibi kurumların aracılığına gerek vardır. Özel ve kamu kesimine ait projeler EİB kredilerinden yararlanabilirler.

Avrupa Yayın Birliği (European Broadcasting Union-EBU)

1950 yılında Avrupa ve K.Afrika'nın 23 yayın kuruluşunun katılımı ile oluşturulan uluslararası kuruluş. Yönetim merkezi Brüksel'dir. Mons yakınında (Belçika) Jurbise'de de bir dinleme merkezi vardır. Ülkelerin radyo, tv yayınlarının arasında teknik, hukuk ve program yönünden eşgüdümü sağlamayı amaçlar. Birlik 1962'den beri "Eurovision" ve Brüksel merkeziyle de "Mondovision"u hazırlamaktadır. Günümüzde 105 üyesi bulunan birliğe TRT de üyedir.

BAB: bkz. Batı Avrupa Birliği

Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (Economic Community of West African States-ECOWAS)
28 Mayıs 1975 tarihindeNijerya'nın başkenti Lagos'ta imzalanan bir antlaşma ile kurulmuş olan bölgesel bir ekonomik işbirliği örgütü. Örgütün amacı, üye devletler arasındaki gümrük ve ticaret kısıtlamalarını kaldırmak, serbest ekonomik ilişkiler kurmak ve üye ülke ekonomi politikaları arasında belirli bir uyumu gerçekleştirmektir.
Topluluk organları: Hükümet ve Devlet Başkanları Üst Kurulu, Bakanlar Konseyi ve Uzmanlık Komisyonları'dır.
Topluluk üyeleri: Benin, Cabo Verde Adaları, Gambiya, Gana, Girne, Gine Bissau, Fildişi Sahili, Liberya, Mali Moritanya, Nijer, Nijerya, Sierra Laone, Togo ve Yukarı Volta'dır.
Örgütün merkezi Nijerya'nın başkenti Lagos'tadır.

Batı Avrupa Birliği (BAB) (Western European Union-WEU)

Batı Avrupa ülkeleri arasında güvenlik alanındaki işbirliğini güçlendirmek amacıyla 1954'de kurulmuş olan siyasal ve askeri nitelikli bir bölgesel örgütlenme. Bu fikir Batı Avrupalı ülkeler tarafından 1948 yılındaki S.S.C.B.'nin Prag darbesinden sonra ortaya atıldı. Belçika, Fransa, Luksemburg, Hollanda ve İngiltere'nin oluşturduğu bu örgüt B.Avrupa Savunma Birliği adını almıştır. Bu ülkeler kendilerine yeni bir savunma gücü sağlamaktan çok ABD'yi bu tür bir hareketin içine çekmeyi amaçlamışlardır. Başlangıçta İskandinav ülkeleri de kuruluşa dahil edilmek istenmiş, ancak SSCB ile komşulukları dolayısıyla bundan vazgeçilmiştir. NATO'nun kurulmasına hizmet etmekle birlikte NATO'nun kuruluşu ile işlerliğini kaybetmiştir. Bunun üzerine BAB, Batı Avrupa Savunma Birliğini kuran ve 17 Mart 1948 tarihinde imzalanan "ekonomik sosyal ve kültürel işbirliği ve ortak savunma antlaşması"na dayanarak 23 Ocak 1954'de imzalanan bir protokol ile kurulmuştur. 50 yıl için kurulmuş olan Örgüt 2. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'nın kendi savunmasını kendisinin yapmasını amaçlamış ve Kuzey Atlantik Örgütü (NATO)'ne bir alternatif oluşturmayı istemiştir. Antlaşma üyeler arasında siyasal, sosyal, hukuksal ve askeri alanlarda işbirliğini öngörmektedir.