Ünden bugüN

İSHAK AĞA ÇEŞMESİ

Beykoz'da Yalıköy Çayın Caddesi ile Gazi Yunus Sokağı'nın kesişiminde bulunan Serbostanî Mustafa Ağa Camii'nin (Yalıköy Camii) mihrap duvarının önünde yer alıyordu. 1983'te caddenin genişletilmesi sırasında sökülmüş olan bu çeşmenin parçaları Beykoz Belediyesi'nin deposunda koruma altına alınmıştır.

1. Hilmi Tanışık bu çeşmeyi meydan çeşmesi olarak tanımlar. Konumu itibariyle bu çeşme meydan çeşmelerinin "çatal çeşmeler" grubuna dahildir.

Bir cephesi cami duvarına bitişik, yan cepheleri sağır olan bu çeşmenin sadece ön cephesinde musluk ve tekne vardı. Bu cephede, iki tane ince ve zarif sütunçe a-rasına alınmış yüzey kemerli sağır bir niş i-çine, aynataşımn görevini yapan ve bir sütun gövdesini andıran silindirik formlu

mermer taş koyulmuştur. Bunun içine o-yulmuş su kanalıyla bağlantılı olan lüle, sütunun alt kısmına bağlanmış, üst kısma ise üç satırlık kitabe yerleştirilmiştir. Hattı Edirneli Mehmed Emin Efendi'ye ait o-lan celi sülüs yazılı bu kitabe, çeşmenin 1154/174l'de İshak Ağa tarafından ve o-nun Galata voyvodası olduğu yıllarda yapıldığını göstermektedir. Sütunun üst kısmına tıpkı mezar taşlarında olduğu gibi, fakat daha küçük boyutlu bir kavuk şekli verilmiştir. Mermer teknenin iki yanında testi setleri yer alır. Kare planlı haznesinin üzerinde kiremit örtülü çatısı ve geniş bir ahşap saçak vardır. Yıkılana kadar suyundan yararlanılan bir çeşmeydi. Bugün bulunduğu yerde en ufak bir izi dahi kalmamıştır.

Genel olarak değerlendirildiğinde, İshak Ağa Çeşmesi bütün klasik görünümüne rağmen orijinal form arayışlarına sahip görünmektedir. Bu araştırmacı yaklaşımı îshak Ağa'nın Beykoz Çayırı'ndaki diğer çeşmelerinde de görüyoruz. Bu nedenle Yalıköy'deki îshak Ağa Çeşmesi'nin Türk çeşme mimarisinde ilgi çekici bir sentezin ürünü olarak önem taşıdığı söylenebilir.

Bibi. Tanışık, istanbul Çeşmeleri, II, 344-346; ISTA, V, 2670-2671; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 430, 432-433. ENiS KARAKAYA