Ünden bugüN

Bibi. N. Polvan, Türkiye'de Yabancı Öğretim, İst., 1952; Özel Okullar Rehberi, 1964.

KUTLUAY ERDOĞAN-AYGÜL AĞIR

İTALYANCA BASIN

istanbul'da yaşayan İtalyan kolonisi arasında bir iletişim aracı ve anavatanlarından haber kaynağı olarak, İtalyanca basın, 19. yy'ın ortalarına doğru kendisini gösterdi. İstanbul'da çıkan süreli yayınların bir kıs-

İtalyan Lisesi'nin güney cephesinden yapılmış çizimi, 1906. Ratip Kansu arşivi

İTFAİYE

306

307

İTFAİYE MÜZESİ

sağlanabilmesi için, yapılan hesaplamalara göre 114 itfaiye istasyonu gerekmektedir.

İstanbul İtfaiyesi'nin değişik görevleri içerisinde yangınlar yüzde 60-70 arasında bir yer tutar. İstanbul'da günde ortalama 20-30 yangın çıkmakta, bu rakam bazı günler 100'e ulaşmaktadır.

İstanbul İtfaiyesi, içinde bulunduğu zor koşullara karşın son yıllarda ciddi bir atağa geçmiş, 1991'de Ümraniye Müfrezesi, 1993'te ise 57 yıldır kurulması için uğraşılan Burgazada Müfrezesi hizmete sokulmuştur. Maltepe İtfaiyesi yeni binasına taşınmış, deniz istasyonu olarak da kullanılması planlanan İstinye Grubu yeniden kurulmuştur.

Yeni araç gereçlerin alımı için 1993'te ihale açılmıştır. Toplam 20 adet tam donanımlı aracın alınması 1994 içerisinde gerçekleşecektir. 1994'te İstanbul'da 13 adet itfaiye merdiveni bulunmaktadır. Yeni i-hale ile 18 ve 30 m uzunluğunda 10 yeni

mı sadece İtalyanca, bazısı ise İtalyanca-Fransızca olarak iki dilde basıldı.

İstanbul'da İtalyanca 20 civarında gazete ve dergi yayımlandı. İtalyanca basının başlangıç ve bitim tarihlerini, yayın sürelerini, âdetlerini saptamak ve sürekli izlemek oldukça güçtür. Birçoğu tam koleksiyon olarak günümüze ulaşmamıştır. Kitaplıklara ulaşan sayılan çok değildir. Tahminen tirajları da çok değildi ve 1.000-3.000 arasında değişiyordu.

Muhtemelen ilk İtalyanca gazete 1834' te yayımlandı. 1834-1855 arasında 4 İtalyanca gazete çıktı. 1849'da Omnibus adlı gazete yayıma başladı. "Annaire deş deux mondes" yıllığına göre, 1850'de İstanbul' da 4 tane İtalyanca ticari gazete yayımlanmaktaydı. Bunlar: Albüm Bizantino, Ju-ris Prudenza Bizantino, Indicatore Bizantino ve Omnibus idi.

1862'de haftalık l'Euterpe yayımlandı. Editörü G. B. Pagano idi. 14. sayısı 30 Mart 1862 tarihliydi. Tiyatro, müzik, edebiyat, konularım içermekteydi. 1866'da T. Finzi tarafından Commercio Orientale yayımlandı. Günlük siyasal, edebi ve finans ga-zetesiydi. İdarehanesi, Galata'da Medrese Sokağı no. 13'teydi. İtalyanca-Fransızca olarak haftada iki defa basıldı. 1866'dan Ocak 1869'a kadar yayımını sürdürdü. Ocak 1869'dan itibaren yine İtalyanca-Fransızca olarak Omnibus adı ile çıkmaya devanı etti. Finzi Matbaası'nda basıldı. Haziran 1869'dan sonra Phare du Bospho-re adı altında Fransızca ağırlıklı, 1876'da Grekçe-Fransızca, sonra sadece Fransızca olarak çıktı. 1885'te Giornale Commer-ciale adlı İtalyanca ticaret gazetesi yayıma başladı. 1886'da La Rassegna Italiana adı ile çıkmaya devam etti. Haftada iki defa yayımlandı. 1902'de yayımı sürmekteydi. Şövalye Guillaume de Bondini'nin sahibi ve yöneticisi olduğu La Turquie-La Turchia adlı Fransızca-İtalyanca gazete 4 Ekim 1906'dan itibaren yayımlanmaya başladı. Başredaktörü P. Legoff idi. Yönetim yeri, Beyoğlu'nda Asmalımescit Sokağı no. 9'daydı. 45x61 cm boyutlarında, günlük, siyasal, ticari, mali bir gazeteydi. 1913'te başredaktör Gustave Seon oldu. İdarehanesi, Beyoğlu Timoni Sokağı no. 26'ya taşındı. Gazete yayımını 15 Haziran 1915'e kadar düzenli olarak sürdürdü. Gazetenin kurulmasında İstanbul'daki İtalyan Büyükelçiliği'nin himayesi olmuştu.

İtalyanca basın, Osmanlı sarayına yakın, ve Osmanlı Devleti hizmetindeki İtalyan asıllılar tarafından da ilgi ve yardım görmekteydi. Özellikle İtalyan sanat topluluklarının İstanbul'daki gösterileri, temsilleri önemliydi.

Cumhuriyet'ten sonra da İstanbul'da bazı İtalyanca gazete ve dergiler yayımlanmıştır. Aylık bir mecmua olan Bellitino Mensile, 1925(?)-1945 arasında yayımlandı. Bir diğer dikkate değer yayın, // Mes-saggero Degli İtaliani, haftalık bir gazeteydi. Yöneticisi Erio Bartalini idi. 1935-1939 arasında yayımlanmış ve Via Ricaso-li'nin sahibi olduğu La Nazione önemlidir. Bir diğer aylık dergi La Ressegana İta-

lianiidi. Santa Maria Kilisesi mecmuası, Vita Katolika aylık olup, dinsel nitelikliydi. 1930'lu yıllarda çıkan Beyoğlu Fransızca-İtalyanca olup, yöneticisi Gilberto Prizim idi.

İstanbul'daki İtalyanca basın, Fransızca basından sonra ikinci sırayı alıyordu. İstanbul'un sosyal hayatında ve İtalyan kolonisi içindeki ilişkilerde önemli katkılar sağladığı bir gerçektir. İstanbul'a gelen İtalyan sanatçıların faaliyetleri bu basında geniş ölçüde yansımıştır. Ticari basının önemli olması, İstanbul ve İtalya arasındaki ticaretin önemini vurgular. İtalyanca basın, İstanbul yaşamım belli bir açıdan aksettirmesi bakımından da önemlidir.

Bibi. Revue deş deux mondes, Paris, 1850, s. 813-815; Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umû-miyye, İsi., 1317, s. 862; ae, ist., 1318, 3. defa, s. 934; S. N. Duhanî, Eski insanlar Eski Evler, İst., 1982, s. 20, 24; F. F. Tülbentçi, Cumhuriyetten Sonra Çıkan Gazeteler ve Mecmualar, Ankara, 1941, s. 97; W. Sperco, Lesanci-ennesfamittes italiennesde Turquie, ist., ty; Z. Ebüzziya, "Osmanlı imparatorluğunun Türkçe Dili Dışındaki Basını", Türkiye'de Yabana Dilde Basın, ist., 1985, s. 39-40, 65; G. Groc-1. Çağlar, La Presse française de Turquie de 1795 â nosjours, ist., 1985, s. 83-84, 143, 150, 169, 181; E. de Amicis, istanbul, Ankara, 1986, s. 149-151.

ATİLLÂ ÇETİN

İTFAİYE

Eldeki bilgilere göre, İstanbul'da şehri dönem dönem kasıp kavuran yangınlarla mücadele için adımlar atılmaya 1576'da III. Murad zamanında başlanmıştır. III. Murad'm fermanı "İstanbul kadısına hüküm ki" diye başlamakta ve İstanbul ahalisinin evinin damına yetişecek bir merdiven, bir büyük fıçı su bulundurması ve bunları bulundurmayanların subaşma teslim edilecekleri ve cezaya çarptırılacakları belirtilmektedir.

Gerçek anlamda, örgütlü bir itfaiye teşkilatının kurulması ise 1720'de gerçekleşmiştir. İstanbul'a yerleşen ve Gerçek Da-vud Ağa(->) adım alan bir Fransız, ilk yangın pompasını yapmış ve 1718'de bu pompa Tüfenkhane yangınında başarılı bir biçimde kullanılınca, bir kısım yeniçeriler Gerçek Davud Ağa'nın emrine verilerek,

Yüzyıl başından bir kartpostalda itfaiyeciler. Nazım Timuroğlu fotoğraf arşivi

1871'de istanbul'da itfaiye Teşkilatı'nı kuran

Seçeni Paşa.

Nadya Gabeoğlu fotoğraf arşivi

ilk itfaiye teşkilatı kurulmuştur. Bu teşkilat 1826'ya kadar devam etmiş; 1826'da Yeniçeri Ocağı dağıtıldığı zaman, teşkilat da dağılmıştır.

Ancak kısa bir süre sonra, mahalli idarelere bağlı, yarı askeri bir itfaiye teşkilatı oluşturulmuştur. Her belediye merkezinde bir tulumba ve yeterli itfaiyeci bulundurulmaya başlanmış, her mahallede, mahalle gençlerinden oluşturulan ve "tulumbacılar" olarak adlandırılan gönüllü itfaiyeciler faaliyet göstermeye başlamıştır. Yangın çıktığı anda, bütün işlerini bir yana bırakıp, yangın yerine koşan tulumbacıların itfaiye tarihimizde ve Türk kültüründe ö-neırili bir yerleri vardır (bak. tulumbacılık). Bugün, dünyanın gelişmiş tüm kentlerinde, itfaiye teşkilatlarının yanında gönüllü itfaiyecilerin de bulunmasına karşın, uzun bir tulumbacılık geleneğinin yaşandığı İstanbul'da böyle bir örgütlenme yoktur.