Ünden bugüN

JASMUND, A.

topografyası çalışmalarını sürdürdü, bunları EO dergisinde yayımladı. Başlarda yalnızca, İstanbul'un dışı ve yakın çevresi ile meşgul oluyordu.

ilk araştırması İstanbul'un Anadolu yakası banliyösü hakkında olup, Üsküdar' dan Pendik'e kadar olan bölgeye dairdi ("La banlieue asiatique de Constantinop-le", EO, XXI [1921], s. 335-386; XXII [1923], s. 50-58, 182-198, 281-298). Bunu Adalar hakkındaki büyük araştırması takip etti ("Leş îles deş Princes, Etüde historique et topographique", EO, XXIII [1924], s. 178-194, 315-338, 415-436). Arkasından tz-nik'e dair araştırması ("Nicee, Etüde histo-rique et topographique", EO, XXIV [1925], s. 482-490) ile Tuzla ve çevresi ve önündeki adacıklar hakkındaki makalesi yayımlandı ("Autour du çap Acritas, Etüde historique et topographique", EO, XXVI [1927], s. 287-303). İstanbul çevresi ile ilgili bir diğer çalışması ise Aydos Dağı hakkındadır ("La forteresse byzantine d'Ae-tos", EO, XXVII [1928], s. 295-299).

Janin, İstanbul'un içindeki Bizans dönemi kiliselerine ve tarihi topografyaya dair ilk eserini, Kadıköy'ün azizesi olarak tanınan Ayia Eufemia'ya(->) sunulmuş o-lan ve kaynaklarda anılan kiliselere dair yazısı ile verdi ("Leş eglises Sainte-Eup-hemie de Constantinople", EO, XXXI [1932], s. 270-283). Bundan sonra Janin, İstanbul' un belirli aziz veya azizelerin adlarına sunulmuş dini yapılarına dair bilgileri Bizans kaynaklarından derleyip, imkân olduğu kadar şehrin neresinde olduklarını veya olabileceklerini tespit çalışmalarını, ayrıca bazı topografya araştırmalarım peş peşe yayımladı ("Leş eglises de Saint-Nico-las", EO, XXXI [1932], s. 404-418; "Monasteres byzantins, Leş coouvents secondaires de Psamathia", EO, XXXII [1933], s. 326-339; "Leş monasteres nationaux et provin-ciaux â Byzance", EO, XXXII [1933], s. 429-438; "Leş sanctuaires byzantins de Saint-Michel", EO, XXXIII [1934], s. 28-52; "Leş eglises byzantines deş saints militaires", EO, XXXIII [1934], s. 163-180, 331-342; XXXIV [1935], s. 56-70; "Leş sanctuaires du quartier de Petra", EO, XXXIV [1935], s. 402-413, XXXV [1936], s. 51-66; "Deuteron, Triton et Pempton, Etüde de topographie byzantine", XXXV [1936], s. 36-51; "Le Pet-rion de Constantinople", EO, XXXVI [1937], s. 37-51; "Etudes de topographie byzantine, Emboloiton Domninou", EO, XXXVI [1937], s. 129-156; "Ta narsou Okseia", EO, XXXVI [1937], s. 288-308; "Etudes de topographie byzantine, Oû se trouvait Sain-te irene du Deuteron ?", EO, XXXVII [1938], s. 73-88; "Leş eglises du Precurse-ur â Constantinople", EO, XXXVII [1938], s. 312-351).

İstanbul'da Kadıköy-Moda'da bulunan enstitünün, 1938'e doğru Türkiye'den ayrılması kararlaştırılmış; Romanya'nın daveti üzerine, kütüphane ve arşivi ile birlikte Bükreş'e taşınmıştı. Kısa bir süre sonra başlayan II. Dünya Savaşı içinde Janin, İstanbul'da 1918-1938 arasında tarihi topografyaya dair toplu bir makale yayımlayabildi ("La topographie de Constantinople

bzyantine; etudes et decouvertes, 1918-1938", EO, XXXVIII [1939], s. 380-410).

Assomptionistlerin enstitüsünün Bükreş'e yerleşmesi ile EO dergisi de sona ermiş oldu. Eski ölçülerinde basılan yeni bir dergi Etudes Byzantines CE0) başlığı ile 1943'te yayımlanmaya başladı. Janin burada da Bizans topografyasına dair çalışmalarını yayımlamayı sürdürdü ("Etudes de topographie byzantine: leş citernes d'Aspar, d'Aetius et de Bonus", EB, l [1943], s. 85-115; "Topographie de Constantinople byzantine: le port sophien et leş qu-artiers environnants", EB, I [1943], s. 116-151; "Leş sanctuaires de Byzance sous la domination latine", EB, II [1944], s. 134-184; "Note sur leş Regions de Constantinople", EB, III [1945], s. 135-162).

Romanya'nın Ağustos 194.4'te Ruslara teslim olmasından sonra da, Janin bir makalesini, Romanya Akademisi Yılhğı'nda. yayımladı ("Le monastere de la Periblep-tos â Constantinople", AcademieRouma-ine-Bulletin de la Section Historique, XXVI [1945], s. 192-201).

Az zaman sonra Romanya'da rejim değişikliği olmuş; Assomptionistler enstitülerini bir defa daha taşımak zorunda kalmışlardı. Bu defa kütüphane ve arşiv Paris'e taşınmış, dergi de Revü deş Etudes Byzantines (.REB) adını almıştır. Janin burada da İstanbul topografyası hakkındaki yazılarını yayımlamayı sürdürmüştür ("Le monastere du Philanthrope â Constantinople", REB, IV [1946], s. 135-162; "Leş sanctuaires deş colonies latines â Constantinople", REB, IV [1946], s. 163-177).

Janin, bundan sonra İstanbul'a dair yazılarını dağınık yerlerde yayımlamaya başlamıştır. Bazı Bizans mahalleleri hakkındaki makalesi Louis Petit Armağanı kitabında ("Topographie de Constantinople byzantine - Quelques quartiers mal connus", Memorial Louis Petit, Paris, 1948, s. 218-232); Haliç üzerindeki Bizans köprüleri bir Belçika dergisinde ("Leş Ponts byzantins sur la Corne d'Or", Annu-aire de l'lnstitut de Philologie et d'Histo-ire Orientales et Slaves K, Brüksel, 1949, s. 247-253); Marmara kıyısındaki limanlara dair "Leş ports de Constantinople sur la Propontide" başlıklı yazısı ise, Byzanti-owadlı eserde (XX, Brüksel, 1950, s. 73-79) yayımlandı.

Kendi enstitüsünün dergisinde de İstanbul hakkındaki çalışmalarını tanıtmayı sürdürdü: İstanbul topografyasına dair yeni çalışma ve keşifler ("La topographie de Constantinople byzantine, Etudes et decouvertes, 1938-1950", REB, VIII [1950], s. 197-214); Bizans kilise ve manastırları ("Leş eglises et monasteres de Constantinople byzantine", REB, IX [1951], s. 143-153), Anadolu yakasındaki Bizans kiliseleri ("L'eglise byzantine sur leş rives du Bosphore, Göte asiatique", REB, XII [1954], s. 69-99); İstanbul'da Bizans arkeolojisine dair yeni buluntular ("Constantinople byzantine, Notes sur de nouvelles decouvertes", REB, XII [1954], s. 210-213), Beyazıt Meydanı ("Du Forum Bovis au Forum Tauri", REB, XIII [1955], s. 86-104);

İstanbul Batı bölgesi ("La region occiden-tale de Constantinople", REB, XV [1957], s. 89-122).

Bu makaleleri basılırken, Janin, İstanbul'un Bizans topografyasına dair esas sistematik eserini veriyordu: Constantinople byzantine, Developpement urbain et re-pertaire topographique, Paris, 1950 (ilaveli 2. baskısı Paris, 1964). Bu ciltte şehrin bütün Bizans dönemi eserlerini değişik bölümlerde topladıktan başka, kaynaklarda görüşler ortaya koyar. Janin, yine EO' in her sayısında pek çok kitap tanıtma ve eleştiri yazıları da yayımlamıştır. Bunların sayısı 1961 'de, yani ölümünden 11 yıl önce 423'ü bulmuştu. Ayrıca ilmi ansiklopedilere, yine 19öl'e kadar 562 madde yazmış bulunuyordu. Bu ansiklopediler Dic-tionnaire de Theologie Catholique, Dic-tionnaire d'Histoire et de Geographie ece-lesiastique ("Constantinople" maddesi, 626-754 sütunu doldurur), Lexikonfür Theologie und Kirche, Catholicisme, Leş eglises orientales et leş rites orientautfdut (Paris, 1922). Fransız Akademisi tarafından ödüllendirilen bu kitap üç defa daha ilavelerle basılmış (Paris, 1925, 1933, 1955); ayrıca bir bölümü İtalyanca, tamamı ise İn-gilizceye çevrilerek yayımlanmıştır.

Janin, bu kitabı dışında, 1906'dan itibaren Osmanlı Devleti sınırları içinde ve Do-ğu'daki Hıristiyanlığa dair, EO dergisinde uzun makaleler yayımlamıştır. Bunlar arasındaki İstanbul Ortodoks Patrikhanesi ve 1918-1925 arasındaki durumu hakkındaki, bir Katolik yazarın açısından çok önemli olan "Leş eglises et leş monasteres deş grands centres byzantins" (Paris, 1975) mutlaka kayda değer. Önceki cilt gibi basılan bu XVI+492 sahifelik kitapta Anadolu ve Yunanistan'daki çeşitli yerler üzerinde durulmuştur. Bunlar arasında Bitinya' dan (Bithynie), İstanbul'un Anadolu yakası ve izmit Körfezi'nden bahsedilir.

Janin'in İstanbul topografyası üzerindeki çalışmaları dışında, Doğu'daki çeşitli Hıristiyan mezheplerine dair önemli bir eseri daha vardır. Sanat ve mimarileri bakımından üzerlerinde durulmaksızın, kaynaklardan öğrenilen bütün Bizans dini yapıları, bu büyük boydaki, XXIII+605 sahifelik cilt içinde, kaynaklar ve araştırmaların referansları verilerek tanıtılmıştır. Bu arada imkân elverdiği ölçüde, bu dini tesislerden kalanlar teşhise çalışılmış ve yerleri hakkındaki görüşler de ihmal edilmemiştir.

Janin aynı dizi için İstanbul dışına dair de bir kitap hazırlığı girişiminde bulunmuş ve büyük Bizans merkezlerinin kilise ile manastırlarına dair olan bu cilt, yazarın ölümünden üç yıl sonra basılabilmiştir. Adları geçen bütün mahalleler ayrı ayrı kısa notlarla sıralanmış ve her biri hakkında kaynak referansları gösterilmiş; konulara kitabın sonuna eklenen haritalar ile daha da açıklık getirilmiştir.

Janin'in ikinci büyük eseri, İstanbul'un kilise ve manastırlarına dair olup Bizans İmparatorluğu'nun dini coğrafyası için planlanan çok büyük bir dizinin İstanbul'la ilgili bölümüdür: La Geographie ecclesi-

astique de l'empire byzantin, I-Lesiege de Constantinople, III-Les eglises et leş monasteres, (Paris, 1953). Lexikon derMari-enkunde, Dictionnaire de droit canonique gibi sözlük ve ansiklopedilerde yer almıştır. Ayrıca Histoire du Christianisme'in bazı bölümlerini yazmış, Grand Larousse'a. da sekiz madde ile katkıda bulunmuştur. Paris'te yaşadığı yıllarda 1952-1958'de Katolik Ensititüsü'nde ders veren Janin, 12 Temmuz 1972'de Var bölgesinin Lor-gues kasabasında 90 yaşında öldü. 1961' de onun için Revue deş Etudes Byzantine^ in XTX. cildi armağan kitabı olarak yayımlandı.

Bibi. V. Laurent, "L'oeuvre scientifique du R. P. R. Janin", Revue deş Etudes Byzantines XK, Melanges Raymond Janin, Paris, 1961, s. 7-13; Anonim, "Bibliographie du R. P. Raymond Janin", ae, s. 14-43, (l Haziran 196l'e kadar yayımlandı); Anonim, "Raymond Janin", Revue deş Etudes Byzantines, XXX (1972), s. 1.

SEMAVÎ EYİCE