Ünden bugüN

JASMUND, A.

(19. yy sonu - 20. yy başı) 19. yy'ın sonunda İstanbul'da önemli çalışmalar yapmış Alman mimar ve mühendis.

Yaşamı hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Yalnızca Berlin Üniversitesi'nden mezun olduğu bilinmektedir. Jasmund'un yaşa-

mı, formasyonu ve istanbul'daki çalışmaları da henüz araştırılmamıştır. Hattâ adı bile pek çok yayında yanlış olarak '"Jach-mund" yazımıyla geçmektedir. Ön adı bilinmemektedir. Osmanlıca yazışmalarda ön adı kullanılmamakta, kendisi ise yazılarım yalnızca "A. Jasmund" olarak imzalamaktadır.

istanbul'a geliş nedeni, Osmanlı Demiryolları yapımına ilişkin görünmektedir. 1888'de Osmanlı yönetimi Deutsche Ori-ent Bank önderliğinde kurulan gruba Anadolu Demiryolları Şirketi'ni kurma ve Hay-darpaşa-Ankara hattını inşa etme imtiyazım vermişti. Aynı yıl, Doğu mimarlığını incelemesi için Türkiye'ye gönderilen ve daha sonra Sirkeci istasyon binasının tasarımı ve inşasıyla görevlendirilen A. Jasmund'un ilişkilerini akıllıca kullandığı görülmektedir. Jasmund, Alman hükümeti için çalışırken Osmanlı Devleti tarafından da hem Mühendishane-i Berri-i Hüma-yun'da ve Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âli-si'nde hocalık yapmak, hem de devlete ait inşaatın denetimi ve saray yapıları için danışmanlık hizmeti vermek üzere görevlendirilmiştir. Çeşitli belgelerde açıklanan bu görevleri içinde Mühendishane'deki hocalığı ile Hazine-i Hassa Nezareti mimarı ve Majeste Sultan'ın mimar-damşmam sıfatı en çok bilinenlerdir.

A. Jasmund'un İstanbul'daki en tanınmış tasarımı, Sirkeci gar binasıdır (bak. Sirkeci Garı). Günümüzün çevre düzensizlikleri ve trafiği içinde görüntüsü örselenmiş olan gar, döneminin en önemli yapı-larındandı. Dönemin yüksek prestijli ulaşım aracı olan demiryolunu temsil eden ve doğal olarak .pek çok törene sahne o-lan gar binası, mimarına da büyük prestij sağlamış olmalıdır.

Gar binası, istanbul'un oryantalist üsluplu yapı birikiminin özgün örneklerinden biridir. Historisist yaklaşım için yeni bazı öneriler taşımaktadır ve bilindiği kadarıyla Jasmund'un bu üslupta tek çalışmasıdır. Diğer yapılarından farklı olarak Jasmund, burada, Doğu ile Batı'nın buluştuğu noktanın, oryantalist üsluplu bir yapı ile temsil edilmesi düşüncesinden hareket etmiş olmalıdır. Jasmund, Bahçekapı' daki Deutsche Orient Bank için tasarladığı Germina Hanı'nda, üçgen köşe parselini dairesel planlı bir kitle ile çözümlerken ağırlıklı olarak Orta Avrupa'ya özgü görünen bir yeni klasik üslubu yeğlemiştir.

Jasmund, II. Abdülhamid'in (hd 1876-1909) mabeyincisi Ragıp Paşa'mn kızı için yaptığı Caddebostan'daki köşkte ise yine klasik ve aksiyal planlı ve neorönesans çizgiler taşıyan bir tasarıma yönelmiştir. Köşkte yalnızca ikinci kat balkon kemerlerinde oryantalist bir motif bulunmaktadır.

Bilinen, korunmakta olan ve genel o-larak iyi durumda olan bu yapıların dışında Jasmund'un tasarladığı düşünülen veya bilinen yapılar da vardır. Bunlardan biri, Beyoğlu'nda yine Ragıp Paşa tarafından yaptırılmış olan ve Germina Hanı ile üslup benzerliği gösterdiği düşünülen Rumeli Hanı'dır.

Bir diğer çalışması, Kasımpaşa Deresi