ÜRDÜN, MÜteahhiTLİk ve teknik müŞAVİRLİk sektöRÜ (2013) Giriş
- Amman-Zarka Hafif Raylı Sistem Projesi
Yüklə 191,61 Kb.
|
6- Amman-Zarka Hafif Raylı Sistem Projesi iş önce Kuveyt-Pakistan ortaklığıyla kurulan bir firmaya proje ihale edilmiş olup, ihaleyi yüklenen firma, bürokratik dosya hazırlama sürecini uzatmıştır. İşe başlamayı geciktiren yüklenici firma ile Ürdün devleti arasında anlaşmazlık doğmuştur. Ürdün Hükümeti tek taraflı olarak ihaleyi iptal etmek gereği duymuştur. Ürdün’ün ihaleyi iptal etmesi sonucu konu uluslar arası tahkim kuruluna götürülmüş, tahkim kurulu Ürdün’ün lehine karar vermiştir. Projenin yeniden ihale edilmesi bekleniyor. Amman Büyük Şehir Belediyesi ihale birimiyle 13.2.2014 günü yaptığımız görüşmede tarafımıza, Amman-Zarka hafif raylı sistem projesini hızlı otobüs sistemine çevirmek gibi bir fikir oluştuğu, raylı sistemde olsa, hızlı otobüs sistemi de olsa projeyi özel sektöre yap, işlet, devret modeliyle ihale etmeyi planladıkları anlaşılmıştır. Henüz proje için ihale açılmış değildir. İşbu ziyarette, Belediyenin Amman-Zarka hattının yapımından önce, Amman’ın içinde yoğunlaşan trafiği hafifletmek için hızlı otobüs yolu yapmayı planladıkları anlaşılmıştır. Diğer yandan Ürdün’de yer alan projeler hakkında bu raporun sonunda ayrıntılı bir liste verilmiştir. Ayrıca daha ayrıntılı bilgi için aşağıdaki link ziyaret edilerek tarım, tekstil, kimya, inşaat, eğitim, enerji, gıda, içecek, sağlık, ICT, maden, sağlık ve turizm projeleri http://www.jordaninvestment.com/InvestmentOpportunties/tabid/66/language/enUS/Default.aspx adresinden bilgi temini mümkündür. Hakedişler: kamu ihale yasasına göre alınan ve gerekli denetim raporlarıyla teslim edilen hak edişlerde sorun yaşanmamaktadır. Bankacılık: sektör gelişmiştir. Uluslararası bankalar ve katılım bankacılığı müştereken hizmet vermektedirler. Ülkede 24 tane farklı banka bulunmaktadır. Hesap açmak ve para transfer etmek serbesttir. Bazı işverenler garanti mektuplarının üçüncü bir banka tarafından onaylanmasını (kontrgaranti) istemektedir. Dolaysıyla, teminat mektupları masrafları firmalar için pahalı gelmektedir. Türk Bankaları Teminat Mektupları: Burada aracısı veya şubesi bulunan bankalar vasıtası ile alınan veya onaylanan teminat mektupları kabul görmektedir. Ürdün bölgede paranın limanı olmasına rağmen, bir Türk bankası şubesi olmayışı firmalarımız tarafından şikayet konusu olmaktadır. Bürokrasinin işleyişi: Ürdün bölge ülkeleri içinde bürokrasisi en az olan Arap ülkesidir. Ancak, yapılacak işlerde bürokratik süreç hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir. Arbitraj Sistemi: Ürdün’de arbitraj sistemi işlemektedir. Ürdün’ün 2011-2013 Projeksiyonu Ürdün, 2011-2013 Yılları Planlı Döneminde 8.5 Milyar Dolar Yatırım Öngörüyor
Kaynak: Ürdün Planlama Bakanlığı 2011-2013 Kalkınma Planı www.mop.gov.jo Yukarıdaki tabloyu 14 farklı komisyon hazırlamıştır. Devlet tablodaki hizmetler için üç yıl içinde 6 milyar Ürdün Dinarı (8.474 milyon dolar) harcama yapmayı planlamaktadır. Bir noktada bu hizmetler, ülkenin üç yıl içinde yapmayı planladığı yatırımların, ana gövdesini ve önem sırasını göstermektedir. Yukarıdaki tabloya göre su, taşıma, enerji, sağlık, eğitim yatırımları önemlidir. Bu projeler %90 tamamlanmıştır. Gamanın yapımını üstlendiği Amman’a su getirme projesi hizmete girmiştir. Tabloya göre kamu kaynakları %55 fiziki alt yapı, %22 sosyal, idari ve siyasi, %20 eğitim-öğretim, %3 meslek edindirmeye harcanacaktır. Ürdün Mali ve Siyasi Sorunlarını yasal düzenlemelerle, ekonomik önlemlerle ve yapılan seçimlerle aşmış görünüyor. Global ekonomik krizin ardından gelen Arap baharı, MENA bölgesindeki devletlerin önceliklerini değiştirmiştir. Öncelik güvenlik, siyasi düzenlemeler, seçim, yargı, insan haklarına verilmiştir. Ürdün 2012 yılında 3 hükümet değiştirmiştir. 2013 yılında ise iki seçim yapmıştır. Milletvekili ve Belediye seçimleri yapılmıştır. Ülkede bunlar kadar etkili olan Oda Başkanlıkları seçimleri yapılmıştır. Ayrıca Kral aynı yıl Senatoyu feshetmiş ve tamamına yakınını yeni üyelerden atamıştır. Ülkede yapılan bu seçimlerle, yönetime taşınan yeni yüzlerle Arap Baharıyla bölgeye hakim olan halk ayaklanmalarını Ürdün’ün şimdilik bertaraf ettiği düşünülmektedir. ABD 2012 yılı içinde Ürdün’e 660 milyon dolar askeri ve sivil yardım yapmıştır. ABD ayrıca Ürdün’e 50 bin ton ekmeklik buğday yardımı yapmıştır. Bu yardımlar 2013 yılında %50 azaltılarak 330 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Ürdün, Körfez İşbirliği Örgütüne üye olmak istemektedir. Başını Suudi Arabistan’ın çektiği 6 zengin körfez ülkesinin oluşturduğu birliğe üye olmak Ürdün için önemli olarak değerlendirilmiştir. KİK konseyi üyelik kapısının Ürdün’e açılmasıyla başka Arap ülkelerinin de üyelik talebinde bulunacaklarını dikkate alarak Ürdün’e gelecek 5 yıl içinde proje karşılığı 5 milyar dolar vermeyi taahhüt etmişlerdir. Ürdün KİK üyelerinden her yıl bir milyar dolar yatırım sermayesi transferi sağlamaktadır. Müteahhitlik, Teknik Müşavirlik ve Yabancı Yatırım Mevzuatı; Ürdün Yatırım Kurulu bünyesindeki “One Stop Shop, OSS” biriminde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Belediye ve Kırsal İşler Bakanlığı, Amman Büyükşehir Belediyesi, Çalışma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Turizm Bakanlığı ve Tapu-Kadastro Departmanı gibi birimlerden temsilciler görev yapmaktadır. Bu birim, Projelerin Şirketler Kanunu’na göre tescili, ön lisans verilmesi, yabancı çalışanlar için vize ve ikamet izni verilmesi gibi hizmetler sunmaktadır. Bir yatırım projesi için lisans almak, tescil işlemleri, tapu- kadastro işleri için bu birime başvurmak yeterlidir. Yürürlükteki Şirketler Kanunu’na göre Ürdün’deki yabancı firmalar, şube veya temsilcilik yoluyla faaliyette bulunmaktadır. Bilgi; www.mit.gov.jo - www.jordaninvestment.com Ürdün’de kamu ağırlıklı projelerin yaklaşık tamamında danışmanlık işlerini Lübnan orijinli Darul Hendese müşavirlik firması doğrudan veya şubeleri aracılığıyla yapmaktadır. Bakanlar Kurulu Kararıyla 16.06.2013-16.6.2016 tarihlerini kapsamak üzere/2,5 yıl süreyle, gümrük kodu, 7213.105, 7214.105, 7214.205, 7214.305, 7214.915,7214.995, 7215.105, 7215.505, 7214.905 olan inşaat demiri ithalatına ton başına 1. yıl 80 JD/113 USD, 2. yıl 70 JD/99 USD, 3. yıl ilk 6 ay, 60 JD/85 USD ek vergi getirilmiştir. Ürdün’e inşaat demiri ihracatı yapan ülkeler arasında ülkemiz 5. Sırada yer almaktadır. Ukrayna, Çin, Abu Dabi, Mısır, Abu Dabi ülkemizden daha fazla demir ticareti yapan ülkelerdir. Alrai 16.6.2013 2013 yılında sübvansiyonları kaldırmak için IMF’nin tavsiyeleri sonucu önemli adımlar atılmıştır. Daha yılın başında enerji fiyatlarına önemli düzenlemeler yapılmıştır. Yeni tarifeye göre aylık 601-1000 kwh tüketenler % 5-7,5 oranında artmıştır. 2013 Ramazan ayından itibaren 10 bin kwh’in üstünde enerji tüketen sanayi işletmelerine % 15 oranında zam yapılmıştır. 600 kwh ve altında elektrik tüketenlere 2017 yılına kadar yeni zam yapılmayacaktır. a-Rai) 10.7.2013 İşçi Getirmek Nasıl Olur; Ürdün’de Çalışmak, Oturum İzni Almak ve İşçilerin Sosyal Hakları, Öncelikle bu ülkeye çalışmak amacıyla getirilecek işçilerin Ürdün Çalışma Bakanlığından alınan işçi talebi izni çerçevesinde ve işçi vizesi ile getirilmesi gerekmektedir. Başvuru Yapılırken Takip Edilecek İşlemler: personel Ürdün'e giriş yaptıktan itibaren yirmi gün içinde sağlık kontrolü, polis kaydı yapılır. Müteakiben çalışma izni başvurusunda bulunulur. Çalışma izni başvurusu yaptıktan üç (3) hafta ile dört (4) hafta içinde izin sonuçlarını polis şirkete bildirir. Verilen listeye göre ilk olarak Çalışma Bakanlığına, çalışma izni ve çalışma izin kartlarını almak için başvuru yapılır, genellikle aynı gün içinde çalışma izni kartları alınır. Bu kartlar ve diğer gerekli evraklar hazırlanarak emniyet müdürlüğüne oturum izni için başvuru yapılır, oturum izinleri 4-5 gün içinde alınır. Çalışma ve oturum izinleri bir yıl sürelidir. Genelde oturum izinleri çalışma izin sürelerinden bir ay sonra biter. Not: personel ülkeye giriş yaptıktan sonraki ilk üç ay içinde çalışma izni alınmadığı takdirde, verilen kontenjan sayısı kadar üç ay daha vize süresi uzatımı yapılabilir. Çalışma İzni Almak İçin Gerekli Evraklar: pasaport fotokopisi, sözleşme fotokopisi, emniyetçe verilen liste fotokopisi, fotoğraf, çalışma bakanlığının istediği matbu form. Oturum İzni Almak İçin Gerekli Evraklar: yukarıdaki evraklara ilave olarak önceden alınan çalışma izin kartı fotokopisi, Çalışma Bakanlığından çalışma izni alınırken verilen oturum alabilir belgesi, Emniyet Müdürlüğünce doldurulması istenen matbu formlar. Çalışma Oturum İzni Almak İçin Yapılacak Harcamalar: kan tahlili, vize uzatımı, banka teminatı, harç, pul bedeli gibi bir takım yasal ödemeler bulunmaktadır. Banka teminatı geri ödemelidir. Dolar Dinar Kuru sabit olup 1$=0,708 JD dır. Sosyal Güvenlik Vergisi: çalışan personel için toplam %18,75 SGK (sosyal güvenlik) vergisi ödenir. Ödenen %18,75’in % 12.25’i işverene, % 6,50’si işçiye aittir. Güvenlik vergileri bir ay içerisinde ödenir. Maaş zamlarından doğan vergi farkı yılsonunda dikkate alınır. İşverene Göre Sosyal Güvenlik Vergisinin/Primlerinin Dağılımı; (%12,25) iş kazası ve mesleki hastalıklar;%2, annelik- babalık %0,75, işsizlik %0,50, yaşlılık, maluliyet, ölüm;%9----, Toplam %12.25 Çalışana Göre Sosyal Güvenlik Vergisinin/Primlerinin Dağılımı; işsizlik %1.00, yaşlılık, maluliyet, ölüm;%5.50-------Toplam %6.50 Gelir Vergisi: bireyin yıllık gelir matrahının 12.000 JD'lik kısmı için % 50, 12.000 JD den fazla olan kısmı için %25’lik vergi muafiyeti bulunmaktadır. İlk 2000 JD için % 5, sonraki 4000 JD için % 10, sonraki 8000 JD için %20 ve artan kısım için % 25 muafiyet vardır. Personel Gelir Vergisi İndirim kalemleri: standart indirim, çalışmayan eş ve küçük çocuklar için indirim, eğitim indirimi (üniversite ), ev kirası, sağlık indirimi yapılır. Gelir Vergisi Oranları; 2000 JOD'e kadar 5%, 2001 den 6000 JD e kadar 10%, 6001 den 14000 JD e kadar 20%, 14000 JOD Üzeri 25% oranlarındadır. Servis ücreti olarak, %3-%10 arasında ücret alınmaktadır, tüm vergilerin ödemesi yılsonunda veya aylık olarak yapılmaktadır. JD= Jordan Dinar, 1 $=0.708 Ürdün Dinarıdır ve 1995 yılından bu tarafa sabit kur uygulanmaktadır. Vergiler: Ürdün’de kurumlar vergisi oranı % 25’tir. Ancak hastaneler ve oteller ile madencilik, sanayi, inşaat ve ulaştırma gibi sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler için bu oran %15, bankacılık ve finans alanında faaliyet gösteren şirketler için %35 olarak uygulanmaktadır. Gelir vergisi oranının üst limiti %25’tir. Tüp gaz, pirinç, şeker, un, süt ve çay gibi temel gıda maddeleri dışındaki birçok ithal ürüne % 16 oranında KDV uygulanmaktadır. Teşvik kapsamındaki projeler (sanayi, turizm, tarım vb), gümrük vergisinden, gelir vergisinden ve diğer bazı harçlardan muaf tutulmaktadır. Türk Müteahhitlik Firmalarının Faaliyetleri GAMA firması, 2009 yılından bu tarafa yapmakta olduğu projeyi 2013 yılı Temmuz ayında %95 oranında tamamlamış ve projenin açılışını Sn. Kral Temmuz ayında yapmıştır. Toplam maliyeti 1.250 milyon ABD Doları olduğu bilinen proje alanında Ortadoğu’nun en büyük su yatırım projesidir. Proje BOT modeli ile yapılmıştır. Projenin teknik adı “Amman Water Conveyance Project-Disiwater” olarak bilinmektedir. Proje Suudi Arabistan hududunda olan Mudawwara bölgesinde yer altında açılan 50’yi aşkın kuyudan çekilen içme suyunu Amman’a taşınmasıdır. Mudawwara-Amman arası 325 km dir. Bu hat üzerinden yılda 100 milyon metreküp sağlıklı içme suyu taşınmaktadır. Projenin işletim süresi 25 yıldır. İnşaat sektöründe çalışan firmalarımızdan; Şener Arda, Koray, Yüksel, Özaltın, Özdil Enerji firmaları işlerini tamamlamışlardır. Sektörde halihazırda Beta Mühendislik Firması Akabe Eski Limanını yenileme işlerini yapmaktadır. Türkiye’den TOKİ ve Ürdün Çalışma Bakanlığı arasında 2011 yılı Haziran ayında İstanbul’da konut imalatı konusunda bir mutabakat zaptı imzalanmıştır. Türk Firmaları 2000-2013 yılları arasında Ürdün’de yaklaşık 2.5 milyar dolar iş üstelenmişler ve işlerini tamamlamışlardır.
Türk yatırımlarında önde gelen firmaları; Aselsan, Midle East Packaging, Duti Gıda, Assan Panel, Coca Cola, Atateks ve Sunjordan, Turkishland, İstanbul Lezzet olarak saymak mümkündür. Türk firmalarında halen 2327 kişi çalışmaktadır. Firmalarımızda çalışanların ancak 128 kişisi vatandaşımızdır. Onlarda idari ve teknik eleman olarak çalışmaktadır. 5-6 Mart 2013 tarihleri arasında Kral Abdullah 25 kişilik bir işadamı grubuyla ülkemizi ziyaret etmiştir. Bu ziyaret vesilesiyle Türkiye-Ürdün İşadamları Konseyi Ankara’da toplanmıştır. Kral Konseyde yaptığı konuşmada ve üst düzey temaslarında ülkemiz firmalarını Ürdün’de yatırım yapmaya davet etmiştir. 9-10 Mayıs 203 tarihleri arasında Başbakan Abdullah Ensour ülkemizi ziyaret etmiştir. Türk özel sektör temsilcileriyle ve üst düzey temaslarında firmalarımızı ülkesinde yatırım yapmaya davet etmiştir. Gerek Sayın Kral’ın, gerek Sayın Başbakanın ülkemizi ziyaretlerinde yaptıkları yatırım çağrıları doğrultusunda, T.C. Ekonomi Bakanlığı Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürü Sayın Uğur ÖZTÜRK başkanlığında teknik bir heyet 19-24 Mayıs 2013 tarihlerinde Amman ve Akabe ‘de görüşmelerde bulunmuştur. Ürdün’de, Yatırımda Öncelikli Bölgelerde yatırım yapanlar sadece yıllık kardan %5 vergiye tabidirler. Üretimde kullanılacak malların ithalatında gümrük vergisi, sosyal hizmet vergisi ödenmez.
Ürdün genelinde bulunan Sanayi Bölgeleri ve Serbest Bölgelerin de bulundukları yer ve konuma göre yatırımcılar için sundukları ayrıcalıklar bulunmaktadır.
Firmalar Arasında Vuku Bulan Sorunların Kaynağı, sorunların temelinde iş gören, işveren arasındaki iletişim kopukluğu, dil problemi, sözleşme dışı ilave talepler, hukuki sözleşme yerine sözel taahhütler, iş kayıpları nedeniyle yapılan ek ödenek talepleri yer almaktadır. İş alırken hukuki ve teknik hizmet almayan, işçi talebinde izlenecek yasal yönteme dikkat etmeyen, sözleşme kurallarına sadık kalmayan, standartlara riayet etmeyen, işlemlerin ikmalinde bürokratik süreci göz ardı eden firmalar veya taraflar her an sorun yaşamaktadır. Global, bölgesel veya ülkesel mali krizler de sorunlara neden olmaktadır. Sorunları aşmanın birinci yolu, sağlam bir sözleşme yapmaktır. İşi alalım sözleşmeyi yaparız mantığı daima sorun üretmektedir. Ülkenin Bitmeyen Sorunu Enerji Darboğazı; Ülkenin temel ekonomik sorunu enerji teminidir. Ülke enerjide %96 oranında dışa bağımlı olup, her yıl enerji temini için 5-7 milyar dolar arasında ödeme yapmaktadır. Ürdün sadece Suudi Arabistan’dan her yıl 4 milyar dolar petrol ithal etmektedir. Enerji faturası yıldan yıla artmaktadır. Benzin, mazot, gaz, elektrikte olan sübvansiyonlar %70 oranında kaldırılmıştır. Ürdün’ün ana doğal gaz temin ettiği Port Said-Akabe gaz boru hattı bir yılda 15 defa kundaklanmıştır. Ürdün’ün tarım ürünlerini Türkiye üzerinde Balkan ülkelerine, Rusya pazarına taşıyan Suriye yolu kapalıdır. Dolaysıyla, ülkenin AB ülkelerine ve Rusya’ya sebze ihracatı da durmuştur. Irak henüz transit geçişler için olur vermemiştir. Ekonomik büyüme %8’lerden %2.6’lara gerilemiştir. Dış borç artmaktadır. Ülkenin sorunlarından biri de sübvansiyonlardır. Su, tüpgaz, elektrik, ekmek, şeker gibi tüketim mallarında kamu destekleri %30-70 arasında değişmektedir. Temel hedef 2017 yılına kadar elektrik üzerindeki akaryakıt başta olmak üzere, sübvansiyonları kaldırmaktır. Ancak genelde halk, özelde sanayiciler sübvansiyonların kaldırılmasından rahatsız olmaktadır. IMF 2011 yılından itibaren üç yıl içinde Ürdün’e 2 milyar dolar transfer etmiştir. Bir noktada Ürdün ekonomisi IMF yönlendirmesine tabi bir ekonomidir. Görüş ve Değerlendirme; Ürdün bölgede, yüzölçümü ve nüfusu itibarıyla küçük, gelir kaynakları itibarıyla zayıf fakat güvenlikli bir ülkedir. Temel sorun mali kaynakların kıtlığıdır. Ürdün Devleti; ABD, AB, Arap Ülkeleri, Kanada, Singapur, Türkiye ile yaptığı Serbest Ticaret Anlaşmalarıyla dünya ile bütünleşmiş, liberal bir iş ve yatırım ortamı sunmaktadır. Dolaysıyla Ürdün’de yatırım yapan firmaların anılan ülkelerin pazarlarına gümrüksüz ihracat yapması mümkündür. Ülkede, yapılması öngörülen boru hatları, tren yolları, enerji santralleri, içme suyu şebekeleri, okul-hastane-konut yapımı, double yollar önemli projeler olarak görülmektedir. Fakat Ürdün Devleti bu projeler için bütçe kaynaklarını kullanmak istememektedir. ABD, AB, World Bank, G. Kore, Japonya, Fransa, Kanada, Arap Fonu benzeri kaynaklardan temin edilen kredilerle çalışmak istemektedir. Ülke, yap-işlet-devret modeliyle çalışmak istemektedir. İhaleler; ileri teknoloji gerektirmeyen işlerin yapımı yerli firmalara verilmektedir. Ancak yerli firmaların içinde BOT ile çalışacak firma sayısı mahduttur. İhale takibi için; www.gtd.gov.jo , www.ammancity.gov.jo Önemli Adresler
Meslek Örgütleri
Kamu ve Özel Sektör Kuruluşları
Ücretsiz Dağıtılan Haftalık Reklam Gazeteleri/Dergileri
Ülkede Önemli Hukuk Büroları (Not: buradaki adreslerin seçiminde, kurumsal yapısı güçlü olan firmalar esas alınmıştır) Qattan Law Firm – Counselors & Attorneys At Law Amman, King Abdulla St., near to Zain Co. – Al-Khal Center No. 441, 3rd floor P.O.Box. 841105 Amman 11184 Jordan Tel. +962 6 5854766 Fax. +962 6 5854768 Mob. +962 79 5500432 E-mail: ala@qattanlawfirm.net , info@qattanlawfirm.net
P.O.BOX : 850675 Amman 11185 Jordan Tel : ( 962 ) 6 5679889 ( 962 ) 6 5689520 FAX : ( 962 ) 6 5687580 E-Mail : info@blf.com.jo http://www.cns.com.jo/company/beiruti/index.html Khalifeh & Parteners Lawyers & Legal Consultants P.O.Box. 2347 Amman 11181 Jordan Tel: 962 6 566 47 50 / 60 Fax: 962 6 566 87 62 E-mail: info@khalifehlaw.com , Web: www.khalifehlaw.com Law & Arbitration Centre – Jordan (Lac) 50 Abdul Hamid Sharaf Street, Zeyad Salah Building, 3rd floor P.O Box: 940517 Amman 11194, Jordan Telephone: (+962 6) 5672 333 Fax: (+962 6) 5672 555 E-Mail: sala@go.com.jo
El Jandawell Suburb 8th Circle, Sharaf El Dein Yehia St., Villa (26) P.O. Box 1959 Amman 11821 Jordan Tel: +962 6 5866880 / 5885111 Fax: +962 6 5858227 bassam@midglobe.com , hussein@midglobe.com www.midglobe.com Yüklə 191,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|