Ustad Misbah Y?zdi

HESABSıZ ZƏRƏR
Nəzərə almalıyıq ki, dünya həyatı misilsiz bir sərmayədir və
bu  sərmayə  ilə  əbədi  səadəti  əldə  etməliyik.    Belə  düşünən
insan 
dünya 
sərmayəsini 
havayı 
xərcləməməlidir.
Qur’ani-kərimdə  bu  sərmayə  haqqında  buyurulur:  “Ey  iman
gətirənlər!  Sizə  şiddətli  əzabdan  xilas  edəcək  bir  sərmayə
göstərimmi?”  Başqa  bir  ayədə  oxuyuruq:  Allah  kitabını
oxuyan,  namaz  qılan,  verdiyimiz  ruzidən  gizli  və  aşkara
xərcləyən kəslər ziyansız bir ticarət ümidindədirlər.” Gündəlik
həyatda  “müamilə”,  “ticarət”  kəlmələri  ilə yaxından  tanış
olduğumuz  üçün  Allah-təala  öz  buyuruğunda  həmin
kəlmələrdən  istifadə  edir.  Əmirəl-mö’minin  də  “axirətini
dünyaya satma”  buyuruğunda eyni  yolla gedir. Çünki insanlar
“alış-veriş” kəlmələrini daha yaxşı anlayır və axirətin dünyaya
satılması  məsələsini  bilirlər.  Bizim  gündəlik  həyatımız

---

51
alış-veriş  üzərində  qurulmuşdur.  Daim  nəsə  verir  və  əvəzində
başqa bir şey alırıq. Biz istəsək də, istəməsək də ömür xərclənib
gedir.  Amma  insan  çalışmalıdır  ki,  bu  alış-verişlərdə
aldanmasın.  İnsan  öz  ömrünü  boş  yerə  xərcləməməlidir.  Axı
hansı  sərmayə  ömürdən  qiymətlidir?!  Ən  böyük  nadanlıq,
ağılsızlıq isə ömrü günaha xərcləməkdir. Günahkar insan ömür
sərmayəsini  verib,  əvəzində  əzab  alır.  Hansı  ki,  insan  öz
ömrünün  əvəzində  imkan  qədərincə  qiymətli  əvəz  almalıdır.
Bə’zən  hər  hansı  bir  məclisdə  oturmuş  şəxs  bilmədiyi  şeydən
danışır,  lovğalanır,  bütün  mövzularda  meydan  sulayır.  Onun
üçün  söhbətin  elmdən,  sənətdən,  şəriətdən,  iqtisadiyyatdan
getməsinin  fərqi  yoxdur.  Özünü  mütəxəssis  kimi  göstərib,
ağzına  gələni  danışır.  Əsassız,  boş  danışıq  insanın  xeyli
enerjisini və vaxtını əlindən alır. Ömür faydasız yerə tələf olur.
Belə  işlərə  sərf  olunan  ömürün  əvəzi  nədir?  Dünyanın
böyüklü-kiçikli  bütün  məsələləri  haqqında  fikir  yürüdürük,
hansı ki, həmin məsələlərin mahiyyətindən xəbərsizik. Zərrəcə
mə’lumatımız olmayan məsələlər haqqında söz düşən kimi biz
də  nəsə  deyirik.  Bə’zən  mübahisə  qızışır,  səs-küy  aləmi
bürüyür.  Görən  bütün  bu  qalmaqalların  faydası  nədir?  Boş
danışıq  ömür  sərmayəsini  puça  çıxaran  minlərlə  işlərdən
biridir.  Nə  danışdığını  özü  də  bilməyən  insan  nadanlıq
girdabında  çırpınır.  Bu  işin  cahillik  olduğunu  hamı  bilsə  də,
əksər  cəmiyyətlər  bu  sayaq  nadanlıqdan  əziyyət  çəkir.  Ömür
bada gedir, kin-küdurət artır. Ona görə də həzrət Əli (ə) ömür
sərmayəsini boş danışıqlarla hədərə verməməyi tövsiyyə edir. 
Deyilənlər  danışığa  aid  idi.  Əməl  meydanında,  digər
sahələrdə  də  vəziyyət  oxşardır.  Bə’zən  elə  işlərə  müdaxilə
edirik  ki,  bizə  zərrəcə  aidiyyatı  yoxdur.  Vəzifəmiz  olmayan
işlərə  qarışmağın  nə  dünya,  nə  də  axirətimiz  üçün  heç  bir
faydası  yoxdur.  Hətta  bu  işlər  bizi  zərərə  də  sala  bilər.  Bütün
bunları  bilə-bilə  çarəsizmiş  kimi  özümüzə  aid  olmayan  işlərə
müdaxilə edirik. Belə bir ruhiyyə insanı yolundan azdırır, ömür

---

52
boş  yerə  sərf  olur.  Hansı  ki,  insan  diqqətli  olsa,  həmin  işlərin
ona aid olmadığını asanlıqla dərk edər. 
Bə’zən yaxşılığa əmr (əmr be mə’ruf) və pisliyə qadağa (nəhy
əz münkər), bir sözlə, həqiqətin təbliği vacib sayılır. Əlbəttə ki,
ilkin şərtlər ödəndikdə xalqı doğru yola çağırmaq, azğınlıqdan
çəkindirmək çox yaxşı bir işdir. Xalis niyyətlə, səmimi qəlbdən
bu  işi  görmək  tə’rifəlayiqdir.  Amma  bizim  müdaxiləmiz
tə’sirsiz  olduqda,  hər  hansı  bir  işə  qarışmağımız  ağılsızlıqdır.
İnsan  öz  həyat  məqsədinə  çatmaq  üçün  durmadan  hərəkət
etməlidir.  Bu  hərəkət  zamanı  insan  azmamaq  üçün  daim
ehtiyatlı  olmalıdır.  Hər  hansı  məqsədlə  hədəfə  doğru  hərəkət
edən  insan  düz  yoldan  çıxıb,  “inşaəllah,  çataram”  desə,  onu
ağıllı saymaq olarmı?! Şübhəli yola üz tutan insanın niyyəti də
şübhəlidir.  İşıqlı  yolu  buraxıb,  qaranlıq  yola  düzələn  insan
mənzilə  çatmasa,  kimi  danlamalıdır?  Demək,  sərmayəmizi  elə
bir  yolda  sərf  etməliyik  ki,  yanlışlığa  düçar  olmayaq.  Həzrət
Əlinin  (ə)  buyuruğuna  diqqət  edin:  “Bilmədiyini  danışma”.
Başqaları  mübahisə  etdiyi  zaman  bilmədiyiniz  məsələlərə
müdaxilə  etməyin.  Çünki  bu  müdaxilə  zərər  gətirəsidir.  Belə
bir  müdaxilə  elmi  mübahisə  çərçivəsindən  xaricdir.  İnsanın
bilmədiyi məsələ barəsində mühakimə yürütməsi, fitva verməsi
olduqca zərərli bir işdir. Məsələn, tibbə aid yanlış bir məsləhət
xəstənin halını ağırlaşdıra bilər, hətta onun ölümünə səbəb olar.
Bilmədiyini  danışmağın  zərəri  çəkilən  misalda  aşkar  görünür.
İnsan  boş  söhbətlərə  sərf  etdiyi  vaxtı  elm  öyrənməklə  məşğul
olsaydı, necə də böyük müvəffəqiyyətlərə nail ola bilərdi!
Vəsiyyətnamənin  davamında  Həzrət  (ə)  buyurur:  “Vəzifən
olmayan  iş  barədə  düşünmə”.  Bəli,  insan  yalnız  vəzifəsi
haqqında  düşünməlidir.  İnsan  bə’zən  fərdi  və  ictimai  həyatda
hansısa  işlərə  vəzifəli  olduğuna  əmin  olur.  Ona  görə  də  öz
vəzifələrini  yerinə  yetirir.  Bə’zən  isə  o,  müəyyən  məsələlərin
həllində  özünü  aciz  görür,  anlayır  ki,  bu  məsələlərə  tə’sir
gücünə  malik  deyil.  Əlbəttə  ki,  belə  məsələlər  haqqında
düşünməyə  də  lüzum  yoxdur.  Onu  da  nəzərə  almalıyıq  ki,

---

53
insanın  bir  işə  vəzifəli  olub-olmamasında  coğrafi  məsafənin
heç  bir  rolu  yoxdur.  İnsan  öz  evinin  içində  hər  hansı  bir  işə
vəzifəli  olmaya  da  bilər.  Amma  dünyanın  o  biri  başındakı  bir
problemin həlli onun intizarında olar. Yox əgər hər hansı bir iş
vəzifəmiz  deyilsə,  o  barədə  düşünməyə  dəyməz.  Misal  çəkək.
Məsələn, ər otaqdakı pərdələrin, xalıların, mebelin seçiminə və
düzülüşünə e’tiraz etməməlidir. Bütün bu işlər evin xanımının
ixtiyarındadır  və  ər  həmin  işlərə  müdaxilə  etməməlidir.  Çox
yaxşı  olar  ki,  evin  səliqəsi  xanımın  ixtiyarına  verilsin.  Bir
sözlə,  insan  öz  vəzifəsi  haqqında  düşünməli,  ağılını  boş  yerə
sərf  etməməlidir.  Yersiz  müdaxilələr  enerji  və  vaxt  israfından
əlavə ixtilaflara da səbəb olur. 
Çox  təəccüblüdür  ki,  saatlarla  vaxtını  boş  düşüncələrə  sərf
edən  insan  vaxt  darlığından  şikayətlənir.  Bəli,  əsil  vəzifəsinin
icrası üçün insana 24 saat azlıq edir. Bununla belə, o, boş işlərə
xeyli vaxt sərf edir, vəzifəsi olmayan işlərlə məşğul olur. Ona
görə  də  Həzrət  (ə)  buyurur:  “Azmaq  qorxusu  olan  yoldan
imtina et.”
İnsan  bə’zən  haraya  gedəcəyini  müəyyənləşdirdikdən  sonra
qarşısında  iki  yol  görür:  yollardan  biri  məqsədə  doğru  aparır,
digəri isə şübhəlidir. İkinci yolun insanı azdıracağı qorxusu var.
Bu vaxt e’tibarlı yolu seçmək lazımdır. Şübhəli yola üz tutmaq
ağılsızlıqdır.  Şübhəli  yolla  getməkdənsə,  dayanmaq  daha
yaxşıdır.  Həzrət  Əli  (ə)  buyurur:  “Həqiqətən,  azmaq  qorxusu
ilə  bir  işdən  əl  çəkmək  hövlnak  işlər  görməkdən  üstündür”.
Əyri yolla gedən şəxs ən yaxşı halda durduğu yerə çatacaq və
yenidən  hərəkətə  başlamalı  olacaq.  Amma  əyri  yolda  elə
uçurumlar ola bilər ki, insan həlak olar və kimsəni məzəmmət
edə bilməz.