ÜSTÜn yetenekli Çocuklar

Bu soruların karşılığını bir yandan ruhbilimde yapılacak deney ve araştırmalar ortaya koyacaktır. Bir yandansa bunlara sağlanacak özel eğitimin etki ve sonuçlarının araştırılıp değerlendirilmesi de henüz karşılığı kesin olarak bulunamayan bu soruları aydınlatmağa yardım edecektir.
VII. YÜKSEK ÖĞRETİM VE ÜSTÜN BEYİN GÜCÜ

Üstün yetenekliler için özel eğitime karşı olanların ileri sürdüğü başka bir gerekçe de, yüksek öğretimin öncelikle ve hatta yalnız üstün beyin gücü olanların eğitimine dönük kurumlar olduğudur.

Bu görüşte bir açıdan gerçek payı var. Yüksek öğretimin her hangi bir dalında lisans öğrenimini başarı ile yapabilmek için kişinin ortanın üstünde bir öğrenme gücüne ihtiyacı olduğu doğrudur. Test araçları ile yapılan çeşitli araştırmalar, yüksek öğrenim için gerekli olan yetenek tabanını “120 -130 Z.B.” olarak göstermektedir. Lisans üstü öğrenim için gerekli tabanınsa bunun da üstünde olması gerekir. Bu yüzden yüksek öğretim kurumlarını öncelikle yetenek dağılımının en yukarıdaki “5 -10” yüzdeliğine hizmet eden kurumlar saymak yanlış olmaz.

Gerçek böyle de olsa bunu üstün beyin gücünün özel eğitime ihtiyacı olmadığı biçiminde yormak önemli bir yanlış olur. Buna belli başlı iki önemli neden gösterilebilir:

Bunlardan birincisi ilk ve ortaöğretim süresinde bu tür öğrencilerin çeşitli zorluklarla karşılaşmakta oluşudur. O süre içinde özellik ve ihtiyaçlarını dikkate almayan bir program içinde neler olabileceğine yukarda değinilmişti. Bu özellikte olan bütün öğrencilerin hiç bir engelleme söz konusu olmadan yüksek öğretime erişebileceğini bir an için farzetsek bile sonuç ne olabilir? Ortaöğretim süresinde yeteneklerinin ancak ufak bir başarı ile sınıfının önünde gidebilen öğrenci, yüksek öğretime erişince oldukça farklı bir öğrenme ortamı ile karşı karşıya kalacaktır. Önceki aşamada sınırlı bir çaba ile önde gidebilen üstün yetenekli, yetenek düzeyi açısından kendine daha çok benzeyen türdeş bir küme içinde, alışkanlık durumuna getirdiği çalışma durumuyla ancak düşük başarı sağlayabildiğini ya da yarışma düzeyinin baskısı onu daha çok ve hızlı çalışma yoluna da zorlayabilir. Fakat bu koşulların, onun kolayca sağlamağa alıştığı başarısının oluşturduğu gerçek dışı ve zayıf benlik güvenini sarsıp öğrenme isteğini yıpratması da mümkündür.

İkinci önemli nedense şudur: Yüksek öğretim kurumları, çoğu ülkelerde seçerek öğrenci almaya başlamıştır. Bu seçimlerin bazılarında yetenek ölçekleri de kullanılmakta ve buna gereken ağırlık da verilmektedir. Son yıllarda yurdumuzda da olduğu gibi, bir çok ülkelerde ortaöğretimde edinilen bilgilerle ilgili başarı ölçekleri kullanmakla yetinilmektedir. Bu tür giriş sınavlarında ortaöğrenim aşamasında edinilmiş olan bilgi seçimin tek dayanağı olarak kullanılmaktadır. Yurdumuzda bu konu üzerinde yapılan incelemeler (3) büyük kentlerde öğretmen kadrosu, araç ve gereçleri yeterli liselerin mezunlarının yüksek öğretime girebilme şansı, öğretici kadrosu eksik, yetersiz küçük yerleşme merkezlerindeki liseleri bitirenlerden çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. Böylece öğrenme gücü ortalamanın üst sınırında olan, fakat yeterli öğretim yapan bir lisede okumuş olan öğrencinin yükseköğretime girebilme olanağı, yeteneği ondan çok üstün olan fakat yetersiz bir öğrenim kurumundan gelen öğrencininkinden fazla olmaktadır.

Bu ve öteki nedenler yüzünden yüksek öğretimin varlığı ve öncelikle üstün beyin gücünün eğitimine hizmet etmekte oluşu, ilk ve ortaöğretim aşamalarında bunların özel eğitime ihtiyaçları olmayacağı biçiminde yorumlanmamalıdır.

Bu konuda üzerinde durulmaya değen başka bir nokta daha var. Yüksek öğretim öğrencilerinin kendilerine öz olduğu ileri sürülen yetenek dağılımı da sanıldığı kadar türdeş değildir. En yeterli ölçeklerle yapılan seçimler sonucunda da bu dağılım “120 - 200 Z.B.” arasında bir değişkenlik gösterebilmektedir. Buysa yetenek açısından aynı kuşağın en çok yüzde “20 sini” teşkil eder. Bu dağılımın tabanında olan bireylerin öğrenme güçleri ve hızları ile dağılımın “170 - 200 Z.B.” arasındaki diliminin öğrenme gücünün hızı ve ihtiyaçları arasında da önemli ayrıcalıklar olduğu ortadadır. Yüksek öğretim kurumlarının eğitim programları bu farkları karşılayabilecek esneklik ve zenginliği göstermeyecek olursa, ilk ve ortaöğretimde baş gösterebilen sorunlar bu aşamada da ortaya çıkabilir. Bu konuda şu soruların ortaya atılması söz konusu olabilir :

Yüksek öğretimde, öğrenme gücü ve hızı ne olursa olsun bütün öğrencilerin süre, kullanılacak kaynaklar vs. açılarından yükümlülükleri eşit mi tutulmalıdır? Örneğin dört yılda bitirilen bir fakülte programını öğrenme güçleri çok üstün olanların daha kısa bir süre içinde bitirebilmeleri sağlanabilir mi?

Bu durumda olan öğrencilerin lisans aşamasında bile araştırma ve derinleşme yönünden olanaklar elde edebilmesi yararlı ve mümkün olabilir mi?

Bu ve benzeri sorular yüksek öğretim kurumlarının programlarının da seçim yöntemlerinin de henüz üstün beyin gücünün tüm ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde düzenlenmiş olup olmadığı konusunda tereddütler yaratmaktadır.
VIII. SONUÇ

Yukarda açıklananlardan çıkarılabilecek sonuçları şöylece özetlemek mümkündür:

1. Eğitimin, temel eğitim düzeyinde yaygınlaşması ortalama çevresindeki öğrencilere göre program düzenlenmesi sonucunu vermiştir. Böyle bir program üstün yeteneği olan öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte değildir. Bu durum en azından onların, öğrenme güçlerinin ancak küçük bir kesimini kullanarak başarılı olmaya alıştırmaktadır. Buysa ileri öğrenim aşamalarında zorluk ve yetersizliklere düşebilmelerini kolaylaştırır.

2. Öğretmenleri de içerdiği halde, yetişkinler üstün yeteneği ayırt etmekte umulan başarıyı gösterememektedir. Özellikle ortalama güç düzeyinin hayli ötesinde olanlarda bu başarısızlık artmaktadır. Bu gibi çocuklar tersine, normal altındalarmış gibi yorumlanmaktadır. Bu yüzden bunlar arasında okula uyamayan, hatta okulu bırakmak zorunda kalanlar da olmaktadır. Böylece ortalama çocuğun öğrenme gücüne göre düzenlenen bir ortam içinde bunlar bir sorun haline gelebilmektedir.

3. Bu belirtiler üstün beyin gücünün her çeşit ortam içinde kendisini yetiştirip sivrilebileceği varsayımını sarsacak niteliktedir. Gelişimleri için elverişli olmayan, hatta onu engelleyen çevreler içinde bunların ziyan olması tehlikesi de bulunabileceği de düşünülebilir.

4. Yüksek öğrenimin öncelikle bu durumda olanlara çalışan eğitim kurumları olduğu gerçeği, yukarda değinilen tehlikeleri ortadan kaldıramaz, ilk ve ortaöğretimde söz konusu olabilecek engellemeler ve olumsuz alışkanlıklar yüksek öğretimdeki başarı şanslarını olumsuz yönde etkileyebilir.

Ayrıca üstün beyin gücü diye adlandırdığımız çocuklar da kendi” içlerinde yetenek açısından önemli oranda değişkenlik göstermektedir. Bugünkü yüksek öğretim program ve yönetmeliklerinin özellikle üstün yeteneğin en üst diliminde olanların ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı da araştırılmaya değer bir konudur.

5. Bütün bu nedenler yüzünden çok üstün anlık gücü olanların özel eğitim konusu olmaları bir çeşit sorumluluktur. Toplumun en değerli ve sınırlı bir kaynağı olan bu varlıkların en iyi ve verimli biçimde yetişmelerinin çare ve tedbirlerinin araştırılıp bulunması en olumlu yatırım sayılabilir.

Üstün Beyin Gücü Gelişimi ve Eğitimleri,
Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No: 83, Ankara 1979
KAYNAKLAR

1. Turhan, Mümtaz. Batılılaşmanın Neresindeyiz, İstanbul Üniversitesi yayınları.

2. Terman, L.M., Genetic Studies of Genius, Vol : I, Stanford Üniversity 1925

Hallingworth, Leta S., Gifted Children. Their Nature and Nurture The MacMillian Com., New York, 1929

3. Mıhcıoğlu, Cemal., Üniversiyete Giriş ve Liselerimiz, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fak. Yayınları, No: 278, Ankara.

Üstün Zekâlı Çocukların Eğitimi

Ümit DAVASLIGİL*

Özellikle 60’lı yıllardan sonra, dünyada üstün çocuklara gösterilen ilgide artışlar olmuştur. Bu ilgideki artışı yaratan başlıca faktörler arasında besin ve enerji kaynaklarının, gittikçe yok olması, kirliliğin artması, siyasi güç dengesinin korunmasındaki güçlükler gibi birçok dünya sorununun ciddiyetini insanların farketmeleri ve bu tür ciddi sorunlara çözüm getirecek kesim olarak üstünleri görmeleri vardır.

Üstün çocuk kimdir? sorusuna en iyi yanıtı belki de aşağıdaki parlak ve üstün çocuk karşılaştırması verilebilir. Bugün genelde Zekâ Bölümü 130’un üstünde olanlar, yeni düşünceler oluşturup bunları yeni sorunların çözümünde uygulayabilme yeteneği gösterenler, yani yaratıcı olanlar ve bir işi, başından sonuna kadar götürecek üstün motivasyona, yani üstün iş, görev yüklenme yeteneğine sahip olanlar üstün olarak kabul edilmektedir (Renzulli, 1986, Clark, 1992)

İnsan beyninin işleyişi ve gelişiminde çevrenin, bir yerde eğitimin nasıl etkili olduğu anlaşıldıkça bu kesime götürülecek eğitim hizmetinin de ne denli önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bu gelişmeler zekâ hakkındaki görüşlerde de değişmelere yol açmıştır. 1960’lara kadar, genelde zekânın değişmez olduğu ve üstün bireylerin kalıtımsal donanımları nedeniyle, fazla bir eğitime gerek duymadan vaziyeti idare edeceklerine inanılmaktaydı. Oysa artık zekânın dinamik bir özellik gösterdiği, kullanıldıkça gelişeceği bilinmektedir. Araştırmalar, uyarıcı bir çevrenin beynin biokimyasının olumlu yönde değiştirdiğini ve beyni destekleyip besleyen sinir hücrelerinin sayılarının arttığını göstermektedir.

KRECH oniki çift ikiz fare almış ve gelişigüzel iki gruba ayırmıştır. İki farelerle çalışarak genetik farkları kontrol altına almıştır. Bir fare grubu, uyarıcıları bol, zengin bir çevrede yetiştirilmiştir. Kafeslerine oyuncak merdivenler, dönen tekerlekler vb. gibi fare oyunları konmuştur. Bu grup yeni bir yeri keşfetmeleri için her gün otuz dakika süreyle dışarı bırakılmışlardır. Ayrıca, birçok öğrenme durumuyla karşı karşıya bırakılmışlardır. Genelde zengin ve çeşitli uyarıcılara maruz bırakılmışlardır. Diğer grup ise, aynı tip uyarıcılara maruz bırakılmıştır. Az ışıklandırılmış kafeste yaşamışlar, çok ender olarak ele alınmışlardır. Hiçbir zaman kafesten dışarı bırakılarak çevrelerini keşfetmeleri için fırsat verilmemiştir. Bütün hayvanlara, yani her iki grup fareye de aynı besinler verilmiştir.

Aşağı yukarı üç ay sonra, bütün hayvanlar kurban edilerek, morfolojik ve kimyasal açıdan beyinleri incelenmiştir. Zengin ayırıcıların olduğu çevrede yetişen fare grubunun beyinleri ikiz kardeşlerinin bulunduğu diğer grubunkiyle karşılaştırıldığında, kimyasal ve yapısal açıdan farklı bulunmuştur. Zengin uyarıcıların bulunduğu çevrede yetişen fare grubunun beyinlerinin korteks tabakasının daha geniş yer kapladığı, daha kalın ve ağır olduğu saptanmıştır. Ayrıca zengin uyarıcıların bulunduğu çevrede yetişen farelerde öğrenmeyle ilgili bir enzimin miktarında da artış olduğu gözlenmiştir. KRECH, böylece erken uyarıcı ve tepki çeşitliliğinin, bu hayvanların beyinlerinde kimyasal ve yapısal değişikliklere yol açtığını, öğrenme ve sorun çözme yeteneğinde artış olduğunu göstermiştir.

Bu alanda Joseph ALTMAN’ın araştırması da bazı delillerin elde edilmesine yol açmıştır. Bu araştırma, bebeklerin belirli sayıda beyin hücresiyle dünyaya geldiklerini ve ölene kadar bu sayısının değişmediği şeklindeki varsayımı çürütmüştür. ALTMAN, doğumdan sonra hayvan yavrularının beyinlerinde mikro-nöron denen yeni hücrelerin oluştuğunu saptamıştır. Bu yeni keşfedilen yeni nöronların daha büyük tipik beyin hücreleri arasında bağlantılar kurduklarını belirlemiştir (Sprint-hall ve Sprinthall, 1977).

Bu bulgular, zekâ gelişimi anlayışına da bir takım yenilikler getirmiştir. Eski düşünüşe göre 18 yaş civarında zekâ gelişiminde bir duraklamanın olduğu ve 45’inden sonra da yavaş yavaş bir inişin başladığı kabul edilirdi. Oysa artık beynin seksen yaşlarına kadar gelişim gösterebildiğini kanıtlayan çalışmalar mevcuttur. Sonuç olarak özetleyecek olursak, zekâ düzeyi statik, yani değişmez değildir. Uygun eğitim ve çevrenin etkisiyle, zekâ yaşam boyu gelişmeye devam etmektedir (Clark, 1985).

Ayrıca SCRUGGS ve arkadaşlarının üstün denekler üzerinde yaptığı deneyler de eğitimin üstün grubun öğrenme yaşantısı üzerindeki önemini ortaya koymaktadır. Üstün deneklere az zamanda çok verim sağlayacak öğrenme stratejilerinin öğretilmesinin daha çabuk öğrenmelerine neden olduğu, öğretilenleri normallere oranla daha uzun zaman belleklerinde korudukları ve öğrendiklerini diğer durumlara daha kolay aktarabildiklerini ortaya çıkarmıştır (Scruggs, 1986).

Bu sonuçlar, üstünlerin kendi kaderlerine bırakılmamaları gerektiğini ortaya koymaktadır. Eğitimlerine gereken önem verilmediği takdirde, potansiyellerinin altında başarı göstermeleri kaçınılmaz olur. Yukarıda yapılan karşılaştırmada görüldüğü gibi, üstün bireyler bazı farklılıklar göstermekte, buna bağlı olarak da eğitim gereksinmelerinde ayrıcalıklar arzetmektedirler. Sonuç olarak da, onların müfredat programlarının farklı olma zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Bu program her bir öğrencinin ihtiyacına göre kapsam, düzey ve verilme hızı açısından esnek ve her zaman değişmeye hazır, yani dinamik olma özelliğini gösteren farklılaşmış bir programdır.

Üstün zekâlı ve yetenekli öğrenciler için, farklılaştırılmış bir müfredat programının prensiplerini şöyle sıralayabiliriz:

1. İçerik bir birinden bağımsız üniteler yerine, geniş kapsamlı tartışma konuları, temalar veya sorunlara dayandırılmalıdır.

2. Çeşitli disiplinler çalışma alanıyla bütünlemeli, yani ele alınan konu tarih, coğrafya, Türkçe, matematik, müzik, resim vb. gibi çeşitli disiplinler açısından ele alınmalıdır.

3. Çalışma alanı içinde kapsamlı, ilişkili ve birbirlerini karşılıklı pekiştirici deneyimler sunulmalıdır. Araya birbirinden bağımsız materyal parçalarını eklemekten kaçınmalıdır.

4. Öğrencinin ilgi alanı dikkate alınmalı, öğrenci tarafından seçilmiş konunun derinlemesine öğrenimine imkan sağlanmalıdır. Bu amaçla, sınıfın dışındaki kaynaklardan yararlanmalıdır.

5. Üstün öğrencilerde sıklıkla rastlanan bağımsız çalışma eğiliminin sağlıklı bir şekilde işlerlik göstermesi için bağımsız çalışma becerileri geliştirilmelidir.

6. Bilgi yükü yerine, bilgi kazanma süreçlerine önem vermelidir. Araştırıcılık, keşif, inceleme ile karmaşık ve soyut düşünme üzerinde durulmalı, analiz sentez, değerlendirme yapma gibi yüksek düzeyli düşünme becerilerinin geliştirilmesine çalışılmalıdır. Genelde bilgi aktarımı ve kavratılmasına önem verip bu basamakta takılan, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirmeye geçmekte zorlanan klasik eğitim sistemimizle üstün çocukların sağlıklı eğitim ve öğretimlerini gerçekleştirmek çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Yaratıcılığın geliştirilmesi de ayrıca ele alınması gereken bir konudur. Öğrencileri sorunlara yeni çözümler geliştiren üretken bireyler haline getirmek üstünlerin eğitim ve öğretiminde başlıca amaçlardan biridir.

7. Açık-uçlu görevlerde yoğunlaşmalıdır.

8. Araştırma beceri ve yöntemleri geliştirilmelidir.

9. Temel beceriler ve yüksek düzeyli düşünme becerileri müfredat programıyla bütünleşmelidir.

10. Yeni düşüncelerin üretilmesini sağlayacak ürünlerin geliştirilmesi teşvik edilmelidir.

11. Yeni teknik, malzeme ve şekilleri kullanan ürünlerin geliştirilmesine imkan tanınmalıdır.

12. Öğrencinin kendi hakkında bilgi sahibi olması, yani yeteneklerini fark edip kullanması, kendi kendini yönlendirmesi, kendi ile diğerleri arasındaki benzerlik ve ayrılıkları hoşgörüyle değerlendirmesi konularında gelişmesi teşvik edilmelidir. Görüldüğü gibi, bireyden üstünlüğünü saklamak yerine, iç disiplin kazanmasına yardımcı olması açısından kendini artı ve eksi yönleriyle tanıması gerekmektedir.

13. Öğrencinin ürünleri özel kriterler ve standardize edilmiş araçlarla değerlendirilmelidir (Kaplan, 1986).

Dış ülkelerde, özellikle Amerika’da üstünlerin eğitim ve öğretimlerine ilişkin önlemlerin başlıcalarını, Hızlandırma, Gruplara Ayırma, Zenginleştirme vb. gibi birkaç grupta incelemek mümkündür.
1. ZENGİNLEŞTİRME

Zenginleştirme stratejileri süreç ve içeriğe ilişkin hedeflere ulaşma yöntemleridir. Süreçlerden yaratıcı düşünme, problem çözme, kritik düşünme, bilimsel düşünme vb. içerikten ise, bu süreçlerin geliştirildiği ders konuları, projeler ve etkinlikler kastedilmektedir. Sadece zenginleştirmenin söz konusu olduğu durumlarda müfredat programının farklılaştırılmasına yer verilmemektedir. Normal sistem içinde ek süreç, konu ve etkinliklerin uygulanması söz konusudur. Zenginleştirme stratejileri arasında bağımsız çalışma ve araştırma projeleri, kültüre ve bilime dayalı alanlara veya mesleki imkanlarla tanınmalarını sağlayacak geziler, Cumartesi programları, sınıfta veya okulun kaynak odasında oluşturulan öğrenme merkezleri, hukuk ve politikayla ilgili lise öğrencileri için sahte, mahkemeler oluşturup yargılama turnuvaları oluşturma, iletişim sanatı matematik, fen, sosyal bilimler, görsel sanatlar, müzik, desen, yönetim, liderlik, tiyatro, dans, yabancı dil, psikoloji, güneş sistemi, bilgisayar vb. gibi alanlarda yaz programları sayılabilir. Ayrıca, gelecekle daha etkin şekilde başedebilmek için, geleceğe karşı duyarlılığı arttırma, değişimlerin gerçekleştirilebilineceğine ilişkin olumlu tutumu, yaratıcılığı geliştirme, ikna edici, açık ve sağlıklı iletişim becerilerini arttırma, sorun çözme modellerini öğrenip günlük yaşamlarla bütünleştirme, araştırma becerilerini geliştirme, nasıl bilgi toplanacağı, nereye ve kime müracaat edileceği konularında bilgi sahibi olmak üzere geliştirilen gelecekle ilgili Yaratıcı Sorun Çözme Programları’ndan da bu başlık altında söz edilebilir. Zenginleştirme altında sayılabilecek bir başka önlem şekli de Amerika’da mentorship adı altında geçen usta (uzman) - çırak ilişkileridir.

2. HIZLANDIRMA

Hızlandırma, çeşitli şekillerde uygulamaya konmaktadır. Birinci sınıfa erken başlama, sınıf atlama, ders atlama gibi. Bu tür hızlandırma uygulamalarına okuma, matematik gibi aşamalı içeriğe sahip derslerde daha sıklıkla rastlanmaktadır. Birinci sınıfa erken başlatmada bazı kriterler yardır. Bunlar arasında öğrencinin zekâ düzeyinin en az üstünlük sınırına, yani 130 Zekâ Bölümüne ulaşmış olması, kesme-yapıştırma, resim yapma, yazma v.b. gibi etkinliklerde önem kazanan göz-el koordinasyonunun iyi gelişmiş olması, bu olgunluğu sosyal ve duygusal alanlarda da gösterebilmesi, sağlık açısından bir probleminin olmaması ve ailenin eğitime ve akademik başarıya önem veren bir değer sistemine sahip olması sayılabilir.

Ders atlama önemli avantajlara sahiptir. Olumlu yönlerini ele aldığımızda, öğrenciye ileri olduğu alanda ilerleme imkânı tanırken, sınıf düzeyinde olan diğer alanlardaki becerilerini de geliştirme imkânı verir. Aynı zamanda sosyal açıdan da yaşıtlarıyla birlikte olma imkânı yaratmaktadır. Böylece bir dersteki denemeyle o kişi için sınıf atlamanın uygun olup olmayacağını kestirme imkanı da doğmaktadır. Ders atlamanın olumsuz yönü ise, belirli dersteki hızlandırmayı sürdürmede gerekli ayarlamaların yapılmaması sonucunda ortaya problemin çıkabilmesidir.

Amerika’da orta ve lisede mali yükümlülük getirmeden uygulanan bir diğer hızlandırma şekli ise, dersi okumadan sınava girmek ve başarılı olma halinde de, o dersin kredisine sahip olmaktır.

Bir başka hızlandırma şekli ise, orta öğretimde öğrenim görürken üniversiteden bazı dersler almaktır. Bunun gerçekleşmesi için, öğrenci günün bir kısmını ileri düzeyde ders almak için üniversitede geçirir, ya da ortaöğretimde aynı dersi alan bir sınıfı oluşturacak sayıda öğrenci varsa, öğretim üyesi bizzat giderek lisede ders verebilir. Böylece öğrenciler üniversiteye başlamadan bazı kredilere sahip olabilirler.

Hızlandırmada bir başka önlem şekli olan sınıf atlatma, başlıca iki nokta dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Bunlardan birincisi öğrencinin bazı temel becerileri kazanmadan bir üst sınıfa geçmesini önlemektir. Genellikle bir üst sınıfa geçirilmesi düşünülen üstün öğrenciler, sınıf düzeylerinin üstünde bilgi ve yeteneğe sahiptirler. Ancak arada bazı bilgi boşluklarının olması için, sınavdan geçirilmeliler ve eksikliklerinin görülmesi halinde bunların giderilmesi için önlem alınmalıdır. İkinci önlem nokta, öğrencilerin sosyal uyumudur. Araştırmalar çoğu durumda sınıf atlamanın sosyal problemlere ve uyumsuzluğa neden olmadığını göstermektedir. Ancak atlatılacak çocukların fiziksel olgunlukları, boyları, genel duygusal dengeleri, motivasyonları, olaylarla baş etme becerileri dikkate alınmalı ve hepsinden önemlisi de daha üst düzey bilgi ihtiyacında olup olmadıkları değerlendirilmelidir.

Hızlandırma konusunda bir diğer önlem şekli de üç ders yılında kapsanan içeriği hızlandırarak iki yılla sıkıştırmaktır. Bu tür önlemin daha çok matematik dersinde uygulandığı görülür. Bu uygulamaya daha az sıklıkla fen derslerinde de rastlanabilir.
3. GRUPLAMA

Bir başka önlem şekli olan gruplamadan amaç, benzer özellikler gösteren çocuklara birlikte çalışma imkanı elde etmeleri için uzun veya kısa süreli çeşitli düzenlemeler sağlamaktır. Tam Gün Homojen Sınıflar (sadece üstünler), Tam Gün Heterojen Sınıflar (normal ve üstünler karışık), Yarım Gün veya Geçici Gruplar olmak üzere 3’e ayrılabilir.

A. Tam Gün Homojen Sınıflar grubunda özel sınıflar ve özel okullar sayılabilir. Bu grupta Amerika’da Magnet Okulları da yer alabilir. Bunlar sanat, matematik, fen, iş ve ticaret becerilerine ilişkin alanlarda uzmanlaşmış öğretim veren okullardır.

Okul İçinde Okul, bu tür gruplama altında sıralanabilecek bir diğer önlem şeklidir. Bu tür önlemde, bütün okul, okul içinde kavramına göre düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, çevredeki üstün ve yetenekli çocuklar, normal çocuklara da eğitim öğretim hizmeti veren bir okula devam ederler. Günün bir bölümünü özel eğitim öğretmenlerinin ders verdiği özel sınıflara devam ederek geçirirler. Diğer kısmını ise, normal düzeydeki arkadaşlarıyla beden eğitimi, el sanatları , ev ekonomisi gibi dersleri birlikte alarak geçirirler.

B. Tam Gün Heterojon Sınıflara, yani üstünlerle normal öğrencilerin birlikte okutuldukları sınıflara örnek olarak, normal sınıflarda oluşturulan seviye grupları verilebilir. Bu durumda çocuğun sınıfından ayrılmasına gerek yoktur.

C. Yarın Gün veya Geçici Gruplamalar. Bu başlık altında “Pullout” programlardan söz edilebilir. Bu tür programlar, üstün ve yetenekli çocukların genelde haftada bir öğleden sonra iki üç saatliğine normal sınıflardan çekilerek, üstünlerin eğitimi konusunda uzman bir öğretmenin veya bölge koordinatörü bir eğitimcinin denetiminde zenginleştirme etkinliklerine tabi tutulmaları şeklinde işlerlik gösterir. Böyle bir düzenlemeye katılan çocuklar genellikle kaynak odası adı verilen bir yerde toplanırlar. Buraya böyle bir ad verilmesinin nedeni, burada okuma ve aletlere ilişkin kaynakların olmasındandır. Genellikle tek bir koordinatör, haftanın her öğleden sonrası farklı bir okulda “pullout” sınıfını yürütür. Diğer gruplamalarda ve özel sınıflarda olduğu gibi, bu tür sınıflarda da yaratıcılığın, yüksek_düşünce becerilerinin ve kişiliğin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşılmakta, bireysel projelere önem verilmektedir.

Bu tür önlem, normal sınıf çalışmalarından bir süre öğrencileri ayırması sonucunda bazı konuları işleyemedikleri için, öğretmenlerin tepkilerine maruz kalabilmekte ve göz göre göre ayrıcalık tanınması nedeniyle de normal düzeydeki öğrencilerin üstünlere karşı olumsuz bir tutum içinde olmalarına neden olabilmektedir (Davis ve Rimm, 1989; Enç, 1979).

Görüldüğü gibi, üstün bireylerin eğitiminde kullanılabilecek birçok önlem türü vardır. Çok üstün öğrencilerin eğitim ve öğretim gereksinmelerini karşılamak için ise, Tam Gün Homojen Sınıflar altında toplanan önlem türleri kaçınılmaz gözükmektedir. Bu tür önlemlerde, üstün öğrencilere ara ara normal yaşıtlarıyla biraraya gelme fırsatları yaratılıp, normal yapıtlarıyla başedecek sosyal beceriler kazandırılmalıdır. Bu şekilde, sadece üstün öğrencilerden oluşan homojen sınıflara yapılan eleştirileri hafifletecek bir durum yaratılmış olur. Bir ikinci hafifletici durumun da aşağıdaki araştırmanın sonucunda yattığı görülür.

Heterojen Sınıflardaki karma küme çalışmalarının değerlendirilmesi, Connecticut Üniversitesi’nin üstünlerle ilgili Milli Araştırma Merkezi’nden bir grup araştırıcı tarafından yapılmıştır. Bu araştırma, normal zekâ düzeyindeki öğrencilerin üstün çocuklarla ortak çalışmalarının kendilerine avantaj sağlamadığı göstermiştir. Ayrıca, heterojen gruplardaki üstün olmayan öğrenciler homojen gruplardakine oranla birbirlerini daha olumsuz algılamışlardır. Bu sonucun, normal düzeydeki öğrencilerin kendilerini üstünlerle karşılaştırmalarından kaynaklandığı söylenebilir (Archambault, 1993).