X. TÜRKİye muhasebe denetiMİ sempozyumu & IV. Uluslararasi tüRKİye muhasebe denetiMİ sempozyumu kurumsallaşma ve denetiM

KATILIMCI _
Görüşü göremedik?
DR. TUBA ŞAVLI İBİŞ _
Görüşü görmediniz mi? Görüş iyi iyi, çok güzel. Diyor ki, her şey çok doğru, merak etmeyin diyor.
KATILIMCI _
Anlaşılmayan ifade...
DR. TUBA ŞAVLI İBİŞ _
Eyvah yanlış bir rapor seçmişim ben galiba. Neyse, onu hiç düşünmemiştim ama onun içinde başka içecekler de var, lütfen yapmayın.
Düzeltme gerektiren durum olursa ne yapacağız? Tamam, standart rapor öyle, çok kolay, alacaksınız, birebir koyacaksınız. Bir tek şirket adını değiştiriyorsunuz, tarihleri değiştiriyorsunuz, birebir. O kadar rapor yazmak dediğimiz şey. Ama her zaman öyle olmuyor işte. Düzeltme gerektiren durumlar ortaya çıkabiliyor. Ne oluyor mesela? Görüşümüz değişmiyor, hala olumlu, doğru diyoruz ama bir açıklama yapmamız gerekiyor. Ama bu öyle, bazen yanlış anlaşılıyor. Açıklama, çok böyle şey bir kavram; her canımızın istediğini yazmayacağız. Mesela işletmeninin sürekliliğiyle ilgili bir husus varsa, ilk şey neydi? Olumlu ama açıklama veya önemli belirsizlikler varsa bir açıklama paragrafı yazabiliriz, dikkat çekmek için. Veya değinilmesi gereken başka bir husus olabilir. Ne gibi mesela? Örnek verelim: Diyelim ki şirket, satışlarının hepsini neredeyse bir şirkete yapıyor. Büyük risk, bir tane müşterisi var. Bunu açıklama paragrafıyla ekleyebiliriz. Hani mali tablolarda diyebileceğimiz bir şey yok. Herkes düzgün, doğru ama çok büyük bir işletme riski var: Tek müşteri. Böyle bir açıklama paragrafı koyabilirim. Ya da işlemlerin hepsi grup şirketleriyle, tüm satışlar grup şirketlerine. Bir açıklama paragrafı koyabilirim. Mesela geçen seneki mali tablolarda yanlışlık tespit edildi ve düzeltildi. Muhasebe standartları açısından bir problem yok, usulüne uygun düzelttiyseniz. Ama okuyucuya haber vermeniz lazım: “Bak geçen sene okudukların başkaydı, bu sene okudukların başka, dikkat et, git onun sebebine iyi bak” diye. Açıklama paragrafları bu tarz şeyler olabilir. Ya da önemli bir belirsizlik olabilir. Hani sonucunu bilmiyoruz, karşılık ayır desem, şirket aleyhine bir dava açılmış, adama karşılık ayır desem, ayıracak bir şey yok henüz. Ama önemli de bir husus. O zaman bunu bir belirsizlik olarak yazmak isteyebiliriz.
Daha kötüsü görüşü değiştirmek, yani artık olumlu görüş vermiyoruz. Görüşümüz değişiyor. Niye değişir görüşümüz? İki sebeple değişir: Bir, muhasebe standartlarına uyumsuzluk vardır. Yani Türkiye Muhasebe Standartları’nın dediğini yapmamıştır şirket, birinci şeyimiz bu. İki, çalışma kapsamına ilişkin kısıtlamalar vardır. Nasıl kısıtlamalar vardır? Ticari alacaklara mektup gönderdik. Hiç birinden cevap gelmedi. Cevap gelmediği gibi, alternatif olarak test edeyim diyorum ama Ocak’ın hemen başında rapor isteniyor benden. Böyle çok sıkı çalıştık, başında işi bitiriyoruz. Daha tahsilat mahsilat yok neyi kontrol edeyim? E ne olacak? Tamam, müşteri diyor ki, benim orada 100 bin liralık alacağım var; ben test edemiyorum. Çalışma alanıma ilişkin kısıtlama var demektir.
İşletmenin bir önemli kredi anlaşması var, orta vadeli bir kredi. Vermiyor anlaşmayı okuyayım diye. Ya diyorum, ver okuyayım, içinde bazı şartlar vardır, bakalım siz ona uymuş musunuz, uymamış mısınız benim bakmam lazım? Olmaz vermem diyor. Kusura bakmasın, o zaman görüşüm değişecek, çünkü benim çalışma alanımı kısıtlıyor. Kredi anlaşmalarında değil ama yönetim anlaşmalarında çok çıkabiliyor böyle şeyler. Mesela otel sahibi, otel zinciriyle yönetim anlaşması yapıyor. Bütün işin şartları orada yazıyor. Adam diyor ki, vermem! E vermez isen ben de seni denetleyemem o zaman noktasına geliyoruz, görüşümüz değişiyor. Kopyasını vermeyebilir, bunu anlayabilirim ama ben onu okuyup, kendi notlarımı almak durumundayım.
E ne olacak o zaman? Göreceğiz şimdi neler oluyor. Mesela bir tane AFM Film Şirketi’nin, -bakın aynı başlıklarla gidiyor rapor. Görüş gayet olumlu, doğru ve dürüst bir biçimde yansıtmaktadır diyor. Ama açıklama paragrafı eklemiş. Açıklama paragrafını satır satır okumayayım ama içeriğini söyleyeyim size. İki tane var, bir tanesi, şirkete vergi cezası gelmiş, şirket demiş ki, kusura bakmayın kabul etmiyorum, hiç de haklı değilsiniz. Dava açmış Maliyeye karşı. Şirket yönetimi diyor ki, ben bu davayı kazanacağım. Ama önümüzde açılmış büyük bir dava var ve tutar önemli. Dolayısıyla mali tabloları etkileyecek bir şey ama karşılık ayır desem, henüz karşılık ayırma şartları oluşmuş değil. Yani mali tablolarda bir hata yok. O zaman diyorum ki, görüşümü etkilememekle birlikte bu hususa dikkat çekmek istiyorum. Çünkü bu davanın kaybı önemli sonuçlar doğurabilir. İşletmenin sürekliliğiyle ilgili bir sıkıntı var. AFM’nin mali tablosuna bakarsak o dönem itibariyle, kısa vadeli varlıkları, kısa vadeli yükümlülüklerini karşılayamayacak durumda ve hep negatif gidiyor faaliyetler. Dolayısıyla bu hususu yazıyorlar ama dipnotlarında da açıklıyorlar. Diyorlar ki, biz bu sorunu çözmek için şöyle şöyle projeler geliştirdik, bu sorunu çözeceğiz. O zaman biz de diyoruz ki, peki, biz bunu açıklama paragrafında belirtiriz.
Şimdi, görüşümüz değiştiği takdirde, mali tablolardaki yanlışlık, yani finansal raporlama standartlarından sapma önemli ama yaygın değilse. Bir hesapta hata var, mali tablo bütünlüğü açısından her tarafa yaygın değil. Rakamsal etkisini çok net yazıp, söylüyorsunuz. Amortismanlar yanlış hesaplanmış. Ne kadar? 50 bin lira yanlış hesaplanmış. Her şeyi net bir şekilde söyledik. O zaman bu şartlı görüş olur. Yani deriz ki, bu mali tablolar doğrudur, sadece amortismanların yanlış hesaplanması dışında. Ama eğer yanlışlıklar önemli ve yaygınsa; amortismanlar yanlış, ticari alacakların reeskontu yanlış, şüpheli alacak karşılığı ayrılmamış, ne bileyim efendim, işte yabancı para değerlemesi doğru değil, stok sayım farkları muhasebeleştirilmemiş, falan falan. O zaman olumsuz görüş veriyoruz: Diyoruz ki, bu mali tablolar doğru değildir. Bu mali tablolar doğru değildir; çok net bir ifade.
Eğer görüşümüzün değişme sebebi, yeterli denetim kanıtı elde edemiyor olmamız ise az önceki ticari alacaklar örneğinde verdiğim gibi, o zaman şartlı görüş verirsiniz. Dersiniz ki, ben denetimimi, Uluslararası Denetim Standartlarına göre yaptım ama stok sayımına katılamadım. Ama sebebi var, ben gidemedim, yetişemedim, otobüsü kaçırdım değil, geç atadınız, dolayısıyla sayımı kaçırdınız gibi. Gerçi TTK’da o mümkün değil ama hani her türlü şey de olabilir, başka aksilikler olabilir. Onun için şartlı görüş veriyorum. Ya da ticari alacaklara cevap alamadım. Alternatif prosedürlerle de bir şey sağlayamadım, o yüzden ticari alacaklar dışında görüş veriyorum, diyorsunuz. Ama bu yine önemli ve yaygın ise; ticari alacaklara cevap alamadınız, stokları sayamadınız, ne bileyim bir takım belgeleri istediniz, dediler ki, o ayın mahsup fişleri yandı, size gösteremiyoruz. Başka bir şey istediniz, avukattan cevap istiyorsunuz, avukat hiç tanımıyor sizi. O zaman da diyorsunuz ki, kusura bakmayın, ben size görüş veremem. Ama unutmayınız ki, olumsuz görüş ve görüş vermekten kaçınmanın sonucu, TTK’da Yönetim Kurulunun istifasıdır. Hani bunlar öyle çok basit, yapamadım işi, görüş vermeyeyim, değil. Artı, görüş vermekten kaçınmak demek bütün sorumluluğu üzerinizden atmak demek değildir. Eksiklikleri ve yanlışlıkları rapora yazarak görüş vermiyorsunuz. Yazmadığınız bir şeylerden yine sorumlu olursunuz. Şartlı görüş için de, görüşten kaçınma içinde sorumluluğunuz devam ediyor. Yazmadıklarınız için sorumlu olursunuz.
Nasıl oluyor mesela şartlı görüş? Bir tane bakalım: Uzel Makina çıktı şansınıza. Yine baştan taraflar hep aynı. Bakın, hani okuyamıyorsunuz ama akışı izleyebiliyorsunuz eminim. Hep aynı başlıklarla ilerliyoruz. Bir şimdi ilave girecek; şartlı görüşün dayanağı diye bir şey girecek. Hangi sebeple şartlı görüş veriyorsanız, onların sebebini birer paragraf anlatmak zorundasınız. Denetim raporu yazım dilinde usul şu: Mümkün olduğu kadar kısa ama mümkün olduğu kadar her türlü riski açıklayan bir paragraf kuracaksınız. Kısa ama öz, net, her şey açık olacak orada. Buradaki hikaye neymiş? Ben yine size hatırlayıp, söyleyeyim. Grubun ilişkili kuruluşlardan alacakları varmış. Toplam 147 milyon tutarında. Toplu alacakların tahsil edilebilirliğine ilişkin denetçi görüş oluşturamamış. Çünkü hiç bir hareket yok. Para vadesini çoktan geçmiş, alırız diyor şirket. Ama denetçi bunun tahsil edilebilirliğine ilişkin hiç bir somut kanıt göremiyor. Başka bir tane daha bir şey var: Standarda göre, araştırma geliştirme giderlerinden, araştırma giderleri, gider yazılır. Geliştirme giderleri belli şartların varlığı halinde aktifleştirilir. Tamset bu. KOBİ’de hepsi gider. Şirket, geliştirme maliyetlerini aktifleştirmiş ama denetçi diyor ki, ben o şartların var olduğunu göremiyorum. Şartlar varsa aktifleştirme yapılır. Ben onların var olduğunu göremiyorum, böyle bir kanıt yok elimde diyor. İşletmenin sürekliliği, - burada da her şey varmış - işletmenin sürekliliğine ilişkin de yine bir şartlı görüş var. Çünkü diyor ki, böyle böyle bir sıkıntı var, finansal tablo dipnotlarında bu husus hiç açıklanmamıştır diyor denetçi. Ve sonunda da şartlı görüş veriyor. Ne demek şartlı görüş vermek? Bakın diyor ki, görüşümüze göre, yukarıda 6., 7., ve 8. paragraflarda belirtilen hususların olası etkileri dışında söz konusu konsolide finansal tablolar Grubun, şu tarihler itibariyle finansal durumunu, nakit akımlarını vs. doğru ve dürüst bir şekilde yansıtmaktadır ama yukarıda bahsettiklerim hariç doğru ve dürüst bir şekilde yansıtmaktadır.
Böyle rapor uzayınca paragraf numarası veriyoruz ki kolay olsun. Yoksa hiç başka bir esprisi yok. Hani 6., 7., ve 8. paragraflarda belirtilen hususlar ibaresini yazabilmek için, kolaylık olsun, yoksa hepsini tek tek tanımlamanız gerekir. Böyle bir numara vermişiz. Hala doğrudur diyoruz ama şartla doğrudur. Bunlar hariç doğrudur. Bunlara yönelik mali tablolar yanlış diyoruz.
Görüş vermekten kaçınmaya da bakalım mı? Nasıl oluyor muş? Şimdi ben geçen gün bunu yenilemek istedim. Çünkü burada kullandığım örnek çok eski bir örnekti. Görüş vermekten kaçınma, şimdi hep halka açık şirket kullanıyorum gördüğünüz gibi, mecburen öyle kullanmak zorundayım. Ama görüş vermekten kaçınma ve olumsuz raporu, halka açık şirketlerde bulmanız çok zor. Ancak bunlar gözaltı pazarındaki şirketler oluyor. Çünkü diğerleri düzeltmek zorundalar, başka çareleri yok yani. Normal pazarda işlem gören bir şirketin, SPK’ya içinde bir sürü şartlı görüş belirten raporu göndermesi mümkün değil. Ya da olumsuz rapor, şartlı görüş gidiyor ama olumsuz rapor göndermesi mümkün değil, onların düzelmesi lazım.
Gözaltı pazarından bir sürü rapor açtım önüme, birçoğu yanlıştı. Rapor yanlış yani, rapor standartlara uygun bir rapor değil. Hiç açıp okumamışlar standartları, normal raporu almış, standart raporu, sadece görüş paragrafını değiştirmiş ve koymuş. Ama bu iş böyle olmuyor. Standartlar boşuna yazılmamış. Bize onu nasıl yazmamız gerektiğini anlatıyor. Mesela diyor ki, görüş vermiyorsun. Niye görüş vermiyorsun? Çünkü denetimi yapamadım diyorsun, yani kanıt toplayamadım kısıtlar sebebiyle diyorsun. O zaman nasıl olur ki, raporun başında, ben bu mali tabloları denetledim dersin. Giriş paragrafı öyleydi hatırlıyor musunuz, denetlemiş bulunuyorum. Hem diyorsun ki görüş veremiyorum, hem diyorsun ki denetledim. Hayır, standart o cümleyi değiştirmiş. Diyor ki, denetlemek üzere şirket yönetimi tarafından atanmış bulunuyoruz diyor. İlk cümlede öyle söylüyor. Çünkü denetleyemedim ki, denetlesem görüş oluşturacağım amma olumlu ama olumsuz. Sonra, bağımsız denetim kuruluşunun sorumluluğunda, ben vakit kısıtı yüzünden raporu tam satır satır okumadım, aslında satır satır okumak istediğim bir şeydi, burada biz normalde şunu yazıyoruz: Biz denetimimizi Uluslararası Denetim Standartlarına göre yaptık. Çalışmalarımızın, topladığımız kanıtların görüşümüz için yeterli bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz, yazıyoruz. Aynen cümle bu! Şimdi bunu böyle yazıp, sonra da görüş vermiyorum diyebilir misiniz? Hem görüşüm için yeterli kanıt topladım diyeceksiniz, sonra da görüş vermiyorum diyeceksiniz. Çoğu öyleydi, açtığım örneklerin. Şimdi doğru bir örneğe bakalım: Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayınlanan Bağımsız Denetim Standartları, etik ilkelere uyulmasını ve bağımsızın denetimin finansal tabloları, gerçeğe doğru ve dürüst şekilde yansıtıp yansıtmadığı konusunda makul bir güvenceyi sağlamak üzere planlanarak yürütülmesini gerekmektedir. Devamında sebeplerini açıklıyor ve diyor ki, denetim çalışma alanımız sınırlandırılmıştır. Yani biz bunu yapamadık diyor. Standart bunu istiyor ama biz bunu yapamadık çünkü bu çalışma alanımız kısıtlandırıldı. Sonra görüş bildirmemenin dayanaklarını yazıyor yine. Niye görüş bildiremiyorum? Neler eksik, neler yanlış? Onları okumayalım uzun uzun yazmışlar. Ne kadar uzun görüyorsunuz rapor. Üç sayfa mıydı bu rapor? Evet. En sonunda da diyor ki, yukarıda incelemenin kapsamı ve görüş bildirememenin dayanakları kısmında belirtilen hususların, ilişikteki finansal tablolar üzerinde önemli etkisi nedeniyle söz konusu finansal tablolar üzerinde görüş bildiremiyoruz. Bu tabi ki hiç hoş bir rapor değil. Hiç istenen bir rapor değil. İşletme açısından da sıkıntı. Denetçinin bu firmayla işini sürdürmesi açısından da sıkıntılı bir rapor. Olumsuz bundan da kötü bir şey. Çünkü olumsuzda, denetledim diyorsunuz, her şeyi yaptım, kanıt topladım, hiç buralarda bir değişiklik yok, denetimimi yaptım, elde ettiğim kanıtlar görüşümün oluşturulmasına yeterli ve uygundur ama o kadar çok sıkıntı o kadar çok yanlışlık var ki, sonuçta diyor ki, doğru ve dürüst bir biçimde yansıtmamaktadır. Bu mali tablolar yanlıştır diyoruz kısaca. Bu da tabii ki hiç hoş bir rapor değil, hiç istenen bir rapor değil. Elbette ki uygulamada daha seyrek çıkıyor ama çıkıyor. İşte bakın halka açık şirketlerden örnekler bu size verdiklerim. ALBA temiz bir şirket, ALBA’nın raporu gayet güzel, gayet olumlu bir rapor, bir problem yok. Yine istenen bir şey, müşteriye katma değer sağlayalım, dün konuşmacılardan biri özellikle vurguladı bunu, hani denetçinin de katma değer sağlaması, işte çalışma sırasında karşınıza çıkan aksaklıklar, eksiklikler, iç kontrol sistemindeki yanlışlıklar varsa bunları müşteriye bir tavsiye mektubuyla yazmanız, uygulamada eskiden hep yapılan, şimdilerde biraz daha az yapılan ama şirketler tarafından çok takdir gören bir sonuçtur. Dolayısıyla böyle bir şeyiniz varsa, bulgularınızı, konular itibariyle derleyip toplayıp, problem nedir, tavsiyeniz nedir şeklinde iletirseniz son derece pozitif geri dönüşler alacağınızı söyleyebilirim. Bu da bir rapor formatı olarak kullanılabilir.
Raporu imzalamadan önce, mutlaka bakın. Kalite kontrol çalışmalarının hepsi tamamlanmış mı, kalite kontrol standardına göre ve 220 numaralı standarda göre verilen başlıklardaki sorumluluklarımızı yerine getirmiş miyiz? Her şey tamam, doğru, dolayısıyla imzamızı atabilir miyiz diye bakın. Neyin altına imzanızı atacağınızı da bir kere daha düşünün. Bu mali tablolar şirketin durumunu, doğru ve dürüst bir şekilde yansıtmaktadır deyip imzalayacaksınız. Sonra da beni hatırlayacaksınız. Çok teşekkür ederim. Şimdi hakikaten zorladık, bir öğleden sonra 6 günü, 3 saate sığdırmaya çalıştık. Çok teşekkür ederim, sabırla dinlediğiniz için. Eğer ayrılmak isteyen arkadaşlarımız varsa lütfen çekinmeden ayrılsınlar. Ama sorular varsa ben onları cevaplamaya hazırım. Çok mu güzel anlattım, hiç soru yok mu? Var, peki varmış, o zaman buyurun.
ŞÜKRÜ YILMIZ _ İSTANBUL _
Sayın Hocam son derece güzel bir sunum yaptınız.
DR. TUBA ŞAVLI İBİŞ _
Çok teşekkür ederim.
ŞÜKRÜ YILMIZ _ İSTANBUL _
Bu sunum kafamda bir senaryo oluşturdu. Bu nedenle şöyle bir önerim var: Bu power point destekli sunumunuzu bir senaryo ile destekleyerek, ayrı bir sunum yapmak suretiyle eğitim döneminde bizlere bu şekilde bir sunum yaparsanız faydalı olur. Zannediyorum TÜRMOB yetkilileri de buradalar. Oda Yöneticileri de buradalar. Bu senaryonun bütçesini hazırlarsa, bu senaryoda ben rol alabilirim, peşinen söylüyorum. Teşekkür ederim.
DR. TUBA ŞAVLI İBİŞ _
Ben kısaca şöyle bir bilgi vereyim, bu zaten şu an TÜRMOB’un eğitici eğitiminde kullanılan eğitimden alınmış, kısaltılmış bir bölüm. Eğitmen adaylarına biz bu örneği daha kapsamlı olarak anlatıyoruz. Ve onların da bu örneği, meslek mensuplarına yapacakları eğitimlerde kullanmalarını isteyeceğiz. Ama üzerinde biraz daha edit çalışmalarımız devam edecek, ondan sonra sizlerle de paylaşılır hale gelecek. Teşekkürler. Peki, o zaman herkese iyi akşamlar tekrar.