Xəzərin bioloji müxtəlifliyi üzrə müəllimlər üçün tədris posterlərinin istifadəsinə aid metodik-informasiya vəsaiti

1. Posterdəki fotoşəkillər üzrə bəzi çalışmalar.

(a) Brakonyerliyə görə həbs olunan insanın fotosuna baxın. Aşağıdakı sualları qruplarda müzakirə edin. Bu sualları müəllim və şagirdlərə müzakirə etməyə hazır olun.

• 
  Bu insan balıq ovuna görə brakonyerlik üstə tutulmuşdur. Siz necə düşünürsünüz: o nə fikirləşir və mühafizəçi nə barədə düşünür? Təsəvvür edin ki, onlar bir-birinə nə deyir?
  
• 
  Nə üçün bu kişi brakonyerliklə məşğul olmuş olur, onu nə məcbur edib?
  
• 
  Siz necə fikirləşirsiniz, bu insanın həbs olunmağı Xəzərin biomüxtəlifliyinin vəziyyətinə təsir edərmi?
  
• 
  Siz bu brakonyer kimi insanlara brakonyerliyi atmaqda necə kömək edərdiniz?
  
• 
  Bu cümləni müzakirə edin «Nə üçün həmişə yoxsul balıqçılar tutulur, nəyə görə daha böyük brakonyeri tutmaq üçün tədbir görülmür».
  

(b) Biomüxtəlifliyin mühafizə üsullarından biri qorunan məhsulların satışına qadağan qoyulmasıdır. Balıq kürüsünün şəklinə baxın: yaxın dövrə qədər BMT tərəfindən kürü satışına qadağan qoyulmuşdu. Bu yaxınlarda nərə balığının təhlükə altında olmasına baxmayaraq bu qadağan götürüldü. Öz qrupunuzda nərəkimilərin sayı artmayınca kürünün satışının qadağan olunmasının vacibliyini insanlara nümayiş etdirən poster təsvir edin. Şagirdlər öz aralarında razılığa gəlməlidirlər ki, valideynləri qorunan növləri almasınlar.

(c) Siz gələcəyi necə görürsünüz. Posterdə boz və parlaq rəngləri olan şəkilə baxın. Dəftərdə 2 sütundan ibarət cədvəl çəkin və şəkildəki surətlərin xarakteristikasını qeyd edin. Bu surətlər hansı gələcəyə aiddir? Siz gələcəyi necə görmək istərdiniz? Dünyada nə dəyişməlidir ki, gələcək sizin (görmək istədiyiniz kimi) arzuladığı kimi olsun?

Gələcəklə əlaqədar digər çalışmalar: Uşaqlardan xahiş edin ki, Xəzərin gələcəyini rəsmlərdə təsvir etsinlər. Beyinə həmlə üsulu ilə şagirdlərin gələcəyi necə görmək istədiklərini siyahıya alın.

(d) Qorunan ərazilərin yaradılması – bu biomüxtəlifliyin daha bir mühafizə üsuludur. Qorunan əraziləri təsvir edən Xəzərin xəritəsini nəzərdən keçirin. Nəzəri cəhətdən bu torpaqlarda heç bir tikinti işləri gedə bilməz.

Siz uşaqlara qorunan ərazilərin, nə olduğunu izah edə bilərsiniz və sonra bir neçə sualla onlara müraciət edin: Xəzəryanı hansı ölkələrdə qorunan ərazilər vardır, hansında yoxdur? Siz necə düşünürsünüz, bu niyə belədir? (məs: bəlkə bu neftlə əlaqədardır). Qorunan ərazilərlə digər sahil zonasının nisbətini müqayisə edin. Əgər siz Ekologiya naziri olsaydınız, öz ölkənizdə daha hansı əraziləri qoruq elan edərdiniz? Sinfinizdəki şagirdlər xəritədəki qorunan ərazilərin çatışmazlıqlarını söyləyə bilərmi? (mümkün cavab-bunlar quruda olanlardır. Bəs niyə suda olan qorunan ərazilər yoxdur?)

(e) QHT-nin fəaliyyəti Xəzərin müdafiəsi və əhalinin məlumatlandırılmasının səviyyəsini artırmaq üsuludur. QHT-nin fəaliyyətini əks etdirən şəkillərə baxın. Uşaqlardan soruşun, nə baş verir? Uşaqlar öz regionlarda Qeyri-Hökumət Təşkilatlarını tanıyırlarmı? Onlar öz ölkələrində QHT-nin loqosunun görüblərmi?

(f) Posterdə 2 mürəkkəb diaqram vardır. Onları sinifə izah etmək lazımdır. Onlar bizə əgər Xəzəri xilas etmək istəyiriksə, iqtisadiyyatımızı necə qorumalı olduğumuzu və bizim başqa tərzdə düşünməli olduğumuzu nümayiş etdirir. Dairəvi diaqram (dairələrlə diaqram) göstərir ki, bizim iqtisadiyyat ekoloji limitlər çərçivəsində fəaliyyət göstərməlidir. Məs: bizim təbii mühit yerləşdirə biləcəyi bütün tullantıları bizdən almışdır. Əgər biz mühiti çirkləndirməkdə davam etsək, onda planetimizi məhv edə bilərik. Beləliklə, diaqram göstərir ki, bu andan başlayaraq çirkləndirmə dayandırılmalıdır. Siz sinifdən xahiş edə bilərsiniz ki, yeni misallar göstərsinlər. II diaqram daha mürəkkəbdir. Onun əsas ideyası ondan ibarətdir ki, bizim təbii ətraf mühitdən aldığımız və ya istehsal etdiyimiz məhsullar dövrü olmalıdır. Məs: Əgər biz bioloji resurslardan istifadə ediriksə, onlar ətraf mühitə heç bir təsir göstərməməlidir, tamamilə emal edilməlidir-Tamamilə.

(g) Hər iki diaqrama ən yaxşı misal – bərpa olunan enerjidir. Külək mühərriklərinin fotoşəkilləri posterdə ona görə təsvir olunur ki, bərpa olunan enerjinin ətraf mühit üçün təhlükəsiz olduğunu və Xəzəri xilas edə biləcəyini nümayiş etdirsin, yəni gələcəkdə biz enerji almaq üçün neftdən asılı olmayacağıq.

BP şirkətinin veb-səhifəsi maraqlıdır. Bu onu göstərir ki, böyük biznes sektoru ekoloji istiqamətdə fəaliyyət göstərir və digər enerji mənbələrini maliyyələşdirir. Siz sinifə belə bir tapşırıq verə bilərsiniz: köhnə məhsulun yeni tərtibatını fikirləşib tapsınlar.

(h) Enidən dərk et, İmtina et, Azalt. Bu stimullaşdırma üçün açıqcadır. – Siz nə düşünürsünüz? Sinifdən soruşun bu açıqcanın əsas ideyası nədir?

(i) Beynəlxalq müqavilələr. Xəzər ekoloji proqramı bu çox mühüm bir təşkilatdır və Xəzərin Konvensiyasının yaradılmasına kömək etmişdir. Bu təşkilat bütün Xəzəryanı ölkələrin nümayəndələrindən təşkil olunmuşdur və Xəzər dənizinin mühafizəsi ilə məşğul olur.