YahudiLİK (MÛsevîlik)
Yüklə 1,38 Mb.
|
BÂTIL DİNLERCenâb-ı Hak'ın peygamberlerine indirdiği vahiyle ilgisi olmayan ve insanlar tarafından uydurulan yanlış inançlardan ibaret olan dinler. Bâtıl, Hakk'ın zıddıdır. Sabit olmayan şey anlamına gelir.
Söylenen söz ve icra edilen iş için de bâtıl kelimesi kullanılır. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurur: "Yapmakta oldukları şeyler de bâtıl olmuştur" (el-A'raf, 7/139) "Niçin hakkı bâtıl ile karıştırıyorsunuz?" (Âli İmrân, 3/71) "De ki: Hak geldi, bâtıl ortadan kalktı. Zaten bâtıl ortadan kalkmaya mahkûmdur." (İsra, 17/81) "De ki: Hak geldi; artık bâtıl ne yeniden başlar, ne de geri gelir." (Sebe, 34/49) İbtal, bir şeyi bozmak -ister hak olsun ister bâtıl- onu ortadan kaldırmaktır. Kur'an-ı Kerîm'de bu anlamda şöyle buyurulur: “Allah hakkı hak kılmak ve bâtılı ibtal etmek için... " (el-Enfâl, 8/8). Gerçek olmayan söze de bâtıl denilir.337 Tarihi seyir içerisinde dinlerin çeşitli tasnifleri yapılmıştır. Bazı din tarihçileri dinleri; iptidâî dinler, millî dinler ve dünya (evrensel) dinleri olmak üzere üç grupta ele almışlardır.338 Bir kısım batılı bilginler de dinleri: "Kurucusu bulunan dinler" ve "geleneksel dinler" diye bölümlere ayırırken, diğer bazıları da "milli dinler" ve "evrensel dinler" şeklinde iki grupta ele almışlardır.339 İslâm bilginleri ise dinleri; İlâhi vahye dayanan dinler ya da kısaca "hak dinler" ve "bâtıl dinler" yani ilâhi vahye dayanmayan dinler diye; iki kısma ayırmışlardır. Şehristâni gibi bazı İslâm bilginleri de dinleri; "el-Milel ve'n-Nihal" tarzında sınıflamaya tabi tutmuşlar; "hak dinler" karşılığında "el-milel", "bâtıl dinler" karşılığında da "en-nihal" ifadesini kullanmışlardır.340 İslâm bilginlerinin din tasnifi Kur'an-ı Kerîm'e dayanmaktadır, çünkü Kur'an-ı Kerîm'de, İslâm dini için: "Allah katındaki din"341, "dosdoğru din"342, "hak din"343 gibi ifadeler kullanılır. İslâm, "bütün dinler üzerine üstün kılınmak" üzere gönderilmiştir.344 Dolayısıyla "Kim İslâmiyet'ten başka bir dine yönelirse, onunki kabul edilmeyecektir. O ahirette de kaybedenlerden olacaktır. " (Âli İmrân: 3/85). Bu son iki ayetten de anlaşılacağı gibi, İslâm'ın dışındaki dinlere de "din" denilmektedir. Fakat İslâm, hak din olduğuna göre, diğer dinlerden ilâhi vahye dayanmayanlar "bâtıl" dır. Yahudilik ve hristiyanlık gibi ilâhi vahye dayanmakla beraber, aslî şeklini kaybetmiş ve böylece dini esasları bozulmuş olanlar da "muharref" dinlerdir. Bu sınıflamalara göre, ahlâkî fazilet üzerine kurulmuş, kudret ve iradesi bütün kâinata hakim, ilmi her şeyi kuşatmış bir tek "Allah'a ve O'nun meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine imanı" esas alan345 ve "Yalnız Allah'a ibadeti emreden"346 dinler hak; bu özellikleri taşımayan dinler de bâtıl dinler grubuna dâhildir. İslâm'a göre insanlığın ilk dini, tevhîd dinidir. Dinin kurucusu yüce Allah'tır. Allah kâinatı, insanı yaratmış, kitaplar ve peygamberler göndermiştir. İnsanlar bir erkek ve bir dişiden yaratılmıştır. Hz. Âdem'e her şeyin ismi öğretilmiş ve kendisi ilk peygamber olarak görevlendirilmiştir. Hz. Âdem de, Allah'dan aldığı vahiy ve ilham ile kendi devrindekileri irşat etmiştir. Sonra insanlar tevhîd esaslarını unutup, Allah'tan başka şeylere, tabiat kuvvetlerine, kendi elleriyle yaptıkları putlara tapınmaya ve bunları Allah'a ortak koşmaya yöneldikçe, Allah da elçiler gönderip insanları "hak dine", "hak yola" davet etmiştir. Böylece hak din, Allah'ın gönderdiği elçiler ve kitaplar yoluyla akıl ve irade sahibi insanlara bildirilmiştir. Bunun için sapmalar sonradan olmuş, çok tanrıcılık sonradan gelişmiş ve dolayısıyla bâtıl dinler de sonradan ortaya çıkmıştır. Bu gerçek, Kur'an-ı Kerîm'de şöyle dile getirilmiştir: "İnsanlar bir tek ümmetti. Allah peygamberleri müjdeci ve uyarıcı olarak gönderdi; insanların ayrılığa düşecekleri hususlarda aralarında hüküm vermek için onlarla birlikte hak kitaplar indirdi. Ancak kitap verilenler, kendilerine belgeler geldikten sonra, aralarındaki ihtiras yüzünden onda ayrılığa düştüler. Allah, insanları, ayrılığa düştükleri gerçeğe kendi izni ile eriştirdi... " (el-Bakara, 2/213). "Habibim! Hakk'a yönelerek kendini, Allah'ın insanlara yaratılışta bahşettiği dine ver. Zira Allah'ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur, fakat insanların çoğu bilmezler. " (er-Rûm, 30/30). Buna göre bâtıl dinler tevhîd esasına dayanmaz. İlâhi vahye dayalı bir kitabı yoktur. Peygamber anlayışına fazlaca yer verilmez. Cennet, Cehennem, melek ve ahiret telâkkisi belirgin bir şekilde gelişmemiştir. Devamlı değişmeye ve tahrife elverişlidir. Çoğu zaman bazı seçkin şahıslar tarafından uydurulmuş veya herhangi bir toplumda zaman içerisinde kendiliğinden ortaya çıkmıştır. 347 1 el-Fîrûzâbâdî, el-Kâmûsü'l-Muhît, Beyrut 1407/1987, s. 1546; Ebu'l-Hasen İbn Sîde, el-Muhassas, Beyrut (t.y.), XVII, s. 155-156; Ebu'l-Beka, el-Külliyyât, Âmira 1287, s. 327; Şehristânî, el-Milel ve'n-Nihâl, Beyrut 1395/1975, I, s. 38; Ebu'l-A'lâ el-Mevdûdî, Kur'an'a Göre Dört Terim, "Din" Bahsi; Aynı Müellif, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi, Çev: Dr. N. Ahmed Asrar, Ankara 1983, t, s. 300 vd. 2 İbn Sîde, a.g.e., XIII, 155; el-Fîrûzâbâdî, a.y.; Mecdü'd-Dîn İbnu'l-Esîr, en-Nihâye fi Garîbi'l-Hadis, Beyrut 1399/1979, II, 148. 3 Şehristânî, a.g.e., I, 38. 4 Râgıp el-Isfâhânî, el-Müfredat fî Garîbi'l-Kur'an, Kahire 1381/1961 s. I 74; Tehânevî, Keşşâfu Istılâhâti'l-Fünûn, Kalkutta 1862'den İstanbul 1404/1984 tıpkı basım, I, 503. 5 Mecmû'u Fetâvâ İbn Teymiyye, XV, 158. 6 Ali İmrân: 3/19, 85. 7 Âli İmrân: 3/83. 8 Rağıb el-Isfâhânî, el-Müfredat, 175. 9 el-Hüseyin b. Muhammed ed-Dâmeğanî, Kâmusu'l-Kur'ân, Beyrut 1983, 178-179. 10 Mevdûdî Kur'ân'a göre Dört Terim, s. 103. 11 el-Mu'cemu'l-Müfehres li Elfazi'l-Hadîs... II, 163 vd.; 165 vd. 12 Tirmizî, Kıyame: 25; İbn Mâce, Zühd: 31. 13 Tirmizî, Tefsir, Sûre, 38, Bab 1; Ahmed b. Hanbel, 1/237. 14 Buhârî, Tefsir, Sûre 3, Bab 35; Müslim, Hac: 151. 15 Buhârî, Tefsir, Süre 1, Bab 1. 16 Ebu Ubeyd el-Kasım b. Sellâm, Garîbu'l-Hadis, Beyrut 1396/1976; Haydarabad, 1385/1966'dan tıpkı basım, III. 134-136; Mecdu'd-Din İbnu'l-Esîr, en-Nihâye -fi Garîbi'l-Hadîs, Beyrut 1399/1979, II, 148-149. 17 Tehânevî, a.g.e., II, 1346. 18 s. 1367. 19 el-Isfahânî a.g.e., 471-472; Ebu'l-Bekâ, a.g.e., 327-328. 20 et-Tehânevî, a.g.e., I, 759-760. 21 Ebu'l-Bekâ, a.g.e., 327-328. 22 Şerif el-Cürcânî, et-Tarifat. "Din " mad. 23 et-Tevbe: 9/33; el-Feth: 48/28; es-Saff: 61/9. 24 Şehristânî, a.g.e., I, 37. 25 M. Beşir Eryarsoy, Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/393-401. 26 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 142-143. 27 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143. 28 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143. 29 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143. 30 Ayrıca bak: Âli İmran: 3/83; Ğafir: 40/64, 65. Zümer: 39/2-3; Beyyine: 98/5 vd. 31 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 143-144. 32 Ayrıca bak: Fatiha: 1/4; Hicr: 13/35; Saffat: 37/20; Zariyat: 51/6, 12; Vakıa: 56/56. vd; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 144. 33 Ayrıca bak: Yusuf: 12/76; Ğafir: 40/26; Şûra: 42/13, 21. vd; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 144. 34 Ayrıca bak: Bakara: 2/217, 259; Nisa: 4/146; Maide: 5/54, 57; En‘am: 6/161; Tevbe: 9/11, 12; Meryem: 19/29, 33, 122; Yunus: 10/22, 104; Nasr: 110/2, Kafirûn: 109/6 vd; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 144-145. 35 Ayrıca bak: Zümer: 39/2; Rûm: 30/30; Lukman: 31/32. 36 Ayrıca bak. Vakıa: 56/86; Saffat: 37/53; İnfitar: 82/9, 15 vd. 37 Ayrıca bak: Nûr: 24/2. 38 Tevbe: 9/33; Fetih: 48/28; Sâff: 61/9. vd. 39 Nak. Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/395, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi: 1/363; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 145-146. 40 Nak. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: 9/314. 41 Ebu Davud, Sünne, Hadis no: 4695, 4/223; Müslim, İman: 1, Hadis no: 1, 1/36; Tirmizí, İman: 6, Hadis no: 2612, 5/9. 42 Tevbe: 9/36. 43 Zümer: 39/3. 44 Tevbe: 29. 45 Âli İmran: 3/83. 46 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 146-147. 47 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 147-149. 48 Şûra: 42/13; Zuhruf: 43/45; Bakara: 2/133 vd. 49 Müslim, Fedail: 40, Hadis no: 2365, 4/1837; Buharí, nak. Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/400; Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 149. 50 Rûm: 30/30. 51 Nahl: 16/36. 52 Yusuf: 12/38; Bakera: 2/130, 135, 120; Şûra: 42/21 vd. 53 Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 149-150. 54 Şâmil İslâm Ansiklopedisi, 1/395; Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, 1/363) 55 Hüseyin K. Ece, İslâm’ın Temel Kavramları, s. 142 vd. 56 Geniş bilgi ve ilgili âyetler için bkz. Mevdûdi, Kur’an’a Göre Dört Terim, Beyan Yayınları, s. 99-111 57 M. Beşir Eryarsoy, Şamil İslâm Ansiklopedisi, c. 1, s. 399-401 58 Mehmed Alagaş, Din Gerçeği ve İslâm, s. 27-44 59 M. Beşir Eryarsoy, a.g.e. c. 1, s. 398 60 Abdurrahman Çobanoğlu, İslâm’ın Anlaşılmasının Önündeki Engeller, s. 47-52 62 Abdurrahman Dilipak, a.g.e. s. 52-62 63 Yavuz Bülent Bakiler, İslâmiyat cilt 3, sayı 3, Temmuz-Eylül 2000 64 Abdurrahman Çobanoğlu, a.g.e. s. 55-69 65 Ramazan Yılmaz, Tevhidin Düşmanı Tefrika, s. 155-171 66 İhsan Süreyya Sırma, Sosyal Bilgiler Ansiklopedisi, c. 1, s. 373 67 Ahmed b. Hanbel, Müsned: 4/446. 68 Nesaî, Zekât, 1, 72. 69 İbn Faris, Mü'cem Makayisi Luğa, 3/90; İbn Munzir, Lisanü'l-Arab: 12/293. 70 Nuzhetü'l-A'yun, 136. 71 Bedrüddin el-Aynî, Umdetü'l-Karî: 1/109-110. 72 Bedrüddin el-Aynî, Umdetü'l-Karî: 1/291. 73 Buhâri, İman: 1. 74 Ebû Hayyan el-Endülüs Tuhfetü'l-Erib: 140. 75 Şamil İslam Ansiklopedisi: 3/179-190. 76 Yunus: 10/25. 77 Âli Imran: 3/19. 78 el-Hacc: 22/78. 79 Bakara: 2/128, 131-133,135-136; Âli Imran: 3/20, 67. v.d. 80 Âli Imran 3/83. 81 Hucurat: 49/14. 82 Yûnus: 10/25. 83 Hüseyin K. Ece, İslâm’ın Temel Kavramları, s. 307-310. 84 Hüseyin K. Ece, İslâm’ın Temel Kavramları, s. 461-464. 85 Bakara: 2/130-133. 86 Ahmet Özalp, Şamil İslam Ansiklopedisi: 87 Macit Fahri, İslâm Felsefesi Tarihi çev. Kasım Turhan, İstanbul 1987, s. 11 vd. 88 Henry Corbin, İslam Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemî, İstanbul 1986, s. 32. 89 İbn Nedim, Fihrist, s. 415-416; İbn Cülcül, Tabakatü'l-Etıbba ve'l Hukemâ, 77 vd, Kahire 1955. 90 İ. Hakkı İzmirî, Şeyhu'l-Etıbba Ebu Bekr Muhammed b. Zekeriya Râzi, Daru'l Fünûn İlah. Fak. mec. sayı, I. s. 151-165 İstanbul 1986. 91 H. Ziya Ülken, İslâm Düşüncesi, s. 215-216 İstanbul 1946. 92 Ahmet Emin, Duha'l-İslâm, c.III, s. 235 vd. Kahire, t.y. 93 Geniş bilgi için bk. Gazzalî ve Bâtınîlik, Ankara 1964. 94 İhvanü's-Safâ, er-Resâil, IV 42 Beyrut, ty. 95 İsmail Fennî, Luğatçe'i-Felsefe, s. 504, ist.1341. 96 Mahmud Kaya, İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve felsefesi, İstanbul 1983; De Lacy O'lary, İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri, s. 73. 97 Yusuf Ziya Yörüken, Hâyakilu'na-Nur Tercümesi ve Şerhi, Sühreverdi'nin Felsefesi, (Nur Heykelleri) s. 23 vd. İstanbul 1924. 98 Necip Taylan, Gazali'nin Düşünce Sisteminin Temelleri, İstanbul 1989, s. 167 vd. 99 Necip Taylan, Şamil İslam Ansiklopedisi: 100 Sayılar, 23/9. 101 Taberî, Tarih, 1/185. 102 İbn Esir, Kâmil, 1/155. 104 A. Schimmel, Dinler Tarihine Giriş, III. 105 Tekvîn, XI/27-28; Tesniye, XXVI/5-6. 106 Tekvîn, XXXII/28; XXXV/9-15; Hoşea, XII/4-5. 107 The Universal Jevish Encyc, V/613. 108 Çıkış Hurûc, III/16. 109 G. Tûmer-A.Küçük, Dinler Tarihi, 110-111; Dinler Tarihi Ansiklopedisi, II 361 vd. 110 Tekvîn, XI/27-30. 111 Tekvîn, XII/1-20. 112 Daha önce kardeşinin oğlu olarak belirtilir. Bkz. Tekvîn, XII/5. Karş. Tekvîn, XIV/14-16. 113 Tekvîn, XIII-XIV. Bâb. 114 Tekvîn, XI-XIV. Bâb. 115 Tekvîn, XVII/1-8. 116 Tekvîn, XVII/19-27; XXIXII. Bâb. 117 Tekvîn, XXV/1-20. 118 Tekvîn, XXV/8-11. 119 bkz. Tekvîn, XII/10-20; XVI/6-12. 120 Tekvîn, XXVIII/13-15. 121 Tekvîn, XXXIX/20. 122 Tekvîn, XLI/40. 123 Tekvîn, XLIII. Bâb. 124 Çıkış, I/12-13. 125 Tah. M.Ö, 1250. 126 Çıkış-Hurûc, VII-XL. Bâblar; Yeşu, I-XXIV. Bâb. 127 bk. II. Samuel, V-IX. Bâblar. 128 bk. I. Krallar, V-IX. Bâblar. 129 I. Krallar, XI-XII. Bâblar vd. 130 bkz. Daniel, Ezra, Ester. 131 Alu İmrân: 3/33-34; Meryem: 19/58-59. 132 Alu İmrân: 3/67, 95; Meryem: 19/43, 47. 133 Nisâ: 4/125. 134 Hûd: 11/75; Tevbe:19/14; Meryem: 19/41; Buhârî, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, IX,107. 135 Bakara: 2/124. 136 A'lâ: 87/19. 137 En'âm: 6/74-80; Enbiyâ: 21/58-67; Sâffât: 37/85-95: Meryem: 19/44; Ankebût: 29/17; Şuarâ: 26/70-82. 138 Ankebût: 29/24; Enbiyâ: 21/70; Sâffat: 37/93. 139 bkz. Bakara: 2/260; En'âm: 6/76-79; Sâffât: 37/85-94. 140 Enbiyâ: 21/73. 141 Sâffât: 37/100-101. 142 İbrahim: 14/39. 143 Sâffat: 37/102-107. 144 Sâffat: 37/101; Meryem: 19/54-55; Enbiyâ: 21/85; Sâd: 38/48; Bakara: 2/156; Âlu İmran: 3/84. 145 Enbiyâ: 21/72; En'am: 6/84; Saffât: 37/113; Sâd: 38/45-47. 146 Zâriyât: 51/29-30; Hud: 11/72-73; Meryem: 19/49; Sâffat: 37/112. 147 Nisâ: 4/163; Hud: 11/71. 148 Bakara: 2/136; Âlu İmran: 3/84; Nisâ: 4/163; Hûd: 11/71. 149 Yûsuf, 4-8,15, 21-24; En'âm, 84; Mü'min, 34. 150 Yûsuf: 12/5. 151 Yûsuf: 12/6. 152 Yusuf: 12/7-100. 153 Hurûc Çıkış, I/8-22; II/1-7. 154 Hurûc-Çıkış, III/1-13. 155 Hurûc Çıkış, VII/9-12; XII/21-31. 156 Encyclopedıa Brıtannıca, U.S.A, 1970, XXI, 563. 157 S.G.F.Brandon, A Dictionary of Comparative Religion London 1970, s. 598. 158 En. Britannica, XXI, 563. 159 En. Britannica, XXI, 563. 160 Geoffrey Prrinder, Worshıp, in The World Religions, London 1974, s. 174. 161 Hikmet Tanyu, Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, II, 1191. 162 Brandon, a.g.e, s. 598; Parrinder, a.g.e, s. 174. 163 Hayrullah Örs Musa ve Yahudilik, İstanbul 1966, s. 230-236-398-403; Parrınder a.g.e, s. 174; Brandon, a.g.e, s. 528. 164 Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 165 O. Hançerlioğlu, İnanç Sözlüğü İstanbul. 1975, s. 609. 166 Ş. Tan. Yahudileri Tanıyalım, İstanbul, 1968, s. 79. 167 Zaferullah İslam Han, Yahudilikte Talmud'un Mevkii, çev. M. Aydın, İstanbul, 1981, s. 43. 168 Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 169 Ebû Dâvûd, İmâret, 33; ayrıca bkz. Ebû Dâvûd, Cihad 153. 170 Muvatta', Medine: 18, 19. 171 Ahmet Önkal, Şamil İslam Ansiklopedisi: 172 Annemarie Schimmel, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955, s. 117 VD. A. Abdullah Masdûsi, Yaşayan Dünya Dinleri (trc. Mesud Sadak), İstanbul 1981, s. 170-201; Ekrim Sarıkcıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul 1983, s. 200 vd.; Günay Tümer-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 136 vd. 173 Resullerin işleri, XI, 26. 174 Yuhanna: V, 44. 175 Âli İmran: 3/67; el-Bakara: 2/62, 111, 113, 135, 140; el-Mâide: 5/14, 18, 51, 69, 82; et-Tevbe: 9/30; el-Hacc: 22/17. 176 el-Mâide: 5/12-18; et-Tevbe: 9/20. 177 el-Mâide: 5/46-47, 62-69, 72-77. 178 el-Mâide: 5/46. 179 el-Mâide: 5/68. 180 et-Tevbe: 9/34. 181 Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 182 Buhârî, Enbiyâ: 48; Ahmed bin Hanbel, Müsned: I/23, 24, 47, 55. 183 Buhârî, Enbiyâ 48; Ahmed bin Hanbel, Müsned, I/23, 24, 47, 55. 184 Bkz. Rasüllerin İşleri, 15/28-29. 185 Şamil İslam Ansiklopedisi: 187 Bertholet, Wörterbuch der Religionen, Stuttgart 1962, 550. 188 O. Hançerlioğlu, İnanç Sözlüğü, İstanbul,1975, 49. 189 C. Esat Arseven, Sanat Ansiklopedisi, İstanbul, 1965, V, 2184; Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 190 Bertholet, Wörterbuchder Religionen, Stutgart, 1962, 567. 191 Büyük Larousse XVIII, 11455. 192 Elmalılı, Tefsir, VIII, 6327 vd. 193 Mevdudî, Tevhid Mücadelesi, çev. A. Asrar, İstanbul, 1983, I, 548. 194 İncil, Markos, XII, 29. 195 Xavier Jakob, Sorabilir miyiz? İstanbul, 1988, 10. 196 Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 197 Şamil İslam Ansiklopedisi: 198 İncil, Matta, VI, 6-7. 199 Xavier Jakob, Sorabilir miyiz?, İstanbul 1988, s. 19. 200 O. Simmel, R. Stühlin, Christliche Religion, Hamburg 1957, s. 242. 201 Mevdûdî, Tevhîd Mücadelesi, (çev. A. Asrar) İstanbul 1983, I, 525. 202 Philippi'de Filiplilere Mektub, III; Efes'de Rasûllerin İşleri, XX/28, I Timot, III/I). Böylece St. Peter, Küçük Asya'daki eyaletlerin çoğuna yazarken "piskoposun makamı" tâbirini kullanır (Peter, V/II). 203 A. Deîssmann, Bible Studies, lng, ter., Edinburg 1901, s. 154 vd. 204 Eneycloapedia of Religion and Ethics-Ere, VIII, 660, "ministriy" mad. 205 Arif Müfid Mansel, Eğe ve Yunan Tarihi, Ankara 1971, 142. 206 Ana Britanica XVIII, 52. 207 el-Mâide: 5/82. 208 Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 226. 209 Mevdudi, Tefhim, (Türk. Çev.) II, 209; Osman Cilacı, M.Süreyya Şahin, Şamil İslam Ansiklopedisi.. 210 et-Tevbe, 9/36. 211 et-Tevbe, 9/36. 212 el-Fetâva el-Hindiye, IV. s. 342; XIV, s. 407. 213 İbn Abidin, Reddül Muhtar, XVII s. 310; Halil Gönenç, Günümüz Meselelerine Fetvalar, İstanbul 1984, II, s. 21. 214 Yusuf Kerimoğlu, Emanet ve Ehliyet, II, s. 494; Halil Gönenç, a.g.e., II, 116, 208. 215 Buhârî, İlim: 29, İ'tisam: 3; Müslim, İman: 56, Fedail, 134-136; Tirmizi, İlim, 10; Naci Yengin, Şamil İslam Ansiklopedisi: 216 Ancyclopedia Britannica, U.S.A. 1970, VI, 811; S.G.F. Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London,1970; s. 217. 217 En. Britannica, VI, 812. 218 Annemarie Schimmel, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955, s. 230. 219 Brandon, a.g.e, s. 217. 220 En. Britannica, VI, 812. 221 Brandon, a.g:e, s. 217. 222 Schımmel, a.g.e, s. 127-128. 223 Barnaba İncili, 215-216; Ahmet Güç, Şamil islam Ansiklopedisi: 224 Abdülkerim Özaydın, Şamil İslam Ansiklopedisi: 225 Râğıb Isfahânî, el-Müfredât fî Garîbi'l-Kur'ân, Mısır 1970, s. 192. 226 Buhârî, Fedâilu's-Sahâbe: 13. 227 S.G.F. Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London 1970, s. 92. 228 Buhârî, Cihâd, 40, 41; Müslim, Fedâilu's-Sahabe, 48; İbn Mâce, Mukaddime, 11. 229 İbn Manzur, Lisânü'l Arab, Beyrut (t.y), IV, 220. 230 Kitab-ı Mukaddes; İstanbul 1981, Matta, X, 2-4. 231 Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 232 Matta 16: 18, 18:17. 233 Koloseliere 1:24. 234 Efesoslulara 5:25 vd. 235 l.Korintoslulara 3:16. 236 Matta 15: 24. 237 M.S.-J.C.Miller, The New Black's Bible Dictionary, London 1973, 102. 238 A Dict. of Comprel. ed. S.G.F Brandon London 1970, 19. 239 bk. J.B. Bauer, Encyc. of Biblical Theology, London 1970, 101 vd.; Günay Tümer, Şamil İslam Ansiklopedisi: 240 Ömer Tellioğlu, Şamil İslam Ansiklopedisi: 241 Matta, XV1, 18. 242 S.C.F. Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London 1970, s. 178; Eınar Molland, Christendom, London 1961; s. 43-96 vd.; Günay Tümer-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 160-161; Günay Tümer, Şamil İslam Ansiklopedisi: 243 Bertholet, Wörterbuch der Religionen, Stuttgart 1962, s. 202. 244 Meydan Larousse, İstanbul 1972, IX, 621. 245 G. Tümer, A.Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 162. 246 Türk Ansiklopedisi, İstanbul 1977, XXVI, 40. 247 Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 248 O. Simmel R. Stühlin, Christliche Religion, Hamburg 1957, s. 256. 249 Meydan Larousse X, 345. 250 Ana Britanica XVIII, 175. 251 Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 252 O. Simmel, R. Stühlin, Christliche Religion, Hamburg 1957, s. 242; Osman Cilacı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 253 A Dictionery of Religion and Ethies, London 1921, 327, "patriarch" md.; Annemarie Schimmel, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955, 244; M.Z.Canan, Ansiklopedik Din ve İnanç Sözlüğü, İstanbul 1983, 180; Duden Zexikon, (Mannheim), Band, 3, 3. Auflage 1729, "patriarch" md.; The Ortodox Church, London 1964, 290. 254 J. Gardner, Foiths of the Word, New York t.y., II, 630. 255 M. Larousse, IX, 941, "Patrikhane'' md. M. Süreyya Şahin, Şamil İslam Ansiklopedisi: 256 Ahmet Özalp, Şamil İslam Ansiklopedisi: 257 A. Bausani, İslâm Düşünce Tarihi, İstanbul 1990, I, 77. 258 Ebu Davud, Harac: 31. 259 Ömer Rıza Doğrul, Dünyadaki Dinler Tarihi, 140. 260 Ebu Davud, Harac: 31. 261 İzmirli İ. Hakkı, Yeni İlmi Kelâm, Ankara 1981, 105. 262 S. Hüseyin Nasr, Üç Müslüman Bilge, İstanbul,1985, 82, 83. 263 Aliyyü'l-Kâri, Şerhu'l-Fıkhıl Ekber, İstanbul 1979, 140. 264 İsmail Çebi, Şamil İslam Ansiklopedisi: 265 Ayrıca bk. el-Maide: 5/69; el-Hac: 22/17. 266 Taberî, Camiul-Beyan an Te'vil-i Âyâtil Kur'ân, Mısır 1969, I, 318-320; İbn Kesir, Tefsirul-Kur'ânil-Azim, İstanbul 1984, I, 148-149. 268 M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, İstanbul 1936, I I,1750. 269 Taberî, Tarih, I, 319; İbn Kesir, a.g.e., I, 149. 270 Fi Zilalil-Kur'ân, Terc. Kurul, İstanbul 1972, I, 156-157. 271 İbnül-Esir, el-Kâmil Fi't-Tarih, Beyrut 1979, I, 62. 272 İbnül-Esir, a.g.e., I, 67-68. 273 İbnül-Esir, I, 275, 324. 274 İbnül-Esir, a.g.e., I, 330. 275 M. Hamdi Yazır, a.g.e., II, 1751. 276 M. Hamdi Yazır, a.g.e., II, 1753 vd. 277 M. Hamdi Yazır, a.g.e., II, 1766-1769. 278 B. Carra de Veux.; İA, Sabiîler mad; Ömer Tellioğlu, Şamil İslam Ansiklopedisi: 279 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, 1/314. 280 S. Buhâri Tecrid-i Sarih Terc. 9/241. 281 İmam Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’an, 2/139. 282 Seyyid Kutub, Fî Zılâl, 1/157. 283 İbn Kesir, Hadislerle Kur’ân-ı Kerim Tefsiri, 2/365. 285 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 286 Fahreddin Râzi, Tefsir-i Kebir, 3/56. 287 İbnü’l Esîr, el-Kâmil fi’t-Târih, 1/67-68. 288 Elmalılı Hamdi Yazır, a.g.e. 2/294-295. 289 Şâmil İslâm Ansiklopedisi, 5/301-303. 290 M. Hamdi Yazır, a.g.e. 2/296 291 Tabatabâî, El-Mîzan, 1/273; Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 292 İmam Kurtubî, a.g.e. 2/139. 293 Elmalılı, a.g.e. 2/307. 294 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 295 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 296 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 297 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 298 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 299 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 300 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 301 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 302 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 303 M. Fatih Kesler, Kur’ân-ı Kerim’de Yahûdiler ve Hıristiyanlar, s.240-242; Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 304 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 305 Saffât: 37/85-98. 306 M. Fatih Kesler, Kur’ân-ı Kerim’de Yahûdiler ve Hıristiyanlar: 49-51; Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 307 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 308 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 309 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 310 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 311 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 312 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 313 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 314 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 315 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 316 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 317 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 318 M. Fatih Kesler, Kur’ân-ı Kerim’de Yahûdiler ve Hıristiyanlar: 55-63. 319 Remzi Kaya, Kur’an’da Dostluk İlişkileri, s. 128. 320 Tabatabâî, a.g.e. s.275-276. 321 Elmalılı Hamdi Yazır, a.g.e. 1/315. 322 Ahmed Kalkan, Kur’an-ı Kerim Kavram Tefsiri. 323 M.E.B İslâm Ansiklopedisi, XI, 312. 324 A. İnan, Şamanizm, Ankara, 87 vd. 325 Necip Taylan, Şamil İslam Ansiklopedisi: 326 S.G.F. Brandon, A. Dictionary of Comparative Religion, London 1970, s.154 vd. Annemarıe Schımmel, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955, s. 90-91; Herve Rousseau, Dinler (tıc. Osman Pazarlı), İstanbul 1970, s.168-169; Y. Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara 1987, I, 42-44; Günay Tümer, Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 91. 327 Encyclopedia Britannica, U.S.A. 1970, IV, 355;Tümer-Küçük, a.g.e., s. 96. 328 En. Britannıca, IV, 354; Brandon, a.g.e., s. 161, 555, 619; George Grimm, The Doctrine of The Buddha, Delhi 1973, s. 59 vd. Dinler Tarihi Ansiklopedisi, İstanbul (t.y.) s. 678; Bayur, a.g.e., I, 44-45; Schımmel, a.g.e., s. 92; Ekrem Sarıkçıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul 1983, s. 164; Tümer-Küçük, a.g.e., s. 94. 329 En. Britannıca, IV, 355; Tümer Küçük, a.g.e., s. 97. 330 Bayur, a.g.e., I, 46; Tümer Küçük, a.g.e., s. 101. 331 Tümer-Küçük, a.g.e., s. 100-101. 332 Schımmel, a.g.e., s. 200, 202; Tümer-Küçük, a.g.e., s. 100-101. 333 En. Britannıca, IV, 355; Grimm, a.g.e., s. 180. 334 Schımmel, a.g.e., s. 235; Tümer Küçük, a.g.e., s. 98. 335 En. Britannıca, IV, 355; Grimmi, a.g.e., s. 227 vd. Schımmel, a.g.e., s. 242; Bayur, a.g.e., I, 47. 336 Brandon, a.g.e., s. 157; Tümer-Küçük, a.g.e., s. 101; Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 337 Râğıb el-Isfahânî, el-Müfredât fi Garîbi'l-Kur'an, Mısır, 1970, s. 66. 338 Annemarıe Schımmel, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955, s. 3. 339 M. Şemseddin, Târîh-i Edyân, Dersaâdet 1338, s. 26-34. 340 M. Şemseddin, a.g.e., s. 34-36; Ahmet Hamdi Akseki, İslâm Dini, s. 14; Ekrem Sarıkçıoğlu, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul, 1983, s. 13; Günay Tümer, Çeşitli Yönleriyle Din, A.Ü.İ.F. Dergisi, Cilt: XVIII, sh. 213-267. 341 Âli İmrân: 3/19. 342 er-Rum: 30/30. 343 et-Tevbe: 9/33; el-Fetih: 48/28; es-Saff: 61/19. 344 et-Tevbe: 9/33; el-Fetih: 48/28; es-Saff: 61/19. 345 el-Bakara: 2/285. 346 ez-Zâriyât: 51/56. 347 Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|