Yazili üNİTE: I konu: tarih biLMİne giRİŞ

12. Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz?
A) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma

B) Kaynak taraması yapma

C) Buluntuları inceleme

D) Deney yapma

E) Olaylar arasında ilişki kurma


13. Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerine göre daha belirgindir?
A) Türkiye şubat ayının 28’inde NATO’ya girmiştir.

B) Atatürk, 19. ve 20. Yy. Yaşamıştır.

C) Yazı günümüzde yaklaşık 5000 yıl önce bulunmuştur.

D) Kars Antlaşması ekim ayının 1. Yarısında imzalanmıştır.

E) Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne üye olmuştur.
14. Cilalı Taş Devri’nde, yiyecek olarak kullanılmak üzere çeşitli bitkiler yetiştirilmeye başlanmış, su kaynaklarından birbirine bitişik bahçeli evler yapılmış, taşlardan yapılmış alet ve silahlar daha kesici hale getirilmiş, bitki liflerinden giysiler, yiyecekleri saklamak için topraktan çanak çömlek yapmıştır.
Bu açıklamada, cilalı taş devri’nde aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmiş olduğunu gösteren bir kanıt yoktur?
A) Yerleşik hayata geçilmesi

B) Topraktan eşya yapılması

C) Kullanılan silahların geliştirilmesi

D) Tarım ürünlerine geçilmesi

E) Yazının bulunması
15. Tanım: Tarih insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir.
Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında, diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar, Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar.

Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir?
A) İnsan ilişkileri

B) Neden-sonuç ilişkileri

C)Yer

D) İnsan topluluklarının yaşayışları

E) Zaman
16. Kalkolitik Çağ’da Anadolu’da avcılık önemini kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır.

Bu bilgiye dayanarak kalkolitik çağ ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
A) Verimli topraklara göç edilmiştir.

B) Yerleşik hayata geçilmemiştir.

C) İnsanların yaşantısı değişmiştir.

D) Hayvancılık yapılmamıştır.

E) Tüketim üretimden çok olmuştur.
17. MÖ tarihleri Miladi Takvimi’nin başlangıcından geriye doğru gittikçe, MS tarihleri ise Miladi Takvimi’nin başlangıcından günümüze doğru geldikçe sayısal değer olarak artar.

Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
A) MÖ iki tarihten sayısal değeri büyük olan küçük olandan daha eski bir tarihi gösterir.

B) MÖ iki tarihin arasındaki süreyi bulmak için bu iki tarihi toplamak gerekir.

C) MÖ bir tarih ile MS bir tarih arasındaki süre bunlardan sayısal değeri küçük olanı sayısal değeri büyük olandan çıkarılmasıyla bulunur.

D) MS iki tarihin arasındaki süreyi bulmak için bu iki tarihi toplamak gerekir.

E) MS iki tarihten sayısal değeri küçük olan büyük olandan daha yakın bir tarihi gösterir.
18. Konya yöresinde bakır ve kurşun madenleri bulunmadığı halde, bu yöredeki Çatalhöyük’te bu madenlerden yapılmış boncuk ve yüzük gibi takılar bulunmuştur.

Bu bilgiler Çatalhöyük’te yaşamış kültür ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi için kanıt olabilir?

A) İnsanları bir arada yaşamaya zorlayan bir otorite vardır.

B) Maden bu kültürde öteki kültürlerden daha önce kullanılmıştır.

C) Verimli bir bölgede bulunulmasına karşın tarıma önem verilmemiştir.

D) Başka toplumlarla ticaret yapılmıştır.

E) Süslenme bu kültürde çok önemli bir ihtiyaçtır.
19. Herodotos’dan önce tarihi olayların oluşuna ilişkin birtakım listeler, Kronoloji cetvelleri ve yıllıklar düzenlenmiş olduğu halde, tarih biliminin öncüsü olarak Herodotos gösterilmektedir.

Herodotos’un tarih biliminin öncüsü olarak kabul edilmesinde, aşağıdakilerden en çok hangisinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Araştırarak ve yansız olmaya çalışarak yazması

B) Pek çok tarihi olayı bizzat yaşamış olması

C) Tarihi olayların kimler arasında ve ne zaman olduğunu belirtmesi

D) Tarihi olayları kronolojik sıraya göre vermesi

E) Olayların geçtiği yerleri gezip görmesi
20. Kazılarda ortaya çıkarılan eski yerleşim yerlerinin pek çoğunda yiyecek pişirme ve saklama kapları, giysiler, silahlar gibi eşyalara rastlanmaktadır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olabilir?
A) Araç ve gereçlerin paylaşıldığına önem verildiğine

B) Topluluklar arasında ticaret yapıldığına

C) İnsan gereksinimlerinin birbirine benzediğine

D) Uygarlık düzeyinin toplumdan topluma değiştiğine

E) İnsanlar arasında barışın egemen olduğuna
21. Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda MÖ 3000’li yıllara ait kültürel kalıntı katlarıyla MÖ 2000’li yıllara ait kültürel kalıntılar bulunmuş, ayrıca aynı yerleşim yerinde MÖ 2000’li yılların başlarına ait, topraktan yapılmış yeni bazı buluntular çıkarılmıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olabilir?
A) Bölgenin uzun süren saldırılar nedeniyle terk edildiğine

B) Günümüzden dört-beş bin yıl önce bölgede yerleşim olduğuna

C) Bölgede köklü iklim değişiklikleri olduğuna

D) Bölgede yaşayanların metali tanımadığına

E) Kültürel kalıntıların aynı topluluğa ait olduğuna
22. Tarih öncesinde yaşayan insanların önce taş, sonra toprak, daha sonra madenden yararlanmaları aşağıdakilerden hangisini gösterir?
A) İnsanların bilgi birikiminin giderek arttığını

B) Yaşayan insan sayısında artış olduğunu

C) İnsanların farklı ortamlarda, dağınık halde yaşadıklarını

D) Taş, toprak ve madenin kullanılma sürelerinin aynı olduğunu

E) Bazı malzemelerin doğada çok az bulunduğunu
23. Tarihi bir olayın doğru değerlendirilmesi;

I. Araştırmanın yapıldığı dönemin koşullarının dikkate alınması

II. Doğru bilgiler içeren belgelere ulaşılması

III. Araştırmayı yapanların ön yargılarının olmaması

Özelliklerinden hangilerinin dikkate alınmasıyla sağlanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

24. Tarih öncesi devirleri inceleyen bir tarihçi en çok aşağıdaki bilimlerin hangisinden yararlanır?
A) Sosyoloji B)Arkeoloji C) Coğrafya

D) Kronoloji E) Olaylar arasında ilişki kurma

25. Tarihe yardımcı bilimlerden ‘’kronoloji’’nin ilgi alanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İnsan topluluklarının dilleri

B) Eski paralar ve bunlar üzerinde damgaların anlamları

C) Eski yazılar

D) Toplumların gelenek ve görenekleri

E) Olayların gerçekleşme zamanı
26. Tarih öncesinde yaşayan insanlar eşya ve alet yapımında aşağıdaki maddelerden hangisi sıradaki gibi yararlanmaya başlamışlardır?
A) Toprak-taş-maden B) Toprak-maden-taş

C) Taş-maden-toprak D) Taş-toprak-maden

E) Maden-taş-toprak
27. İnsan topluluklarını ve toplumlar arasında geçmişte meydana gelen olayları, yer göstererek inceleyen ve bu olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini kaynaklara dayanarak araştıran bilim dalına ‘’tarih’’ denir.
Bu tanımda tarih biliminin hangi özelliği yoktur?
A) Eski devirleri aydınlatması B) Kronolojiye yer vermesi

C) Olayların analizini yapması D) Belgelerden yararlanması

E) Olayların geçtiği yeri belirtmesi
28. Tarihi çağlara ayırmanın amacı aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Tarihe yardımcı bilimlerden yararlanılmasını sağlamakla

B) İktisadi faaliyetlerin gelişimini kontrol etmekle

C) Olayları sınıflandırarak öğrenimi kolaylaştırmakla

D) Dönemin koşullarını yargılamakla

E) Toplumların coğrafi koşullarını belirtmekle

29.

17. Tarih Öncesi Devirlerde ticari ilişkilerin başlaması

ve gelişmesinde;

I. Madenlerin işlenmesi

II. Göçebe yaşamın egemen olması

III. Hayvanların evcilleştirilmesi

IV. Tarımsal üretimin başlaması

gelişmelerinden hangilerinin etkisinde söz edilemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) II ve IV E) I, III ve IV

30. Yeni taş ( cilalı taş ) devri yerleşim alanlarından biri olan Konya Çatalhöyük’ün, insanlık tarihi açısından, aynı devre ait Çayönü yerleşim alanından farklı olan özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yerleşik hayata geçilmesi

B) Bakırdan yapılmış süs eşyalarına rastlanması

C) Heykelcilerin bulunması

D) İlk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmesi

E) Hayvanların evcilleştirildiğini gösteren buluntulara rastlanması
31. Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda;

– Kitabeler

– Giyim eşyaları

– Madenî paralar

bulunmuştur.

Bu bulguların incelenmesinde aşağıdaki bilimlerden hangisine gereksinim duyulmaz?

A) Paleografya B) Etnografya C) Nümizmatik

D) Antropoloji E) Epigrafya

32. Olay ve olgu kavramları düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi bir tarihi olaya örnek gösterilemez?
A) İstanbul’un fethedilmesi

B) Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması

C) Malazgirt Savaşı’nın kazanılması

D) Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması

E) Pearl Harbour Baskını’nın yapılması.

TEST: 2 CEVAP ANAHTARI

1-B, 2-C, 3-C, 4-C, 5-C, 6-D, 7-B, 8-A, 9-D, 10-E, 11-A, 12-D, 13-E, 14-E, 15-E,

16-C, 17-A, 18-D, 19-A, 20-C, 21-B, 22-A, 23-E, 24-B, 25-E, 26-D, 27-B, 28-C,

29-B, 30-D31-D, 32-B,

ESKİ ÇAĞDA TÜRKİYE’NİN ÇEVRESİNDEKİ KÜLTÜR VE MEDENİYETLER
İLK ÇAĞ UYGARLIKLARININ OLUŞUMU VE YAYILIŞI

İlk Çağ uygarlıklarından olan Yunanlar ve Romalılar Fenike alfabesini geliştirerek günümüz Latin alfabesinin temelini atmışlardır.

Kültür genellikle toplumların örf, âdet, gelenek ve göreneklerini ifade eden maddi ve manevi değerlerdir.

Ziya Gökalp’e göre Uygarlık evrensel, kültür ise yerel, yöresel, etnik ve millidir.

İlk çağlardan itibaren dünyanın değişik bölgelerinde ortaya çıkan uygarlıkların oluşumunda siyasi, sosyal, coğrafi ve ekonomik faktörler etkili olmuştur.

Sümerler; MÖ 4 bin yılında Güney Mezopotamya’ya gelerek Fırat ve Dicle nehirlerinin oluşturdukları bataklıkları kuruttular.

Mısırlılar da Nil deltasındaki bataklıkları kurutmuşlardır.

Yunanistan, tarım yapmaya elverişli olmadığı için burada yaşayan halk deniz ticaretine yönelmiştir.

A. Mezopotamya Uygarlığı

a) Sümerler

b) Akadlar

c) EIamlar

d) Babiller

I. Babil Devleti

II. Babil Devleti

e) Asurlar.

B. Mısır Medeniyeti

C. İran Uygarlığı

D. Doğu. Akdeniz Medeniyeti

b) Fenike Medeniyeti

c) İbrani Medeniyeti

E. Ege ve Yunan Uygarlığı

1. Girit Uygarlığı

2. Miken (Aka) Uygarlığı

3. Eski Yunan Uygarlığı

F. Orta Asya ve Türkler

4. İskender İmparatorluğu

F. Roma Uygarlığı

1. MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI

Mezopotamya (iki ırmak arasında kalan ülke) Anadolu'nun güneydoğusundan Basra körfezine kadar uzanan Dicle ve Fırat ırmakları arasındaki topraklar Mezopotamya’yı meydana getirir.

SÜMERLER (MÖ 4000-2350):

Türkçeye benzer bir dile sahip olmaları Orta Asya'dan MÖ. 4000 yıllarında doğudan Aşağı Mezopotamya’ya gelerek yerleşmişlerdir. Bu nedenle Orta Asya kökenli oldukları ileri sürülmektedir. Bölgedeki bataklıkları kurutarak tarıma açmışlardır. Mezopotamya, uygarlığının ilk kurulduğu yerdir.

Şehirlerini tapınakların etrafında oluşturmuşlardır. En önemli şehirleri: Ur, Eridu, Uruk, Kaş, Lagaş’tır. Çivi yazısını bulmuşlar.

Sümerler, ziggurat adı verilen yedi katlı tapınaklar inşa etmişlerdir. Sümerlerde toprak tanrının malı kabul edilmiş ve rahiplerin gözetimi altında ekilmiştir.

MÖ. 2350’de Akadlar Sümerleri egemenliklerine almışlardır.

Tufan, Yaratılış ve Gılgamış destanları Sümerlere aittir.

Ahret inançları yoktur. Çok tanrılı dine inanmışlar.

Bilim, sanat ve edebiyat alanında ilerleme gösteren Sümerler mimaride sütun, kubbe ve kemer tarzını kullandılar.

Çivi yazısını bularak uygarlığın temelini atmışlardı. Bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlar. Haftayı 7 gün, yılı 12 ay olarak kabul etmişler.

Aritmetik ve geometrinin temellerini atmışlar. Yüzey ve hacim ölçmenin formülünü bularak daireyi 360 dereceye bölmüşler.

Hukuk sistemini ilk geliştiren Sümerler olmuştur. Tarihin bilinen ilk yazılı kanunlarını Lagaş Kralı Urukagina (MÖ 2375) geliştirerek güçsüzleri korumak ve özel mülkiyeti güvence altına almak için kanunlar çıkarmıştır. Ayrıca ticaret, evlenme, boşanma, miras gibi konuları kanunlarla düzenlemişlerdir.

Sümerler “site” denilen şehir devletleri kurmuşlardır. Sitelerin başında “patesi” veya “ensi” adı verilen rahip-krallar yer almıştır.
Sümerlerde Halk:

-kral ve rahipler en üst sınıfı oluştururdu.

Halk ise

-hürler ve köleler olarak ikiye ayrılırdı.

Not: Sümerlerin insanlık tarihine en büyük katkıları, çivi yazısını bularak tarihi devirleri başlatmalarıdır.

Not 2: Sümerlerde Toplum: Soylular, hürler ve köleler olmak üzere üç kısımdan oluşmaktaydı.
Uygarlığa katkıları

-Yazıyı bulmuşlardır (çivi yazısı)

İlk Yazılı Kanunu yapmışlardır. Urukagina tarihte bilinen ilk yazılı kanunları yapmıştır.

Matematik, geometri ve astronomi ile ilgilenmişlerdir.

-Ay yılını esas alan takvimi bulmuşlar.
AKADLAR (MÖ 2350-2100)

M.Ö. 2350 – 2150 Yılları arasında varlıklarını sürdürmüşlerdir. Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurmuşlardır.

Akad Krallığı, Elam, Anadolu, Suriye ve Yukarı Dicle bölgelerinin doğal zenginliklerini ele geçirdi. Sümer kültürünün etkisinde kalarak çok tanrılı bir dine inandılar. Kurdukları güçlü ordular ile Sümer kültürünü Ön Asya’ya taşıdılar.

Akadlar, MÖ 2100 yılındı çıkan iç karışıklık sonucunda Sümerler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

ELÂMLAR (MÖ 3000-640)

Samî kavimlerinden olan ve Orta Asya kökenli olan Elâmlar; Mezopotamya’nın güneydoğusunda yaşıyorlardı. Merkezleri Sus kentiydi.

MÖ 3000’de Sus kenti prensi, diğer kent devletlerini de egemenliği altına alarak bir krallık kurdu.

Elâmlar zengin yeraltı kaynaklarına sahiptiler. Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında ileri gitmişlerdir. Bunun yanında Doğu Akdeniz’den geçen ticaret yolları ülkelerinden geçmesi nedeniyle sık sık saldırıya uğramışlardır.

MÖ 7. yüzyıl ortalarında Asurlar tarafından yıkılmışlar.
BABİLLER (AMURRULAR) (MÖ 2100-539)

Babil Devleti Sami ırkından gelen Amurrular tarafından MÖ 2100 yıllarında kurulmuştur. En parlak devri Hammurabi dönemidir.

Babil devleti daha çok Merkezi ve askeri bir devletti. Babil devleti asma bahçeleri ile ün kazanmıştır. Yaptıkları Babil Kulesi, 100 metreye yaklaşmıştır. Bu kule dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilmiştir.

Mezopotamya’da hukuk alanında en geniş kanunları çıkaran Babil kralı Hammurabi olmuştur. Hammurabi yaptığı kanunlarıyla ün kazanmıştır. Cezaları kısas esasına dayanır ve Sümer kanunlarına göre daha ağırdır.

Hammurabi; Sümerlerin eski kanunlarını toplayarak dönemin ihtiyacına göre; aile, ekonomi, kişi hakları, ticaret ve miras gibi konuları kapsayan ilk Anayasa olarak kabul edilen Hammurabi Kanunlarını yapmıştır.
Babiller I ve II. Babil Devleti olmak üzere iki kez devlet kurmuşladır. I. Babil Hititler, II. Babil ise Persler tarafından yıkılmıştır.
ASURLULAR (MÖ 2000-609):

Daha çok ticaretle büyük başarılar sağlamışlardır. Sami kavimlerinden olan Asurlar, Yukarı Mezopotamya’nın Asur kentinde yaşadılar. MÖ 2000 yıllarında Sargon’un başa geçmesiyle başkent Ninova (Irak-Kerbela) olan bir krallık kurdular. Elam, Suriye, Filistin ve Mısır’ı içine alan büyük bir imparatorluk hâline geldiler.

Asurlular en güçlü dönemini Asurbaniplal zamanında yaşadılar. MÖ 609’da Medlerin, Babillerin ve Mısırların saldırmaları sonucunda yıkılmıştır.
Kanunları daha sert ve ağırdı. Çivi yazısını; Anadolu’ya taşımaya çalışmışlar.
Önemli

*Mezopotamya uygarlığı, tarih dönemlere en erken giren uygarlıktır. Bu uygarlık Anadolu’yu sanat, hukuk, yazı ve ekonomik alanda etkilemiş, böylece iki uygarlık arasında hızlı bir kültür alışverişi yaşanmıştır.

*Hammurabi’nin kanunları Sümerlere göre daha sertti. Asurlar cezaları daha sertleştirerek kısasa kısas ilkesini geliştirdiler.
*Mezopotamya’da din; Mezopotamyalılar çok tanrılı din inanışına sahiptiler. Tapınaklarına Zigurat denirdi.
*Mezopotamya;- Krallar ve rahipler,

-soylular ve hürler

- kölelerden oluşurdu.

Krallar ve rahipler en üstün sınıfı oluştururdu.

Not: Asurlular ülkede yazılmış tüm eserleri toplatıp büyük bir kütüphane oluşturarak insanlık tarihe önemli bir hizmette bulundular. Bu dönemde Ninova’yı kültür ve ticaret merkezi haline getirmişlerdir.
Not 2: Anadolu’da bulunan en eski yazı örneği Kültepe’de bulunan Asur tabletleridir.