“yeni TÜRKİYE”Yİ kuracak zafer iÇİn beşERİ ve mali kaynaklarin yönetiMİ

Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te Muhalefet-İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul, 4.Baskı, 2007 (BMM-İG)

Ergin, Osman Nuri, Ahmed Nezih Galitekin (Haz.), İstanbul Şehreminleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, İstanbul, 1996

Fink, Carole, Axel Frohn ve Jürgen Heideking (Ed.), Genoa, Rapallo ve European Reconstruction in 1922, Cambridge University Press, 1991

Gazi Mustafa Kemal (Atatürk), Nutuk-Söylev, I. Cilt: 1919-1920 ve II. Cilt: 1920-1927, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 7.Baskı, Ankara, 2008 (Nutuk).

İba, Şeref, Türkiye’de Meclis Başkanlığı ve Başkanlık Divanı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2001

Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngilizce Belgeler, Çev. C. Köprülü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1972. (KSİB)

Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Cilt I: Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.Baskı, Ankara, 1984 (TKSK I).

Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Cilt II: Mudanya Mütarekesi’nden 1923 Sonuna Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1973 (TKSK II).

Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, 2.Cilt, Yapı Kredi Yayınları, 2.Baskı, İstanbul, 2008 (İH).

Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimizde Enver Paşa ve İttihat Terakki Erkânı, Emre Yayınları, İstanbul, 2001 (İHEP)

Kardeş, Salâhaddin, “Tehcir” ve Emval-i Metrûke Mevzuatı, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını, Yayın No: 2008/379, Ankara, 2008

Kırpık, Cevdet, “Anadolu’da Savaş, İstanbul’da Kanun Hazırlığı ve Hanedan-ı Âl-i Osman Kararnamesi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009, Sayı: 19, s. 1-24

Mustafa Kemal Paşa, “Bursa Konuşması”, http://www.meb.gov.tr/belirligunler/24kasim/ataturk/bursa_konusmasi.htm (MEB)

Müderrisoğlu, Alptekin, “Batı Anadolu’da Kurulan Kısa Ömürlü Bir Devlet: İONYA”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 27, Cilt: IX, Temmuz-Kasım 1993, www.atam.gov.tr (15.12.2011).

Müderrisoğlu, Alptekin, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, YKY, İstanbul, 1981 (KSMK).

Oran, Baskın (Ed.), Türk Dış Politikası-Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001 (TDP)

Ortaylı, İlber, Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), TODAİE Yayınları, Ankara, 1974 (TSMİ).

Ökçün, Ahmet Gündüz, Türk Antlaşmaları Rehberi (1920-1973), Sermaye Piyasası Kurulu Yayını, Ankara, 1997 (TAR)

Öke, Mim Kemal, Musul Meselesi Kronolojisi (1918-1926), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1987

Ran, Nazım Hikmet, Kuvay-ı Milliye Destanı, http://www.metu.edu.tr/~ulubay/kuvayimilliyedestani.html

Sabahattin Selek, Anadolu İhtilâli, Kastaş Yayınları, 8.Baskı, İstanbul, 1987

Sağlam, Mehmet Hakan, II. Tertip Düstur Kılavuzu: Osmanlı Devlet Mevzuatı (1908-1922), Tarih Vakfı, İstanbul 2006.

Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Açıklamalı Kronoloji, Cilt VI: Sakarya Savaşı’ndan Lozan’ın Açılışına (23 Ağustos 1921-20 Kasım 1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996. (KSG VI)

Senato della Repubblica, www.senato.it (SdR)

Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Yayınları, XVI. Dizi, Sayı 38, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989 (TSA)

Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1983 (TSA)

Stalin, J.V., “Barışçıl Ekonomik Restorasyon Çalışmasına Geçiş Döneminde Bolşevik Partisi (1921-1925)”, Bolşevik Partisi Tarihi-Sovyetler Birliği Komünist Partisi Bolşevikler Tarihi, Bilim ve Sosyalizm Yayınları, Ankara, 1998

Şimşir, Bilâl, “Cumhuriyet’in İlk Çeyrek Yüzyılında Türk Diplomatik Temsilcilikleri ve Temsilcileri (1920-1950)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006, Sayı: 64-65-66, Ankara

Şimşir, Bilâl, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt VI: Ekim 1921-Ekim 1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.Baskı, Ankara, 2000. (İBA IV)

Şimşir, Bilâl, Sakarya’dan İzmir’e, Milliyet Yayınları, Sıralar Matbaası, İstanbul, 1972. (Sİ)

T.C.Genelkurmay Başkanlığı, İstiklal Harbi, IV.Cilt Güney Cephesi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2009 (TİH-GC)

T.C.Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklâl Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1989 (KB).

Taşer, Pınar, Mütareke Döneminde Divan-ı Harbi Örfiler (1918-1922), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2005, http://kybele.anadolu.edu.tr/tezler/2005/337271.pdf

Türkmen, Zekeriya, “Özdemir Bey’in Musul Harekâtı ve İngilizlerin Karşı Tedbirleri (1922-1923)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 49, Cilt XVII, Mart 2001

Von Claudewitz, Carl, Savaş Üzerine, Eriş Yayınları, İstanbul, 2003

1^ “Yeni Türkiye”, Yunus Nadi’nin 2 Temmuz 1922 tarihinde Yenigün Gazetesi’nde yer alan yazısının başlığıdır. KSG

*^* Arş. Gör.,Hitit Üniversitesi, İİBF Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü; Ankara Üniversitesi Yönetim Bilimleri Doktora Öğrencisi.

2^ Nazım Hikmet Ran, Kuvay-ı Milliye Destanı, http://www.metu.edu.tr/~ulubay/kuvayimilliyedestani.html

3^ BMM ZC, C: 25, İ: 145, Birinci Celse (25 Kasım 1922)

4^ Claudewitz’in “Savaş politikanın başka araçlarla devamından başka bir şey değildir. … savaşın sadece politik bir eylem olmakla kalmayıp gerçek bir politik araç, politik ilişkilerin bir devamı ve bunların başka araçlarla gerçekleştirilmesi olduğunu görüyoruz. … Zira politik amaç, gaye, savaş ise bir araçtır, ve araç hiç bir zaman amaçtan ayrı olarak düşünülemez.” dediği gibi savaşı iktidar mücadelesinin görünümlerinden biri olarak görmek mümkündür. Bkz. Carl von Claudewitz, Savaş Üzerine, Eriş Yayınları, İstanbul, 2003, s.30-31

5^ KSG IV (5 Ekim 1921)

6^ İngiltere Başbakanı Lloyd George ve Dışişleri Bakanı Lord Curzon ile Yunanistan Başbakanı Gunaris’in görüşmeleri için bkz. KSG IV (27 Ekim 1921)

7^ Benzer kaygıları 7 Aralık 1921 tarihinde Kabine’ye taşıyan İngiltere Savaş Bakanı, Ankara Hükümeti’nin Musul konusunda taviz verebileceğini dile getirmiştir.

8^ İngiliz Gizli Haberalma Örgütü’nün üç aylık dönem raporu (15 Temmuz-15 Ekim 1921), İBA IV (1 Kasım 1921)

9^ A.g.e.

10^ BMM ZC, C: 18, İ: 20, Dördüncü Celse; BMM GCZ, İ: 17, İkinci Celse; BMM GCZ, İ: 20, İkinci Celse (4 Nisan 1922)

11^ Cenova Konferansı’ndaki tartışmalar için bkz. Carole Fink, Axel Frohn ve Jürgen Heideking (Ed.), Genoa, Rapallo ve European Reconstruction in 1922, Cambridge University Press, 1991.

12^ J.V.Stalin, “Barışçıl Ekonomik Restorasyon Çalışmasına Geçiş Döneminde Bolşevik Partisi (1921-1925)”, Bolşevik Partisi Tarihi-Sovyetler Birliği Komünist Partisi Bolşevikler Tarihi, Bilim ve Sosyalizm Yayınları, Ankara, 1998

13^ “Conference of Genoa”, Encyclopaedia Britannica, www.britannica.com

14^ KSG IV (19 Mayıs 1922)

15^ İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, Yunanistan Hükümeti'nden 19 Mart’ta bir kez daha Anadolu'nun boşaltılması düşüncesinin ertelenmesini isteyecek ve Nisan ayı başında toplanması düşünülen Paris Konferansı’nı beklemelerini tavsiye edecektir.

16^ Başka bir kaynakta Protopapadakis’in hükümeti kurma tarihi 22 Mayıs 1922 olarak geçmektedir. Bkz. “Greece”, Rulers, http://rulers.org/rulg2.html#greece (12.12.2011) (RGr)

17^ Yunanistan’ın Batı Anadolu’da kurduğu idari yapılanlanma için bkz. Engin Berber, Sancılı Yıllar: İzmir (1918-1922) – Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997.

18^ 1922 yılı zamandizininde yer alan 16 Ocak 1922 tarihli rapordan farklı olarak Alptekin Müderrisoğlu, görüşmenin 11 Aralık 1922 tarihinde gerçekleştiğini ve Anadolu Cemiyeti’nin Yüksek Komisere bir rapor sunduğunu dile getirmiştir. Alptekin Müderrisoğlu, “Batı Anadolu’da Kurulan Kısa Ömürlü Bir Devlet: İONYA”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 27, Cilt: IX, Temmuz-Kasım 1993, www.atam.gov.tr (15.12.2011).

19^ Batı Anadolu’da kurulan Küçük Asya Savunma Örgütü (Mikrasiatiki Amina) ile İstanbul’daki Ulusal/Milli Savunma Örgütü (Ethniki Amina) birbirine karıştırılmamalıdır. Her iki örgüt de ismini, 1916’da Selanik’te Venizelos tarafından kurulun aUlusal Savunma Hükümeti’nden almaktadır. Küçük Asya Savunma Örgütü, 21 Mayıs 1919 tarihinde kurulmuş olmasına rağmen, İzmir Yunan İdaresi’nin statüsünün korunması adına kuruluşu yasal olarak kabul edilmemiş ve örgüt çalışmalarını gizli sürdürmüştür. İzmir Yüksek Komiseri Stergiadis, 31 Ocak 1922 tarihinde yasal kuruluşa izin vermiştir. Örgüt, Nisan 1922’ye kadar Bursa, Balıkesir ve Bandırma’da örgütlenmiştir. Örgüt, Yunanistan ordusuna 35.000 jandarma vermiştir. Daha ayrıntılı bilgi için bkz. Engin Berber, “Batı Anadolu Rumlarının Son Fedakârlığı ya da 9 Eylül 1922’yi Önleyemeyen Bir Askeri Yapılanma: Küçük Asya Savunma Örgütü”, İşgal’den Kurtuluş’a İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Cumhuriyet Gazetesi, İzmir, 2007, s.64-76. Yunanistan’ın İzmir Yüksek Komiseri Stergiadis, 8 Temmuz’da İngiltere’nin Atina Elçisi Lindley'e, Batı Anadolu'da özerk bir yönetim kurmanın tek çare olduğunu söylemiştir.

20^ KSG IV (3 Eylül 1922)’de Abdülhalik Bey’in 19 Eylül’de göreve başladığı belirtilmektedir. Ancak, Nureddin Paşa’nın bu tarihten sonra da göreve devam ettiği görüldüğünden göreve başlama tarihinin bu tarih olamayacağı anlaşılmaktadır.

21^ Hariciye Nâzırı İzzet Paşa’nın 11 Ocak’ta Sadrazamlığa sunduğu muhtıra, Müttefik Devletlerin muhtemel konferans önerilerinin Ankara Hükümeti’ne kabul ettirilmesi gerektiği yönündedir. İzzet Paşa, 25 Ocak’ta Şark Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa Paşa'ya bir mektup göndermiştir. Mektubunda barışa muhtaç olduklarını söylemiş; barış için Ankara'nın İstanbul ile temasa geçmesini ve hükümet biçiminde değişiklik yapıldığı yönündeki demeçlerin ve girişimlerin önlenmesini istemiştir.

22^ 13 Ocak’ta Padişah Vahdettin, Prens Sami aracılığıyla İngiliz Yüksek Komiserliği ile görüşme talep etti. Prens Sami'nin, sözlü aktardığına göre, Padişah, Ankara'nın otoritesi yerine kendi otoritesini kurmaya karar vermiş ve İngiltere'nin desteğini almak için Yüksek Komiserlikle görüşmek istemiştir. 20 Ocak’ta Padişah Vahdettin’in Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’le gerçekleştirdiği görüşme de İstanbul Hükümeti’nin tahakkümünü devam ettirmesi yönünde kullanılmak istenmiştir. Yusuf Kemal Bey, Padişaha Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Hükümeti takip ettikleri esaslar icabı Makamı Muallâyı Hilâfete muhafazai merbutiyet eylemektedir. Meclisin tanınmasını talepeder, demiş ve müphem ve menfi cevap almıştır. Bu cevap, Büyük Millet Meclisi’nin iktidarını kurmak için İstanbul’dan icazet alınmaya çalışıldığı şeklinde değerlendirilerek, 6 Mart’tan itibaren Meclis’te ciddi tartışmalara neden olacak ve İcra Vekilleri Heyeti’ni güvenoylamasına gitmek zorunda bırakacaktır.

23^ Sadrazam Tevfik Paşa, 25 ve 28 Ocak’ta İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold ile görüşmüş; Sevr Anlaşması paralelinde “adil” bir barış anlaşmasının yollarını aramaya çalışmıştır.

24^ İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold’un, 13 Mart’ta İngiltere'nin Dışişleri Bakanı Lord Curzon'a ilettiği rapor, İzzet Paşa'nın Avrupa ziyaretinin böyle bir içeriğe sahip olacağını açıklamaktadır. Hariciye Nazırı İzzet Paşa, İstanbul Hükümeti’nin barış programını 14 Mart’ta İngiltere’ye verdiği muhtırayla da resmiyete kavuşturmuştur.

25^ Büyük Millet Meclisi ise, 5 Nisan’da verdiği nota ile mütarekenin tahliye koşuluyla kabul edilebileceğini söyleyecektir.

26 31 Ağustos 1922 tarihli İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold’un raporu için bkz. Bilâl Şimşir, Sakarya’dan İzmir’e, Milliyet Yayınları, Sıralar Matbaası, İstanbul, 1972, s.466-467

27^ Cevdet Kırpık, “Anadolu’da Savaş, İstanbul’da Kanun Hazırlığı ve Hanedan-ı Âl-i Osman Kararnamesi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2009, Sayı: 19, s. 1-24.

28^ A.g.e.

29^ KSG IV, 7 Şubat 1922

30^ Pınar Taşer, Mütareke Döneminde Divan-ı Harbi Örfiler (1918-1922), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2005, s. 36. http://kybele.anadolu.edu.tr/tezler/2005/337271.pdf

31^ A.g.e., s. 36

32^ Osman Nuri Ergin, Şehremin’in tayin tarihi olarak 5 Mart 1922 tarihini vermektedir. Osman Nuri Ergin, Yusuf Razi Bey’in atanma tarihi olarak 5 Aralık 1920 tarihini göstermiştir. Osman Nuri Ergin, Ahmed Nezih Galitekin (Haz.), İstanbul Şehreminleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, İstanbul, 1996.

33^ Ahmet Demirel, Birinci Meclis’te Muhalefet-İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul, 4.Baskı, 2007, s.106

34^ Mustafa Kemal Paşa’nın 4.toplantı yılı açış konuşmasından referansla Ahmet Demirel, a.g.e., s.106

35^ Meclis Riyasetinin yönetsel yapı içindeki yeri ve önemine ilişkin ayrıntılı bir çalışma için bkz. Şeref İba, Türkiye’de Meclis Başkanlığı ve Başkanlık Divanı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2001

36^ Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, YKY, İstanbul, 1981, s.417

37^ KSG (7 Ocak 1922)

38^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s.436

39^ BMM ZC, C: 18, İ: 5, İkinci Celse (9 Mart 1922)

40^ BMM ZC, C: 19, İ: 21, Birinci Celse (6 Nisan 1922)

41^ BMM GCZ, İ: 3, İkinci ve Üçüncü Celseler (6 Mart 1922)

42^ BMM ZC, C: 18, İ: 6, İkinci Celse (11 Mart 1922)

43^ BMM ZC, C:18, İ: 16 (28 Şubat 1922)

44^ Kaçakçılık ve denetim sorunlarıyla ilgili Maliye Vekili Hasan Bey’in sözleri için bkz. BMM ZC, C: 19, İ: 27, İkinci Celse (15 Nisan 1922)

45^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s.420

46^ BMM ZC, C: 19, İ: 27, İkinci Celse (15 Nisan 1922)

47^ BMM ZC, C: 19, İ: 27, İkinci Celse (15 Nisan 1922)

48^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s. 419

49^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s. 422

50^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s. 422

51^ BMM ZC, C: 19, İ: 27, Dördüncü Celse (15 Nisan 1922)

52^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s. 420

53^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s.419

54^ BMM ZC, C:18, İ: 8 (14 Mart 1922); BMM ZC, C: 18, İ: 10 (18 Mart 1922);BMM ZC, C: 18, İ: 11 (20 Mart 1922);BMM ZC, C: 19, İ: 29 (17 Nisan 1922); BMM ZC, C: 19, İ: 30, Birinci Celse (18 Nisan 1922); BMM GCZ, İ: 8, Üçüncü Celse (18 Nisan 1922)

55^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s.428

56^Sabahattin Selek, Anadolu İhtilâli, Kastaş Yayınları, 8.Baskı, İstanbul, 1987, s.138-139

57^ Sabahattin Selek, a.g.e., s.139

58^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s.412-439

59^ Sabahattin Selek, a.g.e., s.139.

60^ Sabahattin Selek, a.g.e., s.139.

61^ Alptekin Müderrisoğlu, a.g.e., s. 434.

62^ BMM ZC, C: 22, İ: 83 (31 Temmuz 1922)

63^ BMM ZC, C: 22, İ: 83 (31 Temmuz 1922)

64^ 27 Ekim 1921 tarihli gizli celse zabıtlarında istihzahın hangi vekâlete verildiği belirtilmemiştir; ancak, bu tarihte istizaha Müdafaai Milliye Vekili Refet Paşa cevap vermiş; aynı istizah takirinin 29 Ekim 1921 tarihli gizli celse oturumunda Maliye ve Müdafaai Milliye Vekâletlerine verildiği kaydedilmiş ve 29 Ekim’de Maliye Vekili Hasan Bey de takrire cevap vermiştir.

65^ 14 Aralık 1921 tarihli Meclis gizli oturumunda Erzurum Mebusu Durak Bey, böyle bir takrir verildiğini beyan etmiştir. BMM GCZ, İ: 128 (14 Aralık 1921)

66^ BMM GCZ, İ: 135 (27 Ekim 1921)

67^ Harp Encümeni Fevkalâdesinin teşkiline dair Kanun Lâyihası’nın tam metni için bkz. BMM GCZ, İ: 135 (27 Aralık 1921)

68^ BMM GCZ, İ: 135 (27 Aralık 1921)

69^ BMM ZC, C: 21, İ: 77 (20 Temmuz 1922)

70^ Kâzım Karabekir Paşa Paşa’nın 18 Şubat 1922 tarihli teklifi ile Mustafa Kemal Paşa’nın 4 Mart 1922 tarihli cevabı için bkz. Kâzım Karabekir, İstiklâl Harbimiz, İstiklâl Harbimiz, 2.Cilt, Yapı Kredi Yayınları, 2.Baskı, İstanbul, 2008, s.1180-1182

71^ T.C.Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklâl Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1989

72^ BMM ZC, C: 21, İ: 70 (8 Temmuz 1922)

73^ Görüşmeler 20 Eylül, 22 Eylül ve 23 Eylül tarihlerinde dört oturum halinde gerçekleştirilmiştir.

74^ İBA IV (22 Eylül 1922)

75^ İBA IV (20 Eylül 1922, 23 Eylül 1922)

76^ 27 Eylül 1922 günü Çanakkale’deki (tarafsız bölgedeki) Türk birliklerine Mudanya askeri konferansının toplanacağından bulundukları yerde durmaları emri verilmiştir. Aynı gün, İngiliz Genelkurmay Başkanı, Kabine toplantısı öncesi gerçekleşen dar katılımlı toplantıda, Çanakkale'de en fazla iki-üç hafta dayanılabileceğini ve bu nedenle İngiliz ve Türk kuvvetlerinin birlikte tarafsız bölgeden çekilmelerini önermiştir. 26 Eylül’de verilen ültimatom 28 Eylül’de geri çekilmiştir. 28 Eylül’de, General Harington, İngiltere Savaş Bakanlığına çektiği telgrafta, Trakya kıyılarının Yarımca-Karabiga arasının tarafsız bölge olmadığını, bu nedenle geçişlerde bir hukuksuzluk bulunmadığını ve önlemenin sorun olduğunu bildirecektir.

77^ Yunanistan’daki askeri hükümetler için bkz. “Greece”, Rulers, http://rulers.org/rulg2.html#greece (12.12.2011)

78^ İhtilâl Hükümetlerinin Anadolu’daki işgal konusunda diretmemelerinin arkasında Venizelos’un tutumu da belirleyici olmuş olabilir. Eski Yunanistan Başbakanı Venizelos, Mudanya Konferansı’nın başladığı 3 Ekim günü Paris'ten Atina'daki İhtilâl Hükümetine gönderdiği telgrafta, düşmanca tavırların Yunanistan'ı daha da yalnızlaştıracağını ve Mudanya Konferansı'na katılmaları gerektiğini söylemiş; barış konferansı karar verinceye kadar Doğu Trakya'yı boşaltmalarını istemiştir.

79^ Mudanya Ateşkes Anlaşması’yla ilgili bölümün yazımında öncelikle Meclis gizli celse zabıtları ile Zeki Sarıhan’ın Kurtuluş Savaşı Günlüğü’nden faydalanılmıştır. Bu kaynaklar dışında Ali Türkgeldi’nin çalışması da dikkat çekicidir. Söz konusu çalışma için bkz. Ali Türkgeldi, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara, 1948.

80^ Baskın Oran, “Mudanya Silah Bırakışması”, Baskın Oran (Ed.), Türk Dış Politikası-Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001, s. 214.

81^ Baskın Oran, “Mudanya Silah Bırakışması”, a.g.e., s.213

82^ Makale bütünlüğü içinde önemli görülen maddelere yer verilmiş; bazı maddeler de aynı amaç doğrultusunda kısaltılmıştır. Anlaşmanın tam metni için bkz. BMM ZC, C: 23, İ: 117, Birinci Celse (11 Ekim 1922); “1922 Mudanya Silah Bırakışımı Sözleşmesi”, Türk Tarih Kurumu, http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=272 (19 Aralık 2011); İsmail Soysal, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1983, s. 61-66.

83^ BMM ZC, C: 24, İ: 129, Üçüncü Celse (30 Ekim 1922).

84^ BMM ZC, C: 24, İ: 129, Üçüncü Celse (30 Ekim 1922), s. 270.

85^ KSG (19 Ekim 1922). Refet Paşa’nın hâkimiyeti milliyeyi vurgulayan sözlerinin sınırını 25 Ekim’deki demeci çizmiştir. Demeçte, Refet Paşa, barıştan sonra da Büyük Millet Meclisi'nin kurduğu idarenin geçerli olacağını, hilafetin kutsal ve Osmanlı ailesine ait olduğunu, cumhuriyeti hiçbir zaman düşünmediklerini, hakimiyetin milletin olduğunu, idare usulünün Sovyetizmden bambaşka olduğunu, sermayeye hürmet edildiğini ve ihtiyaç olduğunu söylemiştir.

86^ KSG IV; BCA: 30..10.0.0/204.392..25./24522 (19 Ekim 1922).

87^ Tevfik Paşa’nın 17 Ekim ve 22 Ekim 1922 tarihli telgrafları için bkz. BMM ZC, C: 24, İ: 129 (30 Ekim 1922).

88^ Tevfik Paşa’nın 29 Ekim 1922 tarihli telgrafı için bkz. BMM ZC, C: 24, İ: 129 (30 Ekim 1922), s. 269, 270.

89^ Telgraf ve müzakelere için bkz. BMM ZC, C: 24, İ: 129, Üçüncü Celse (30 Ekim 1922)

90^ BMM ZC, C: 24, İ: 129, Üçüncü Celse (30 Ekim 1922), s.277

91^ BMM ZC, C: 24, İ: 129, Üçüncü Celse (30 Ekim 1922), s.293

92^ BMM ZC, C: 24, İ: 130, Birinci Celse (1 Kasım 1922), s.304

93^ BMM ZC, C: 24, İ: 130, Birinci Celse (1 Kasım 1922), s.304-305

94^ 6 Kasım 1922 tarihli Meclis oturumunda, Erzurum Mebusu Hüseyin Avni Bey, “Saltanatı Milliye diye bir şey demedik. … böyle bir şey yoktur.”; Lâzistan Mebusu Ziya Hurşid Bey, “Böyle bir Saltanatı Milliye ilan etmedik. Saltanatı Milliyeyi kabul ettikten sonra Padişaha ne olmuştur? Böyle bir şey kabul edilmemiştir.”; Mersin Mebusu Salâhaddin Bey, “Saltanatı Milliye yoktur. Hâkimiyeti Milliye vardır.” demiştir. Bkz. BMM ZC, C: 24, İ: 133, Birinci Celse (6 Kasım 1922).

95^ Baskın Oran, “Lausanne Barış Antlaşması”, Baskın Oran (Ed.), a.g.e, s. 215;