60. Ishqoriy metallar

60.ISHQORIY METALLAR

1.lshqoriy metallar haqidagi mulohazalardan nechtasi to'g'riligini aniqlang .

1)tashqi electron konfiguratsiyasi-ns
2) bitta valent elektronga ega;
3) nol va+1 oksidlanish darajalariga ega;
4)neytral atom qaytaruvchi hisoblanadi;
5) +1oksidlanish darajasiga ega bo'lsa, ham oksidlovchi ham qaytaruvchi bo'ladi;
6) gidroksidlarining o'yuvchanlik xususiyati tufayli ishqoriy metallar deb nomlanadi;
7) 1-guruhning asosiy guruhchasida joylashgan;
8) doimiy bir valentlik va birikmalarida faqat+ 1 oksidlanish darajasiga ega;
9) faol bo'lganligi uchun tabiatda faqat birikmalar ko'rinishida tarqalgan;
10) har davrda bittadan ishqoriy metallar joylashgan;
А)7 8)10 С)8 D)9
2.lshqoriy metallar haqidagi mulohazalardan nechtasi to'g'riligini aniqlang.
1) davriy sistemaning 6ta davrida bittadan jami 6 ta ishqoriy metall bor;
2) bаrсhа ishqoriy metallar s-elementlar oilasiga mansub;
3) tartib raqami ortishi bilan qaytaruvchanlik xususiyati ortib boradi;
4) tartib raqami ortishi bilan valent elektronlar soni ortib boradi;
5) valent elektronlari s-orbitalda joylashadi;
6) tartib raqami ortishi bilan suyuqlanish harorati ham ortib boradi;
7) Li-K-Na-Rb-Cs-Fr qatorida metallar zichligi ortib boradi;
8) kimyoviy reaksiyalarda B:3 elektronini oson berib, +1 zaryadli kationga aylanadi;
9) Li dan Cs tomon atom qobiqlar soni va atom radiusi ortib boradi;
10) Cs ma1 metallar ichida eng kuchli qaytaruvchi, eng faol metalldir;
A)10 B)8 С)7 D)9
3.ishqoriy metallar haqidagi jumlalardan to'g'rilari sonini aniqlang.
1) litiydan seziyga tomon metallarni rigionlanish energiyasi kamayadi faolligi ortib boradi;
2) har bir davrdagi elementlar ichida ishqoriy metallar eng kuchli qaytaruvchi hisoblanadi;
3)Li dan Csga tomon metallarning zichligi va qaytaruvchilik xususiyati ortib boradi;
4) ishq'oriy metallar havokislorodi ishtirokida oksidlanib, oksidlar hosil qiladi;
5) barcha ishqoriy metallar suvЬilan reaksiyasida1ta portlash sodir bo'ladi;
6) ishqoriy metallar kislotalardan va suvdan vodorodni siqib chiqaradi;
7) ishqoriy metallar havokislorodi vaa:::i Ьilan odatdagi sharoitda reaksiyaga kirishadi; 8) litiy metali stimulyatorlik xossasi, teratogen va antidepressant xususiyatlariga ega;
9) ishqoriy metallar hаr kungi ovqat tarkibida ma’lum miqdorda bo'lishi kerak;
10) o'simlik kulidagi kaliy karbonat muhim kaliylioksid hisoblanadi.
А)6 B)5 С)7 D)8
4.Natriy haqidagi fikrlardan nechtasi to'g'riligini aniqlang.
1) 1mol natriy atomi kationga aylanganida 96500 zaryad yo'qotadi;
2) tibbiyotda, mineral o'gitlar ishlab chiqarishda, atom reaktorlari sovutgich sifatida ishlatiladi;
3) kriqlit, silvinit, glauber tuzi,bura, selitrasi,dala shpati tarkibiga kiradi;
4) tosh tuz shaklida уеr ostida ishqoriy metallar 341 100 m qalinlikkacha bo'lgan qatlamlarni hosil qiladi;
5) qaynash harorati suyuqlanish haroratidan yuqori;
6) G.Devi tomonidan kashf etilgan;
7) tabiatda erkin holda uchramaydi;
8) sanoatda elektrometallurgiya usulida olinadi;
9)yumshoq,kumushrang metall bo'lib, alangani sariq rangga bo'yaydi;
10) sanoatda natriy xlorid eritmasini elektroliz qilib olinadi.
А)8 В)10 С)7 D)9
5.Natriyperoksidi uchun quyidagi mulohazalardan nechtasi о' rinli hisoblnadi?
1) natriyni kislorodda yoqilganda hosil bo'ladi;
2) natriyperoksidiga natriy ta' sir ettirib natriy oksidi olinad;
3) natriy peroksidiga suv ta'sir ettirib natriygidroksidi olinadi;
4) natriyperoksidiga sulfatkislota ta'sir ettirib vodorodperoksidi olinadi;
5) karbonat angidridini bog'lash (yutish) xossasiga ega;
6) suvosti kemalarida yig'ilib qolgan karbonat angidridni bog'lab,kislorod hosil qilishda ishlatiladi;
7) natriyoksidini parchalab olinadi;
8) natriyga suv ta'sir ettirib olinadi;
9) karbonat angidrid bilan ta'sirlashib, natriykarbonat va kislorod hosil qiladi;
10) ion va qutbsiz kovalent bog'lanishlarga ega.
А)9 В)8 С)7 D)10
6.Natriy gidroksidi haqidagi mulohazalardan nechtasi to'g'riligini aniqlang.
1) laboratoriyada natriy metali, natriy peroksidi, natriy oksidiga suv ta'sir ettirib olinadi;
2) suvda juda yaxshi eriydi, o'yuvchan xususiyatga ega;
3) sanoatda osh tuzi eritmasini elektroliz qilib olinadi;
4) lakmusni ko'k, fenoftaleinni pushti rangga kiritadi;
3) asoslarga xos barcha reaksiyalarni beradi;
6) neft mahsulotlarini tozalashda, sovun olishda ishlatiladi;
7) amaliyotda kaustik soda deb ham ataladi;
8) suvning vaqtinchalikqattiqligini yumshatisnda ishlatiladi;
9) ion va qutbli kovalent bog'lanishlarga ega;
10) qattiq holatida ion tuzilishga (ion kristall (panjaraga) ega;
А) 1О В) 8 С) 9 D) 7
7.Kaliy gidroksidi uchun o'rinli mulohazalar quyida nechtani tashkil qiladi?
1) laboratoriyada kaliy oksidi va kaliy metaliga suv ta'sir ettiib olinadi;
2)sanoatda kaliy xlorid eritmasini elektroliz qilib olinadi;
3) lakmusni ko'k, fenoftaleinni pushti rangga kiritadi;
4) turli kaliyli tuzlar olishda ishlatiladi;
5) suyuq sovun olishda ishlatiladi;
6) ishqoriy akkumulyatorlar ishlab chiqarishda ishlatitadi;
7) amaliyotda kaustik-soda deb ham ataladi;
8) suvda juda yaxshi eriydi va o'yuvchan xususiyatga ega;
9) asoslarga xos bаrсhа reaksiyalarga kirishadi;
10) qattiq holatida ion tuzilishga va ion kristall panjaraga ega;
А) 9 В) 8 С) 10 D) 7
8.lshqoriy metallaming tashqi elektron konfiguratsiyasi qanday ifodalanadi (n-bu davr tartib raqami)?


^{А) ns2np1 В) (n + 1)s1 С) ns1} D) ns²
9.lshqoriy metallarda tartib raqam ortishi bilan suyuqlanish harorati...
А) o'zgarmaydi В) ortadi С) avval ortib so'ng kamayadi
D) kamayadi
10.Quyidagilar orasidan eng kuchli qaytaruvchini aniqlang.
A)Li . В) Na С) К . D) Rb
11.lshqoriy metallarda atom yadrolarinining zaгyadi ortishi bilan quyidagi qaysi xossa (xususiyatlari) kamayib boradi?
1) atom radiusi; II) tashqi qavatdagi elektronlar soni; III) elektron qobiqlar soni; IV) tashqi elektronlarning yadroga tortilish energiyasi; V) ionlanish energiyasi; VI) metallarning faolligi; VII) qaytaruvchanlik.
А) II, IV,V В) IV, V С) 11, 111, 1V, VI D) 1, 11, V, VII
12.Ishqoriy metallarda yadro zaryadi ortishi bilan atom radiusi..
А) ortadi В) avval ortib so'ng kamayadi С) kamayadi D) o'zgarmaydi
13.Ishqoriy metallarda nisbiy atom massa ortishi bilan gidroksidlarining suvda eruvchanligi...
А) ortadi В) o'zgarmaydi С) avval ortib so'ng kamayadi D) kamayadi • В) o'zgarmaydi
14.O'simliklarda ildizdan barglarga tuz eritmalarining yetkazib berilishi, fotosintez jadallashuvini ta'minlash, qon bosimini, yurak muskullarini qaysi ishini me'yorlashtirish ishqoriy metallar ishtirokida bo'ladi?
А) Li, К В) К, Rb С) Rb, Na D) К, Na
15.Tibbiyotda "surgidori" sifatida.ishlatiladigan(suvsiz) tuzni aniqlang.
А)CaSO₄ B)NaiSO₄ С)NaHCO₃ D)ZnSO•
16.G.Devi tomonidan1807-yilda kashf etilgan Alangani sariq rangga bo'yaydi.Bu metall..
А)Na В)К С)Li D)Rb
17.G.Devi tomonidan 1807-yilda kashf etilgan Alangani och binafsha rangga bo'yaydi. Bu metall…
^{А)Na В)К С)Li} D)Rb
18.Glauber tuzi tuzlarning qaysi sinfiga mansub?
А)o'rta В)qo'shaloq С)asosli D)nordon
19.Li-Na-K-Rb-Cs qatorlarida birinchi ionlanish energiyasi qanday o'zgaradi?

А)ortadi
В)kamayadi
С)o'zgarmaydi
D)oldin ortib keyin kamayadi
20.Natriy metali qaysi birikma(modda)lar tarkibiga kiradi?
_I) glauber tuzi; II) taxir tuz; III) kaustik soda; IV) silvinit; V) ichimlik sodasi; VI) kristall soda; VII) oddiy shisha; Vll1) galit.
А) I, II, IV, V, VI, VII, VIII В) II, III, IV, V, VI, VII, VII
С) III, IV, V, VI, VII, VII D) II, III , IV, VII, VII
21.lshqoriy metallar haqidagi mulohazalardan nechtasi to'g’riligini aniqlang.
1) tashqi elektron konfiguratsiyasi ns¹;
2) bitta valent elektronga ega; 3) nol va +1 oksidlanish darajalariga ega;
4) neytral atom holida qaytaruvchi hisoblanadi;
5) +1 oksidlanish darajasiga ega bo'lsa, oksidlovchi ham qaytaruvchi bo'ladi;
6) gidroksidlarining o'yuvchanlik xususiyati tufayli ishqoriy metallar deb nomlanadi;
7) 1 guruhning asosiy guruhchasida joylashgan;
8) doimiy bir valentli va birikmalarida faqat +1 oksidlanish darajasiga ega;
9) faol bo'lganligi uchun tabiatda faqat birikmalar ko' rinishida tarqalgan;
10) har davrda bittadan ishqoriy metallar joylashgan.
А)7 B)10 С)8 D)9
22. lshqoriy metallar haqidagi jumla1ardan to'g'rilari sonini aniqlang.
1) Litiydan seziyga tomon metallarning ionlanish energiyasi kamayib, faolligi ortib boradi;
2) har bir davrdagi elementlar ichida ishqoriy , metallar eng kuchli qaytaruvchi hisoblanadi;
3) Li dan Cs ga tomon metallarning zichligi va qaytaruvchilik xususiyati ortib boradi;
4) ishqoriy metallar havo kislorodi ishtirokida oksidlanib, oksidlarni hosil qiladi;
5) reaksiyasida kuchli portlash sodir bo'ladi;
6) ishqoriy metallar kislotalardan va suvdan vodorodni siqib chiqaradi;
7) ishqoriy metallar havo kislorodi va azot bilan odatdagi sharoitda reaksiyaga kirishadi;
8) litiy metali stimulyatorlik xossasi, teratogen va antidepressant xususiyatlariga ega;
9) ishqoriy metallar har kungi ovqat tarkiblda ma'lum miqdorda bo'lishi kerak;
10) o'simlik kulidagi kaliy karbonat muhim kaliyli o'g'it hisoblanadi.
А) 6 В) 5 С) 7 D) 8
23.Ishqoriy metallaring biologik ahamiyati haqidagi fikrlardan nechtasi to'g'riligini aniqlang.
1) ishqoriy metallarning barchasi inson organizmi uchun muhim elementlar hisoblanadi;
2) ishqoriy metallarning hammasi insonlaming har kungi ovqati tarkibida muayyan miqdorda bo'lishi kerak;
3) natriy va seziy mefallari inson organizmi uchun zaharli emas;
4) litiy va_rubidiy stimulyatorlik xossasiga ega;
5) suvsiz soda va kristall sodalar shisha, sovun ishlab chiqarishda, qattiq suvni yumshatishda ishlatiladi;
6) barcha ishqoriy metallar muskul to'qimasi tarkibiga kiradi;
7) organizmdagi kaliyning miqdori natriynikidan ko'proq hisoblanadi;
8) metallarning inson organizmidagi miqdori Li­ RЬ-Na-K qatorida chapdan o'ngga ortib boradi;
9) kaliy va natriy hujayra nasosi sifatida muhim ahamiyatga ega;
10) kaliy o'simliklar oziqlanishida katta ahamiyatga ega.
А) 7 В) 6 С) 8 D) 9
24.Natriy gidroksidi haqidagi mulohazaardan nechtasi to'g'riligini aniqlang.
1) Laboratoriyada natriy metali, natriy peroksidi, natriy oksidiga suv ta'sir ettirib olinadi;
2) Suvda juda yaxshi eriydi, o'yuvchan xususiyatga ega;
3) sanoatda osh tuzi eritmasini elekiroliz qilib olinadi;
4) lakmusni ko'k, fenoftaleinni pushti rangga kiritadi;
5) asoslarga xos barcha reaksiyalarni beradi;
6) neft mahsulotlarini tozalashda, sovun olishda ishlatiladi;
7) amaliyotda kaustik soda deb ham ataladi;
8) suvning vaqtinchalik qattigligini yumshatishda ishlatiladi;
9) ion va qutbli kovalent bog'lanishlarga ega;
10) qattiq holatida ion uzilishga (ion kristall panjaraga) ega.
А) 10 В) 8 С) 9 D) 7
25.Quyidagi birikmalarning nechtasida 1 mol tarkibida 2 mol metall atomi mavjud?
1) karnallit; 2) ortoklaz; 3) kainit; 4) silvinit; 5) glauber tuzi; 6) chili selitrasi; 7) hind selitrasi,8) kriolit; 9) dala shpati; 10) kir sodasi.
А) 5 В) 3 С) 4 D) 2
26.Jadval asosida х v z orasidagi munasabatni aniqlang.

Birikma	w(Na)o/o
Dala shpati	х
Glauber tuzi	у
Chili selitrasi	z·