Arxeologiyası
Yüklə 237,31 Kb.
|
|
<<  ><Azərbaycan ><Arxeologiyası >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< ><9 >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< ><Azerbaijan ><Archeology
>< ><2003>< ><VoL: ><5 ><Num.: ><1-4> <SİBİRİN ><SKİF ><DÖVRÜ DƏFN ><MƏRASİMİNİN ><XÜSUSİYYƏTLƏRİ> <Hicran ><Mahmudova> <(Bakı ><Dövlət ><Universiteti)> <Qədim ><insanlarm ><təsəwürlərinə ><görə ><dəfn ><mərasimi ><ölənin ><o ><biri ><dünyaya ><keçməsini ><hazırlayan ><keçid ><üsulu ><olmuşdu. ><Təbii ><ki, ><bu ><keçid ><ayrı-ayrı ><xalqlarda ><müxtəlif ><təsəvvürlərlə ><özünü ><göstərirdi. ><Odur ><ki, ><mütəxəssislər ><dəfn ><mərasimini ><nəinki ><etnoqrafık ><nöqteyi-nəzərdən, ><eyni ><zamanda ><dəfnetmə ><üsulu ><(inqumasiya ><və ><ya ><kremasiya), ><dəfnetmə ><tipi ><(tək, ><cüt, ><kollektiv), ><qəbirüstü ><abidənin ><forması, ><dəfnetmə ><zamanı ><və ><ondan ><sonrakı ><ritual ><hərəkətlər, ><qəbir ><avadanlığı, ><ölünün ><vəziyyəti ><və ><digər ><nöqteyi-nəzərdən ><təqdim ><etmişlər ><(1).> <Skiflərdə ><bir ><qayda ><olaraq ><Ölünü ><kürəyi ><üstə ><uzadümış ><vəziyyətdə ><dəfn ><edirdilər. ><Baş ><qərb, ><bəzən ><şimal ><və ><şərq ><istiqamətdə ><qoyulurdu. ><Qara ><dənizin ><şimal ><sahillərində ><arxaik ><dövrdə ><qəbir ><istiqaməti ><sabit ><deyildi. ><E.ə. ><IV-III ><əsrlərdən ><qərb ><və ><şimal-qərb ><istiqamətində, ><Krımda ><qərb ><və ><cənub-qərb ><istiqamətində, ><Dnestrin ><Nikolayevsk ><qəbirlərinin ><şərq ><istiqamətində ><olması ><ilə ><əlaqədar ><onların ><qeyri-skif ><mənşəli ><olması ><yəqin ><edilir ><(2). ><Klassik ><karasuk ><qəbirlərində, ><adətən, ><tək ><dəfnetmə ><üstün ><olub, ><ölünü ><qəbriri ><şimal-qərb ><divarma ><doğru ><kürəyi ><üstə ><və ><ya ><sol ><böyrü ><üstə ><azca ><ayaqlarmdan ><bükülmüş ><vəziyyətdə ><uzadırdılar. ><Şimal ><və ><mərkəzi ><qəbirlərdə ><ölülərin ><başı ><şimal ><və ><şərq, ><cənub ><rayonlarda ><qərb ><və ><cənub-qərb ><istiqamətdə ><qoyulurdu. ><Ölənin ><başınm ><sol ><tərəfmə ><içki ><olan ><1-2 ><qab, ><ayağı ><üzərində ><taxta ><sinidə ><at ><əti ><qoyurdu. ><Çox ><vaxt ><ölünün ><üst ><geyimi ><saxlanırdı ><(3).> <Taqar ><cəmiyyətində ><ilkin ><dövrlərdə ><dəfnlər ><basdırılma, ><sonrakı ><dövrdə ><yandırılma ><üsulundan ><istifadə ><ilə ><həyata ><keçirilirdi ><(4). ><Qara ><dənizin ><şimal ><sahili ><skiflərində ><dəfnetmə ><adəti ><üstünlük ><təşkil ><etsə ><də, ><yandırılma ><halları ><da ><qeydə ><alınmışdı. ><Belə ><ki, ><Kirovoqradda ><3, ><Krımda ><4 ><dəfn ><bu ><üsulla ><həyata ><keçirilmişdi ><(5). ><Taqar ><qəbirlərində ><ölü ><qəbirdə ><kürəyi ><üstə ><uzadılır, ><başı ><cənub-qərb, ><bəzən ><şərq ><istiqamətinə ><qoyulurdu. ><Qadın ><qəbirlərində ><geyim, ><bəzək ><əşyaları, ><güzgülər ><və ><s, ><kişi ><qəbirlərində ><xəncər, ><döyüş ><baltası, ><dəri ><oxuluqda ><ox, ><kaman ><olurdu. ><Taqar ><mədəniyyətinin ><tesin ><dövründən ><etibarən ><kollektiv ><dəfnlər ><artmağa ><başlayır ><(6). ><Qara ><dənizin ><şimal ><sahili ><kurqanlarmda ><qəbirlərin ><sayı ><müxtəlifdir. ><E. ><ə. ><VII- ><V ><əsrlərə ><aid ><kurqanda ><1 ><qəbir, ><e.ə. ><V- ><IV ><əsrdə ><isə ><2 ><və ><daha ><çox ><qəbir ><məlumdur. ><Qəbirdə ><iki ><giriş ><quyusunun ><olması ><ilə ><əlaqədar ><güman ><ki, ><kollektiv ><qəbirlər ><qohumlarm ><tədricən ><(ölən ><olanda) ><bir ><yerdə ><dəfn ><olunmasından ><yaranmışdı. ><Digər ><hallarda ><bir ><girişi ><olan ><kollektiv ><qəbirlərdə ><ölülərin ><eyni ><vaxtda ><dəfn ><olunması ><güman ><olunur. ><Kollektiv ><dəfn ><adlı-sanlı ><şəxslərin ><kurqanlarında ><özünü ><göstərir, ><belə ><ki, ><onları ><asılı ><şəxs ><müşayət ><edir, ><Krımm ><e.ə ><IV-III ><əsrlər ><şərq ><əraziləri ><üçün ><ölülərin ><kollektiv ><dəfni ><xarakterik ><olmuşdu ><(7). ><Yaqunya, ><Tisul ><və ><Serebrekovo ><kimi ><kurqanlardakı ><kollektiv ><dəfnlərdə ><müxtəlif ><yaş ><və ><cins ><nümayəndələri ><vardır. ><Təkcə ><Yaqunyanın ><I ><kurqanmm ><I ><qəbrində ><13 ><ölünün ><10-u ><kişi, ><2-si ><20-55 ><yaşlı ><qadın ><və ><1 ><uşaq, ><II ><kurqanmda ><I ><qəbirdə ><6 ><kişi ><və ><1 ><nəfər ><18—45 ><yaşlı ><qadın, ><XIII ><kurqanm ><I ><qəbrindəki ><39 ><ölüdən ><20-si ><kişi, ><11-i ><qadın, ><8-i ><qeyri-müəyyən ><və ><6-sı ><uşaq ><olmuşdu. ><Təqribən ><oxşar ><sadalama ><Serebryakovo ><və ><Tisul ><qəbirlərində ><də ><müşahidə ><edilir. ><Bu, ><onu ><göstərir ><ki, ><həmin ><dövr ><üçün ><taqar ><cəmiyyətində ><tək ><kişi ><və ><ya ><qadın> > <<Azərbaycan ><Arxeologiyası ><2003> <10> <Azerbaijan ><Archeology ><Vol.:5Num.: ><1-4> <qəbirləri ><olmamış, ><ölüləri ><ailəvi ><olaraq, ><nəsl ><və ><ya ><qəbiləlikcə ><dəfn ><edirdilər. ><E.ə ><VI ><əsrin ><sonlarından ><e.ə ><III ><əsrə ><qədər ><davam ><edən ><taqar ><qəbirlərində ><60-65 ><nəfərlik ><kollektiv ><qəbirlər ><müşahidə ><olunmuşdu ><(8).> <Tuva ><ərazisində ><də ><cüt ><və ><kollektiv ><qəbirlər ><üstünlük ><təşkil ><edir. ><Öləni ><bükülü, ><sol ><böyrü ><üstə, ><başı ><qərb ><və ><şimal-qərb ><istiqamətə ><qoyurdular. ><Bəzən ><kürəyi ><üstə, ><ayaqları ><düz ><uzadılmış, ><başı ><şimal-qərbə ><yönəlmiş ><dəfnlərə ><də ><rast ><gəlinmişdir. ><Qəbrə ><ən ><müxtəlif ><avadanlıqlar ><qoyulurdu ><(9).> <Skif ><dövrü ><çar ><qəbirləri ><kollektiv ><dəfnetmə ><ilə ><müşayət ><olunan ><(ən ><çoxsayh) ><tipik ><qəbirlərdən ><hesab ><olunur. ><Təbii ><ki, ><çar ><dəfni ><dəbdəbəli ><qaydada ><həyata ><keçirilirdi. ><Onu ><müşayət ><edən ><şəxslərin ><əksəriyyəti ><varlı ><əyanlar ><müxtəlif ><yaş ><həddində ><olmuşdur. ><60 ><və ><artıq ><yaşda ><6 ><nəfər, ><40-60 ><yaşları ><arasında ><1,50 ><yaşdan ><yuxarı-3, ><yaşlı-2 ><nəfər ><dəfn ><olunmuşdu. ><Bütün ><kişilər, ><bir ><nəfər ><istisna ><olmaqla, ><çar ><kimi ><bahalı ><paltardadır. ><15-ə ><qədər ><olan ><bu ><şəxslər ><çox ><yəqin ><ki, ><onun ><yaxın ><silahdaşları ><idi. ><Herodotun ><sözlərinə ><görə, ><skiflər ><saqı, ><aşpaz, ><mehtər, ><cangüdən ><və ><xəbəraparan ><xidmətçiləri ><çarla ><bir ><qəbirdə ><dəfn ><edirdilər. ><(Herodot ><IV, ><71).> <Əslində ><bu ><şəxslər, ><sadəcə ><qulluqçu ><yox, ><yüksək ><səlahiyyət, ><vəzifə ><sahibi, ><çar ><rəiyyəti ><olmuşdur. ><Belə ><ki, ><məhz ><çann ><ətrafında ><3 ><tərəfdən ><7 ><yaşh ><və ><1 ><cavan ><bahalı ><paltarlı ><və ><silahlı ><əsilzadə ><dəfn ><edilmişdi. ><Herodot ><bu ><fikri ><bir ><daha ><təsdiq ><edir ><ki, ><çara ><qullar ><yox, ><azad ><skiflər ><qulluq ><edirdi ><(10). ><Skif ><aristokratiyası ><qəbirlərinə ><külli ><miqdarda ><qızıl, ><gümüş ><əşyalar: ><bəzəklər, ><silahlar, ><at ><əsləhəsi, ><kasalar, ><müxtəlif ><cür ><qablar, ><heyvani ><üslubda ><işlənmiş ><avadanhqlar ><qoyulurdu. ><Bir ><az ><aşağı ><tərəfdə ><dəfn ><edilmiş ><şəxslər ><isə ><skif ><qulluqçularına ><(Straşnı ><Moqiladan ><hərbçi-qoruqçu, ><Melitonol ><kurqanından ><- ><qulluqçu ><qız, ><Tolstaya ><Moqiladan ><mehtər, ><Qaymanovo ><Moqiladan ><hərbi ><qoruqçu) ><kateqoriyasına ><(zümrə) ><aid ><edilə ><bilər. ><Bununla ><yanaşı ><müşayətçilərin ><bir ><qrupu ><qul ><ola ><bilərdi. ><Onlar ><qəbir ><döşəməsinə ><əşyasız, ><bəzəksiz ><atıhrdı. ><Ümumiyyətlə, ><skif ><cəmiyyətində ><qullara ><olan ><münasibəti ><Herodot ><da ><göstərir: ><«Skiflər ><bütün ><qullarm ><gözünü ><çıxarırdı» ><(Herodot ><IV, ><2). ><Qullar ><istehsalda ><əsas, ><aparıcı ><rol ><oynamasa ><da, ><müəyyən ><sosial ><kateqoriya ><hesab ><olunur ><və ><çar ><ölərkən, ><onlar ><da ><öldürülüb ><qəbrə ><qoyulurdu.> <Maraqlı ><bir ><cəhət ><çar ><qəbrində ><qadının ><dəfn ><olunmasıdır. ><Qadınların ><kişi ><qəbirlərində ><dəfninə ><müxtəlif ><münasibət ><vardır. ><Herodota ><görə, ><Qaradəniz ><sahilinin ><skifləri ><çarla ><birgə ><onun ><xidmətçisini ><əvvəlcədən ><boğub ><dəfn ><edirdilər ><(Herodot ><IV, ><71). ><Asiya ><skiflərində ><də ><qadının ><tutduğu ><yiiksək ><vəziyyətini ><nəzərə ><alsaq, ><tayfa ><başçısmm ><yeraltı ><dünyaya ><xanımınm ><müşayət ><etdiyini ><güman ><etmək ><olar. ><Dağlıq ><Altay ><qəbirlərində ><xidmətçi ><və ><ya ><əsir ><(qul) ><qadınların ><(11). ><Qaradənizsahili ><qəbirlərdə ><çarın ><xanımı ><və ><xidmətçisinin ><dəfn ><edilməsi ><də ><tədqiqatçılar ><tərəfındən ><söylənilmişdir ><(12).> <Tuva ><qəbirlərində ><qadmların ><güclə ><öldürülməsi ><yoxdur. ><Onlar ><müstəqil ><dəfn ><olunub, ><çox ><vaxt ><yanlarında ><uşaq ><da ><olurdu. ><Heredot ><issedon ><qadmları ><və ><kişilərinin ><bərabər ><hüquqlu ><olduğunu ><göstərir. ><(Herodot ><IV, ><26). ><Tuvahlarda ><kişi ><qadma ><qarşı ><fiziki ><təhqir ><edərsə, ><qadın ><əmlakın ><yarısmı ><götürüb, ><valideynlərinin ><yanına ><gedə ><bilərdi(13). ><Herodot ><qərb ><skiflərində ><rəhbər ><şəxsin ><dəfnini ><təsvir ><edərkən ><diqqəti ><cəlb ><edən ><bir ><məlumat ><da ><verir: ><«Bazilevs ><öldükdən ><sonra, ><böyıik ><4 ><künc ><quyu ><qazılır, ><ölünün ><əvvəlcə ><qamı ><yarılaraq ><təmizlənir, ><ətirli ><qatran, ><kərəviz ><toxumu ><və> > <<Azərbaycan ><Arxeologiyası>< ><11>< ><Azerbaijan ><Archeology> <2003.>< ><Vol.:5Num.: ><1-4> <anislə ><doldurulduqdan ><sonra ><tikilir ><və ><bədəni ><mumla ><örtülürdü» ><( ><Herodot ><IV, ><71). ><Anoloji ><mərasim ><Dağlıq ><Altay, ><Minusinsk ><və ><Tuva ><ərazisinin ><skif ><dövrü ><qəbirləri ><üçün ><də ><xarakterik ><olmuşdur. ><Dağlıq ><Altaym ><V ><Pazırık ><kurqanında ><kişi ><və ><qadın ><cəsədi ><üzərində ><orijinal ><əməliyyat ><aparılmışdır. ><Beyin ><və ><digər ><daxili ><orqanlar, ><bütün ><əzələlər ><çıxarılaraq ><tikilmiş ><və ><mumiyalanmışdır ><(14). ><Arjan-çar ><kurqanında ><da ><mumiyalanma ><əməliyyatı ><çar ><üzərində ><həyata ><keçirilirdi ><(15). ><Taqar ><mədəniyyə-><tinin ><tesin ><dövrünün ><gildən ><istifadə ><etməklə ><mumiyalanma ><halları ><nəzərə ><çarpır(16). ><Taqar ><mədəniyyətinin ><Bermisk ><kurqanından ><62 ><eyni ><formalı, ><eyni ><üsulla ><mumiyalanmış ><cəsəd ><tapılmışdır. ><Baş ><tam ><təmizlənərək, ><kəllə ><otla, ><göz ><və ><ağız ><boşluğu ><gillə, ><sinə ><və ><qarm ><isə ><təmizlənərək ><ot ><kütləsi ><ilə ><doldurulmuşdu. ><Qəbrə ><qoyulan ><belə ><gil-gips ><qarışıqlı ><skleti ><Vadetskaya ><«mumiya-kukla» ><adlandırır.> <Altaym ><II ><Başadar ><kurqanında ><ölünün ><qarın ><hissəsi ><içəridən ><çıxarılmış ><və ><tikilmiş, ><kəlləsinə ><isə ><toxunulmamışdı. ><II ><Pazırık ><kurqanmda ><isə ><qadmın ><kəllə ><sümüyü ><aralanmış, ><beyni ><çıxarılmış, ><çınqıllı ><torpaqla ><doldurulmuş, ><kişinin ><isə ><həm ><beyni, ><həm ><də ><daxili ><orqanları ><çıxarılmışdı(17).> <Şərqi ><Qazaxıstanm ><Sarı-Gil ><rayonundakı ><lJNo-li ><kurqandakı ><70 ><yaşlı ><kişinin ><kəlləsində ><əməliyyat ><aparılmış, ><daxili ><orqan ><və ><əzələləri ><çıxarılmışdı ><(18). ><Mumiyalanmadan ><başqa ><bu ><dövr ><qəbirlərində ><gil ><maskalar ><da ><tapılmışdı. ><Minusinsk ><çökəkliyindəki ><tapılan ><belə ><maskalar ><gil, ><gips ><şəkilli ><olmuşdu ><(19).> <Məlum ><dəfn ><portretləri ><Misir, ><Mesopotomiya, ><Finikiya, ><Karfagen, ><Mikena, ><Kipr, ><Kerç ><və ><Olviyanın ><çar ><kurqanlarmda ><qeydə ><alınmışdı. ><Yenisey ><sahillərində ><birdən-birə ><oxşar ><vəziyyətin ><müşahidə ><olunması ><bu ><ənənənin ><yerli ><və ><ya ><gətirilmə ><dilemmasını ><qoyur. ><Qədim ><dövrdə ><ölünü ><bəzən ><həmin ><vaxt ><dəfn ><etmir, ><onu ><kənarda ><sklet ><halına ><düşənədək ><saxlayırdılar. ><Onda ><kəlləni ><gillə ><örtür ><və ><restavrasiyadan ><sonra ><qəbrə ><qoyurdular. ><Bu ><ənənə ><ölünün ><üz ><cizgilərinin ><gələcək ><nəslə ><çatdırılma-><sına ><xidmət ><etmişdi.> <Çar ><dəfninin ><dəbdəbəsini ><minik ><atların ><kütləvi ><dəfni ><xarakterizə ><edir. ><Ulskda ><çarla ><birgə ><160 ><minik ><atı ><dəfn ><olunmuşdu. ><Skiflər ><çarm ><dəfıni ><zamanı ><50 ><at ><öldürmüşdülər. ><Daha ><bahalı ><əsləhəsi ><olan ><6 ><at ><I ><kamerada ><yerləşdirilmişdi. ><Bunlar, ><yəqin ><onun ><şəxsi ><minik ><atı, ><yerdə ><qalanları ><isə ><icmaçı ><kollektiv ><və ><asılı ><şəxslərdən ><ona ><verilən ><pay ><idi. ><Cənub ><və ><şərq ><istiqamətdə ><6 ><kameralarda ><30 ><və ><hər ><birində ><15 ><at ><olmaqla ><digər ><kameralar ><arasında ><tapılan ><atlar ><çara ><tabe ><7 ><tayfa ><ittifaqınm ><hədiyyəsi ><olmuşdu. ><Qryaznov ><qəti ><şəkildə ><istər ><Altay, ><istərsə ><də ><Tuvadakı ><bu ><atları ><çarın ><şəxsi ><minik ><atı ><deyil, ><ona ><gətirilən ><hədiyyə ><hesab ><edir ><(20). ><Arjanın ><7 ><qrup ><atları ><eyni ><tipli ><olsa ><da, ><hər ><qrupda ><kiçicik ><də ><olsa ><etnoqräfık ><fərqlər ><qabarıq ><nəzərə ><çarpmaqla ><yuxarıdakı ><fikiri ><təqdim ><etməyə ><imkan ><verir. ><Şimal ><istiqamətdəki ><kame-><ralardakı ><atlarm ><isə ><çara ><qonşu, ><lakin ><tabe ><olmayan ><tayfaların ><pay ><gətirməsini ><də ><ehtimal ><etmək ><mümkündür. ><Yada ><salmaq ><olar ><ki, ><çox ><sonralar ><qonşu, ><müstəqil ><tay-><falar ><I ><türk ><Istəmi ><xaqanın ><dəfninə ><gəlmişdilər. ><I ><Pazırıq ><kurqanmdakı ><atların ><qulaq-><larında ><müxtəlif ><damğalar ><var ><idi ><ki, ><bu ><da ><onların ><ayrı-ayrı ><sahibkarlara ><məxsus ><olduğunu ><göstərir ><(21).> <Ümumiyyətlə, ><atların ><kütləvi ><olaraq ><skif ><kurqanlarında ><dəfn ><olunması ><atın ><var-dövlət ><rəmzi ><hesab ><edilməsilə ><əlaqədar, ><sahibini ><müşayət ><etməsini ><də ><bildirir. ><Atın ><skiflərin ><həyatında ><rolu, ><sakral ><mahiyyəti ><haqda ><burada ><geniş ><məlumat ><vermə-> > <<Azərbaycan ><Arxeologiyası>< ><\2>< ><Azerbaijan ><Archeology> <2003>< ><Vol.:5Num.: ><1-4> <yərək, ><atm ><ilxı ><halında ><dəfn ><edilib-edilməməsi ><məsələsinə ><diqqət ><yetirək. ><Bu ><hahn ><dəqiqləşdirilməsinə ><atların ><miqdarı ><və ><yerləşməsi ><aspektindən ><də ><yanaşmaq ><olar. ><Belə ><ki, ><artıq ><müxtəlif ><tədqiqatlarda ><Avrasiya ><çölləri ><skif ><kurqanlarında ><atların ><sayı ><qəti ><müəyyənləşdirilmişdir: ><Kubanın ><Ulsk ><kurqanı ><e.ə ><VI ><əsrə ><aid ><olub ><varlı ><əsilzadə ><qəbirlərindən ><ibarətdir. ><Burada ><bir ><şəxsə ><məxsus ><4000-dən ><çox ><at ><dəfn ><olunmuşdur. ><Kelermes ><kurqanmm ><I ><qəbrində ><2 ><qrup ><hər ><biri ><12 ><baş, ><digərində ><hər ><biri ><8 ><baş ><olmaqla ><2 ><qrup, ><Çertomlik ><və ><Kozel ><kurqanlarmda ><- ><3 ><qrupda ><11, ><digər ><çar ><kurqanlarında ><2-11 ><at ><vardı. ><Arjanda ><da ><bu ><qanunauyğunluq ><saxlanılır: ><2 ><və ><3-cü ><kamerada ><30, ><3-də ><15 ><at, ><20-ci ><kamerada ><18 ><və ><ya ><30, ><13 ><və ><17-ci ><kamerada ><7-15 ><at ><dəfn ><olunmuşdu. ><Arjan ><Kubanın ><Ulsk ><aulundan ><sonra ><atların ><sayına ><görə ><II ><yerdədir. ><Qeyd ><etdiyim ><kimi, ><burda ><12-15 ><yaşlı ><160-dan ><çox ><minik ><atı ><dəfn ><edilmişdir.' ><Qryaznov ><atlarm ><ilxı ><halında ><dəfni ><ilə ><razılaşmayaraq, ><ilxının ><madyanlardan ><- ><cavan ><atlardan ><təşkil ><olunduğunu ><bildirir ><və ><əksinə ><olaraq ><həm ><Altayda, ><həm ><də ><digər ><skif ><kurqanlarında ><çarla ><birgə ><yalnız ><ayqırıların ><dəfn ><olunduğunu ><qeyd ><edir ><(22).> <Bütövlükdə ><dəfn ><prosesinin ><başlanmasım ><belə ><təsvir ><etmək ><olar. ><Sentyabrda ><çar ><dəfninə ><minlərlə ><adam ><yığışardı. ><Onlar ><yaxınlıqdakı ><meşədən ><qoca ><qara ><şam ><kəsərək, ><onlardan ><iri ><ağac ><tikili ><düzəldirdilər ><(bunu ><1500 ><nəfər ><7-8 ><günə ><edə ><bilərdi). ><Mərkəzi ><kamerada, ><ikiqat ><tir ><divarlı, ><döşəmə ><və ><tavanlı ><xüsusi ><yerdə ><bahalı ><bəzəklərlə, ><varlı ><geyimli ><çar ><və ><çariça ><dəfn ><olunurdu. ><Həm ><Qaradənizsahili, ><həm ><də ><Sibir-altay ><skifləri ><çarı ><qəbrə ><qoymazdan ><öncə ><xüsusi ><araba ><ilə ><onu ><tabe ><xalqlar ><içərisində ><gəzdirirdilər ><(Herodot ><IV, ><71). ><Dəfnsonrakı ><ayinlər ><içərisində ><isə ><təmizləmə ><üsulu ><maraqlıdır: ><Skiflər ><başlarını ><yağlayır, ><sonra ><saçlarını ><yuyurdular. ><Bədəni ><təmizləmək ><üçün ><3 ><ağac ><bir-birinə ><bərkidilərək, ><üzəri ><çadırla ><örtülür, ><kiçik ><alaçıq ><düzəldilirdi. ><Skiflər ><özlərinin ><yetişdirdikləri ><çətənə ><toxumunu ><alaçığın ><ortasında ><qaladıqlan ><ocaqda ><yandırır ><və ><onu ><çəkirdilər. ><Əmələ ><gələn ><güclü ><tüstü ><onları ><bihuş ><edir, ><şadlandırırdı. ><«Onlar ><bədənlərini ><su ><ilə ><yumayıb, ><beləcə ><qüsl ><edirdilər». ><(Herodot ><IV, ><74-75). ><Pazırık ><kurqanmda ><icra ><olunan ><oxşar ><ayin ><arxeoloji ><qazmtılar ><zamanı ><aşkarlanmışdır. ><Altayda ><alaçıq ><3 ><yox, ><6 ><ağacdan ><ibarət ><düzəldilirdi. ><II ><Pazırık ><kurqanında ><çətənə, ><hətta ><həşiş ><çəkilməsi ><izləri ><aydın ><görünür. ><Alaçığın ><ortasmda ><4 ><ayağı ><skif ><tipli ><mis ><qazan ><toxumlarm ><yandırılma ><yeri ><olurdu ><(23).> <Çətənə ><əkilməsi ><təkcə ><II ><Pazırıq ><kurqamnda ><deyil, ><digər ><3 ><kurqanda ><da ><qeydə ><alınmışdır. ><Rudenko ><S.İ. ><belə ><qənaətə ><gəlir ><ki, ><skiflər ><adi ><həyatda ><da ><çətənə ><çəkirdilər. ><Antik ><dövr ><müəlliflərindən ><Hesxey ><Aleksandritli ><çətənəni ><skiflərin ><çəkdiyini ><təsdiq ><edir ><(24). ><Skiflərin ><belə ><narkotiklərə ><müraciəti ><ola ><bilsin ><ki, ><yaxınımn ><ölümünə ><görə ><kədərlənənləri ><şadlandırmaq ><istəyi ><ilə ><bağlı ><idi.> <Skiflər ><dəfn ><sonrası ><qüsldən ><başqa ><ehsan ><da ><verirdilər. ><Herodot ><atanın ><şərəfınə ><oğulun ><xeyirat ><təşkil ><etdiyini ><bildirir ><(Herodot ><IV, ><26). ><Belə ><ehsan ><izləri ><I ><Pazırıq ><və ><II ><Başadar ><kurqanlarında ><qalmışdır. ><Massaget ><və ><issedonlar ><haqqında ><Nerodot ><yazırdı ><ki, ><«....deyirlər ><issedonların ><bir ><adəti ><var: ><Birinin ><atası ><öləndə ><bütün ><qohumlar ><ona ><mal-qara ><gətirir, ><kəsib-doğrayır ><və ><bişirib ><yeyirdilər. ><Massagetlər ><də ><doğranmış ><əti ><bişirib ><yeyirdilər.» ><(Herodot ><I, ><216; ><IV-26).> <Qara ><dənizin ><şimal ><sahilləri ><skifləri ><matəm ><əlaməti ><olaraq ><«saçlarmı ><dairəvi ><kəsirdilər». ><Şimal-şərqi ><skif ><tayfalarının ><adətinə ><görə ><uşaq ><vaxtmdan ><saçlar ><kəsilirdi. ><II ><Pazırık ><kurqanmdakı ><qadının ><saçı ><bütöv, ><V ><Pazrık ><kurqanmdakı ><kişinin ><saçı ><isə> > <<Azərbaycan ><Arxeologiyası >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< ><13 >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< >< ><Azerbaijan ><Archeology >< ><2003>< ><Vol.: ><5 ><Num.: ><1-4> <öndən ><bir ><az ><kəsilmişdir. ><Həmin ><kurqandakı ><qadının ><saçı ><dairəvi ><kəsilmişdir. ><Ölənin ><saçının ><kəsilməsi ><bəlkə ><də ><onun ><beynini ><yararaq ><təmizləyib ><mumiyalanması ><ilə ><əlaqədar ><idisədə, ><sağ ><olanların ><saçlarmın ><kəsilməsi ><matəm ><xarakteri ><daşıyırdı.> <ƏDƏBİYYAT>
<Summary ><MOURNING ><TRADITIONS ><OF ><SIBERIA ><IN ><THE ><SKIF ><PERIOD> <Hijran ><Mahmudova> <The ><features ><of ><the ><grave ><monuments ><in ><skiff ><age ><of ><Siberia ><are ><looked ><into ><the ><article. ><According ><to ><Herodotus ><information ><and ><the ><materials ><of ><excavations, ><analogical ><features ><of ><burial ><customs ><of ><European ><and ><Asia ><skiffs ><are ><defined ><in ><it. ><Such ><analogies ><are ><usually ><met ><in ><tzar ><graves. ><The ><same ><burial ><cvay, ><the ><mummification ><of ><the ><deads, ><after ><burial ><purification, ><etc. ><shocos ><that ><the ><culture ><ivas ><in ><the ><high ><level ><during ><the ><skif ><age ><of ><Siberia.>< ><•>> Yüklə 237,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|