Çevre ve insan yard. Doç. Dr. Nalan Akış

ÇEVRE VE İNSAN

• Yard. Doç. Dr. Nalan Akış

‘’ITAI- ITAI BYO’’

ITAI- ITAI

• Şiddetli eklem ağrısı, kemiklerde kırık, böbrek yetmezliği

ITAI- ITAI

• 1961 konsey

• 1963 Sağlık Bakanlığı- Eğitim Bakanlığı araştırma

• 1968 ‘kronik kadmiyum zehirlenmesi’

ITAI- ITAI

• 1968 mahkeme

• 1971 şirket suçlu

• Sağlık tazminatı, tarımsal tazminat, nehrin kirliliğinin önlenmesi için tazminat

AMAÇ

• Bu dersin sonunda 1. sınıf öğrencileri çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki konusunda bilgi sahibi olacaklardır.

ÖĞRENİM HEDEFLERİ

• Bu dersin sonunda öğrenciler;

• Çevreyi tanımlayabilecek,

• İnsan sağlığına etki eden çevresel etmenleri sayabilecek,

• Çevre hastalık ilişkisini tanımlayabilecek

• Çevre sağlığı hizmetleri ve bu hizmetlerde sağlık personelinin rolünü söyleyebilecek

• Küresel çevre sağlığı sorunlarını sayabileceklerdir.

ÇEVRE

• Kişi üzerindeki dış etkilerin bütünü

HASTALIK NEDENLERİ

• BÜNYESEL NEDENLER

• (Metabolik, genetik, hormonal..)

• 2. ÇEVRESEL NEDENLER

ÇEVRESEL NEDENLER

• FİZİKSEL NEDENLER (sıcaklık, ışın, sular, atıklar, gürültü, konut sağlığı)

• KİMYASAL NEDENLER (toksik maddeler)

• BİYOLOJİK NEDENLER (mikroorganizmalar, asalaklar)

• TEMEL MADDE EKSİKLİKLERİ (vitaminler, aminoasitler, yağ asitleri)

• PSİKOLOJİK ETKENLER (stres)

• SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK NEDENLER (TB)

ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

• İnsan dış çevrenin etkilerine genetik yapısı ile cevap verir.

ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir

• (hava kirliliği- astım)

• Doğrudan hastalık nedeni olabilir (asbest- mezotelyoma)

• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır (kış- solunum sistemi hastalıkları)

• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler (hava kirliliği-astım,KVH)

SUYLA BAĞLANTILI HASTALIKLAR

• Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar

• Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan hastalıklar

• Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu hastalıklar

• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar

Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar

• Tifo, kolera, viral hepatit, basilli dizanteri, amipli dizanteri

Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan hastalıklar

• Trahom, basilli dizanteri, amipli dizanteri, scabies, impetigo, konjunktivit

Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu hastalıklar

• Şiztozomiazis

• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar: Sıtma

Dünyadan bazı sayılar...

• 2,2 milyon kişi diyareye bağlı hastalıklar nedeniyle ölüyor

• % 88’i temiz su olmamasına bağlı

• 500 milyon kişi trahom riski altında

• 6 milyon kişide trahom nedeniyle görme bozukluğu var

• Temiz su sağlama ve hijyen kurallarına uyma ile %27 azaltılabilir

• 133 milyon kişide intestinal parazit var (ascarıs, kancalı kurt)

• Her yıl 1.5 milyon kişide hepatit A görülüyor

• Bangladeş’te 35-77 milyon kişi arsenikli su içmek zorunda

• 1.5 milyon kişide arseniğe bağlı deri lezyonları var

ÇEVRE SAĞLIĞI

• Çevre koşullarının korunması, insan ve toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma getirilmesi çabalarının tümü

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• İçme ve kullanma suyu

• Hava kirliliği

• Atıklar

• Gürültü

• Radyasyon

• Aydınlatma

• Havalandırma

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• Vektör ve kemirici kontrolü

• Besin sağlığı

• Konut

• Mezarlıklar

• Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar

• Çalışma koşulları

• Kazalar ve önlenmesi

ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP HİZMETİ SUNULMASINI GEREKTİRİR

ÇEVRE VE HEKİM

• Çevre anamnezi almalı

• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri bilmeli

• Danışmanlık yapabilmeli

ÇEVRE ANAMNEZİ

• Kişinin yaşadığı toplum

• Ev

• Hobiler

• Meslek

• Kişisel alışkanlıklar

• Beslenme anamnezi

Asbestli Toprak Kanser Yapıyor, Köylüler Tedbir Alınmasını İstiyor

• Konya’nın Yassıkaya köyünde nedeni bilinen ölümlerin yüzde 23.5’i, Eskihisar köyünde ise yüzde 66.7’si kanserden…

ASBEST

• Mineral

• Yalıtım maddesi, dayanıklı

• Ak toprak, Çorak toprak, Gök toprak, Çelpek, Höllük veya Ceren toprağı

ASBEST

• Kesin kanserojen

• Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) (Internatıonal Agency For Research On Cancer)

Çevre anamnezi

• Çevresel hastalığın tanı ve tedavisi

• Çevresel tehlikelerin belirlenmesi, hastalıkların önlenmesi

• Danışmanlık (korunma)

• Etkilenim- hastalık arasında yeni ilişkiler…

ÇEVRE KİRLİLİĞİ

• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması

KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNLARI

• Asit yağmurları

• Sera etkisi

• Ozon tabakasının delinmesi

• Ötrifikasyon

• Erozyon

ASİT YAĞMURLARI

• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)

• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)

SERA ETKİSİ

• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES (GHGS)

• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), Kükürthegzaflorid (SF6)

• DÜNYA ISINIYOR

OZON TABAKASI DELİNDİ

• Klorofloro karbonlar

• Gen mutasyonu

• Deri kanserinde artış

• İmmun sistem depresyonu

ÖTRİFİKASYON

• Yerüstü sularının azot ve fosfordan zenginleşmesi

EROZYON

• Toprakların üst tabakasının özellikle yağmur suları ile derelere, oradan da denizlere akması