Kamu mallarının yasal bir tanımı yoktur. Nelerin kamu malı olacağı hakkında Anayasa’da Medeni Kanun’da ve bazı özel kanunlarda hükümler bulunmakla birlikte bu hükümler kamu mallarını kapsayacak şekilde değildir.
Kamu malları; sahipsiz mallar, orta malları ve hizmet malları olmak üzere üçe ayrılır.
1-Sahipsiz Mallar:
Bu mallar, herkesin doğrudan doğruya ortak yararlanmasına doğal nitelikleri gereği açık olan mallardır.Bunlar, özel mülkiyete geçirilmeye elverişli olmayan hiç kimsenin egemenliğine bırakılmayacak nitelikte olup, kamu hukukunun düzenleme alanına giren mallardır.
2- Orta Mallar:
Orta mallar, devlet veya bir kamu tüzel kişisi tarafından herkesin yada toplumun bir kesiminin doğrudan doğruya yararlanması tahsis edilen yerlerdir.
Bu mallar kamunun yararlanmasına sunulmuş olup özel mülkiyete konu olamaz.
Hizmet malları, kamu kurumlarının özel mülkiyetinde olan mallar olarak tanımlanabilir. Hizmet malları hizmet gören kamu tüzel kişi adına tabuya tescillenirler.
Bunlar; okullar, hastaneler, adliye sarayları, kütüphaneler, cezaevleri, hükümet konaklarıdır. Ayrıca savaş araç gereçleri gibi taşınır mallar da hizmet malları kategorisinde yer almaktadır.
KAMU MALLARININ ÖZELLİKLERİ
Kamu malları özel mülkiyete konu olamaz .
Kamu mallarından sahipsiz ve orta mallar hiçbir suretle tapuya tescil edilemezler.
Kamu malları kamulaştırılamazlar.
Kamu mallarından yararlanma genel olarak ücretsizdir .
Kamu malları ayrıcalıklı korumaya tabidir.
DEVLETİN ÖZEL MALLARI
Devletin özel malları kamu hizmetinin görülmesinde doğrudan doğruya bir rol oynamayan, halkın yararlanmasına tahsis edilmemiş, sadece sağladıkları gelir nedeniyle kamu yararı sağlayan mallardır.
Bunlar, devletin iktisadi işletmeleri, haralar, tohum üretme ıslah çiftlikleri, gelir getiren kiraya verilen taşınmazlar, para, kıymetli kağıt iktisadi değerlerdir.
Bir kamu hizmetiyle sıkı ilişkileri ve bağlıkları itibariyle taşınır mallar devlet malları kapsamındadır.
Bu çerçevede, tarihi ve kültürel değeri olan taşınırlar ile resmi dairelerdeki masa, sandalye, dolap, yazı ve hesap makinesi ve bilgisayar gibi demirbaş eşya ve malzemeler de devletin taşınır mallarındadır. Kara, deniz ve hava taşıtları, gümrüğe terk edilmiş eşyalar da devletin taşınır malları içinde yer almaktadır.
DEVLET MALININ KORUNMASI
Yönetsel Koruma
Yargısal Koruma
1- YÖNETSEL KORUMA
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 48. maddesine göre, kamu idareleri taşınır malların yönetimi, kaydı, korunması ve kullanımından sorumlu bulunmaktadır. Taşınır malların özelliğinden ve olağan kullanımından kaynaklanan yıpranma ile usulüne uygun olarak belirlenen firelerden dolayı sorumluluk aranmaz . Kullanılmak üzere taşınır malı teslim alan görevli kişi, taşınırın korunmasından ve verilen zarardan sorumludur.
Kamu idareleri verilen zararların sorumlularına zararın ödettirilmesini sağlamakla yükümlüdür .
2- YARGISAL KORUMA
Devlet mallarına yönelik tehlikelerden en sık görüleni insan faktöründen kaynaklanan elatmalardır. Bunlar, işgal bina veya benzeri inşa etme, devlet mallarının kişisel mülkiyete geçirilmesi şeklinde olmaktadır.
Bu gibi durumlarda, el atmanın önlenmesi davası, tapu iptal davası, yapı ve tesisler için yıkım davası, zarar ve ziyan için tazminat davası, fuzuli işgal için ecri misil davası gibi yolları kullanarak devlet mallarını korumaya çalışılmaktadır.
TASARRUF TEDBİRLERİ
Amaç :
Kıt olan kaynakların sonsuz olan ihtiyaçların tatmininde kullanılırken israf niteliği taşıyan harcamaların yapılmamasına özen gösterilmesidir.
Her düzeyde kamu görevlisince uyulabilecek tasarruf önlemleri aşağıda başlıklarla özetlenmiştir.
Temsil-ağırlama ve tören giderlerine yönelik alınması gereken tedbirler olarak inceleyebiliriz
1- İşgücü Tasarrufu Konusunda Alınabilecek Önlemler:
İhtiyaca uygun personel istidamı planlaması yapılmalıdır.
Personel uzmanlaşmış olduğu kadrolarda istihdam edilmelidir.
İşçi personelin kendi pozisyonunda çalışması sağlanmalıdır.
Zorunluluk olmadıkça teknik personel veya sağlık personeli gibi nitelikli personelin idari görevlerde bulundurulması önlenmelidir.
Personele göre iş değil, işe göre personel ilkesi uygulanmalıdır.
Personel yetiştirilmesinde; her seviyedeki personelin süratli ve doğru karar verme, kendiliğinde iş görme ve yetkilerini kullanabilme niteliği kazanmasına önem verilmedir.
Aynı iş için birden fazla kişinin görevlendirilmesi demek olan mükerrer görevlendirmelerin önlenmesi bakımından, iş akışında veya kamusal yapıda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Memur sayısını artırarak bir işin daha iyi yapılmasının her zaman mümkün olmadığı ve iş verimini düşürebileceği unutulmamalıdır.
Memur sayısını artırarak bir işin daha iyi yapılmasının her zaman mümkün olmadığı ve iş verimini düşürebileceği unutulmamalıdır.
Kurumda personel fazlası olsa dahi her memura mutlaka iş verilmeli; mesai saatleri boş oturan personelin diğer çalışanları işlerinde alıkoyabileceği gibi çalışma zevk ve isteklerini de kırabileceği unutulmamalıdır.
İhtiyaç fazlası personelin kurumun diğer birimlerine kaydırılmasının yolları aranmalıdır.
İhtiyaç fazlası personelin kurumun diğer birimlerine kaydırılmasının yolları aranmalıdır.
Mevcut personel ve ücret rejimi nedeniyle dairelerin yetişmiş insan gücü sıkıntısı vardır. Bunları aşmanın yolu memur sayısı artırmak değil, mevcut personeli eğitmek doğru bir iş bölümü içinde çalıştırmaktır.
Yeni kurulan birimdeki iş gücü ihtiyacının karşılanması için öncelikle mevcut çalışanlardan tasarruf imkanı sağlanmalıdır.
Personelin moral motivasyonunu etkileyen ancak doğrudan görevle ilgisi olmayan sosyal- ekonomik ortam, aile bireylerinin hastalıkları, diğer ailevi problemler, mesaiye gidiş gelişteki ulaşım sorunları konularıyla ilgili olumsuz etkenleri azaltmaya yönelik tedbirler alınmalıdır.
Personelin moral motivasyonunu etkileyen ancak doğrudan görevle ilgisi olmayan sosyal- ekonomik ortam, aile bireylerinin hastalıkları, diğer ailevi problemler, mesaiye gidiş gelişteki ulaşım sorunları konularıyla ilgili olumsuz etkenleri azaltmaya yönelik tedbirler alınmalıdır.
İşe yeni giren personelin iş ortamına ve düzenine süratle uyum sağlayarak verimli olabilmesi için bir adaptasyon programı hazırlanmalı veya rehber kişiler görevlendirilmelidir.
2- Finansman Kaynak Kullanımında Uygulanacak Tasarruf Tedbirleri :
Kamu kaynaklarının israf edilmeden, en verimli bir şekilde kullanılması esas olmalıdır.
Tahsis edilen ödenekler tahsis amacı dışında kullanılmamalıdır.
Yıl içinde ortaya çıkabilecek yeni ihtiyaçlar, bütçeyle verilen ödenek tavırları aşılmadan giderilmeye çalışılmalıdır.
Görev mahalli dışına yapılan resmi seyahatlerde, mümkün olduğu ölçüde ucuz olan taşıt araçları tercih edilmelidir.
Görev mahalli dışına yapılan resmi seyahatlerde, mümkün olduğu ölçüde ucuz olan taşıt araçları tercih edilmelidir.
Elektrik, su, doğalgaz ve telefon fatura bedelleri gecikme cezasına ve ek maliyetlere yol açmadan zamanında ödenmelidir.
3- Elektrik Tüketiminde Uygulanacak Tasarruf Tedbirleri:
Elektrik tesisatının düzenli olarak bakım ve kontrolü sağlanmalıdır.
TSE uygun malzeme kullanılmalıdır.
Bina ve odalarda ihtiyacın ötesinde bulunan aydınlatıcı lambalar iptal edilmelidir.
Elektrik tasarrufu için personelin bilgilendirilmesi ve özendirilmesi gerekmektedir.
Zorunlu olmadıkça ısınma ve pişirme amacıyla elektrik kullanılmalıdır.
Zorunlu olmadıkça ısınma ve pişirme amacıyla elektrik kullanılmalıdır.
Yerleşim düzeni oluştururken gün ışığından en fazla yaralanma hususu da dikkate alınmalıdır.
Lambaların ve armatürlerin ışık verimini azaltacak toz, kir ve boya kalıntıları temizlenmelidir.
Aydınlatmanın verimini artırmak için tavan ve duvarlar açık renk boya ile boyanmalıdır.
Uzun süreli aydınlatmanın gerekli olduğu yerlerde mutlaka elektrik tasarrufu sağlayan lambalar kullanılmalıdır.
Uzun süreli aydınlatmanın gerekli olduğu yerlerde mutlaka elektrik tasarrufu sağlayan lambalar kullanılmalıdır.
Özellikle işyerlerinde elektrik sobası, elektrik ocağı ve elektrikli ısıtma cihazları kullanılmamalıdır.
Klima cihazları ısıtma amaçlı kullanılmamalıdır.
Klima cihazlarıyla soğutulan mekanların kapı ve pencerelerine reklam amaçlı aydınlatma yapılmamalıdır.
Elektrik kullanımıyla ilgili tasarruf önlemeleri sürekli halle getirilmeli .sonuçlar izlenmeli ve geliştirilmelidir.
Elektrik kullanımıyla ilgili tasarruf önlemeleri sürekli halle getirilmeli .sonuçlar izlenmeli ve geliştirilmelidir.
Elektrik tasarrufu gerekçesiyle emniyet ve güvenlikle ilgili tedbirler alınmalıdır.
Çalışma saatlerinden sonra, unutulan veya açık bırakılan lambaların kontrol edilerek söndürülmesi hususunda nöbetçi personel sorumlu kılınmalı ve takibe alınmalıdır.
4- Su Kullanımında Uygulanacak Tasarruf Tedbirleri:
Su dağıtım ve iletim tesisatında kullanılan malzeme TSE damgalı olmalıdır.
Su şebekesi devamlı gözetim altında tutulmalı, su sızdıran bozuk musluk ve rezervuarlarda mutlaka tamir edilmelidir.
Çeşme sayısı ihtiyacı karşılayacak şekilde asgari düzeyde tutulmalıdır.
Bahçe veya çim sulama işleri mümkünse kuyu suları ile karşılanmalı yoksa sulama işleri güneşin batışından sonra yapılmalıdır.
Bahçe veya çim sulama işleri mümkünse kuyu suları ile karşılanmalı yoksa sulama işleri güneşin batışından sonra yapılmalıdır.
Çalışma saatlerinden sonra, unutulan veya açık bırakılan ve su israfına neden olan muslukların kontrol edilerek kapatılması hususunda nöbetçi personel sorumlu kılınmalı ve takibe alınmalıdır.
Suyun tasarruflu kullanımı konusunda çalışanlar bilinçlendirilmeli, personel özendirilmeli ve bilgilendirilmelidir.
İlaç sarf malzemesi ve tıbbi cihaz fiyatlarının değişken olması nedeniyle, münferit alımlar yerine merkezi alımlara öncelik verilmelidir.
Tıbbı cihaz alımlarında iyi bir teknik ve idari şartname ile alıma gidilmelidir.
Bilindiği gibi personelin yada yakınlarının hastalanması nedeniyle kullanılan ilaç ve diğer tedavi malzemesi faturalarının büyük bir kısmı devlet tarafından ödenmektedir. Bu alandaki gereksiz tüketim önlenmelidir.
8- Haberleşme ve Elektronik Sistemlerine ilişkin Tasarruf Önlemleri :
Şehir içi, şehirler arası ve yurtdışı telefon görüşmelerinde kimlerin yetkili olduğuna ilişkin kriterler konulmalı ve bu kriterlere uyulması sağlanmalıdır.
Cep telefonu görüşmelerinin ödenmesinde, belirlenmiş limitlere mutlaka uyulmalıdır. Aşan kısımların bizzat kullanıcı tarafından ödenmesi sağlanmalıdır.
Telefonların ticari aramalara ( 900 hatlar) kapatılması sağlanmalıdır.
Telefonların ticari aramalara ( 900 hatlar) kapatılması sağlanmalıdır.
Cep telefonlarının tahsis edilen makamlar tarafından kullanılması sağlanmalıdır.
Kurumlarda çalışan personel için uygun yerlerde yeterli miktarda ankesörlü telefon bulundurulmalıdır.
Faks cihazları fotokopi amacıyla yada özel amaçlar için kullanılmamalıdır.
Teyidi zorunlu olmayan fakslar ayrıca postayla gönderilmemeli, böylece posta ve kağıt giderlerinden tasarruf sağlanmalıdır.
9- Bilgisayar Sistemlerine İlişkin Tasarruf Tedbirleri:
Yeni alınacak her türlü bilgisayar ve donanımlarının mevcut sistemle uyumlu olması gerekmektedir.
Bilgisayar alımları tek merkezde yapılmalıdır.
İnternet bağlantısı bulunan kuruluşlar, telefon ya da faks aracılığıyla yürüttükleri her türlü bilgi alış verişlerini internet üzerinde gerçekleştirmeye çalışmalıdırlar.
10- Kırtasiye ve Demirbaş Malzeme Kullanımına ilişkin Tasarruf Önlemleri:
İnternet bağlantısı bulunan kurumlar Resmi gazeteye internet üzerinden erişmeli Resmi Gazete abone sayısı azaltılmalıdır.
Fotokopi makinelerinin kağıtları özel amaçlı kullanılmamalıdır.
Atık kağıtlar toplanarak değerlendirilmeli ve bu amaçla özel torbalar ve kutular kullanılmalıdır.
11- Temsil –Ağırlama ve Tören Giderlerine İlişkin Tasarruf önlemleri:
Yabancı konukların ağırlanmasında, yatak ve yemek bedelleri dışında kalan kişisel harcamaları için ödeme yapılmamalıdır.
Çeşitli törenlerde kullanılan çelenkler taze çiçekler yerine tekrar kullanım imkanı bulunan yapay malzemelerden yaptırılmalıdır.
Resmi yemek ve davetlerde israf ve lüksten kaçınılmalı, sade ve nezih bir ikram ortamı sağlanmalıdır.
