Hastanelerde diNİ danişmanlik hizmetleri Hıristiyan Geleneğinde Hastalara Dini Bakım
Yüklə 119,29 Kb.
|
|
HASTANELERDE DİNİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Hıristiyanlara göre hastalıkların bütün dünyanın kurtuluşu için bir anlam ve değeri vardır. Hz. İsa’nın yaşamı boyunca hastalarla özel olarak ilgilenmesi, O’nun misyonuyla kendisini görevli sayan Katolik Kilisesi’nin de hastalık ve ölüme sevgiyle bakma konusunda inşaları eğitme, hastalara bizzat yardım etme hususlarında görev yüklenmesine sebep olmuştur. Bundan dolayı Kilise acı çeken bir insan için Tanrı’nın yardımı olarak algılanmıştır. Katolik anlayışta hastalığın insanın günahkar yapısı ile bir bağı var görünse de bunu günahların bir cezası olarak görmek yanlıştır. Katolik anlayışa göre cemaatin üyelerinden birisi acı çektiğinde diğerleri de acı çeker ve bu acıya katlanır. Eğer acılar ebedi âlem için bir hazırlık olarak telakki edilirse kısa sürer ve tahammül gücü artar. Katolik geleneğinin kurumsallaşmasını sağlayan en önemli faktörlerden birisi hastalarla yapılan özel sakramentlerdir. Sakramentlerin en önemlisi de hastaların yağlanması âyinidir. Ciddi bir hastalıkla muzdarip olan insan, neşesiz olmaması, günaha davet edici şeylerin etrafını sarmaması ve inancında bir azalma olmaması için ilahi merhametin çok özel bir yardımına muhtaçtır. Yağlama âyini bunu sağlar. Katolik geleneğinde İncil’e dayalı olarak hastalarla yapılan âyinler/törenlerle birlikte onlara okunacak özel duaların bulunması ve uygulamaların yalnızca, kendilerine Hz. İsa ve havariler aracılığıyla ilahi görev verilen din adamları tarafından yapılabilmesi hastanelerde din görevliliği kurumlarının doğuşunda ana faktör olmuştur.
Hastanelerdeki dini bakım birimleri büyük hastanelerin yönetimleri tarafından kurulmakta, daha sonra ise projesini sunarak ve ücretini ödeyerek ilgili müfettişlerce gerekli incelemeyi talep etmektedir. İnceleme sonrasında uygun bulunan birimlere izin verilmektedir. A.B.D’de hastane din görevlisi olabilmek için en az fakülte veya papaz okulu mezun olmak, din adamlığı tecrübesine sahip olmak, dini bir cemaat tarafından teklif edilmiş ve onaylanmış olmak ile tıbbı bakım için yeterli bilgiye sahip olmak şartları aranmaktadır.
Hasta, hastaneye alınırken hangi dine mensup olduğu, din görevlisi isteyip istemediği şeklinde sorular sorulmakta ve bu konuyla ilgili bir form doldurulmaktadır. Çeşitli dinleri ana hatlarıyla tanıtan bir de küçük kitapçık farklı dinden olan hastalara sunulmaktadır. Hastanelerde yürütülen din hizmetleri üzerine Din Hizmeti Veren Kişilerin Dini Açıdan Konumu isimli bir çalışma yapan Alphonse Borras, din görevlilerinin bilmesi ve yerine getirmesi gerekli şartları şöyle sıralar;
Hastanelerde görev yapan personel, liseden sonra 6 yıl süreyle çok ciddi bir şekilde bu konu üzerinde eğitim gördükten sonra göreve başlatılırlar.
Papazların yaptıkları hizmetler; hastanenin kilisesi diyebileceğimiz alanlarda haftanın belirli günlerinde vaazlar vermek şeklindedir. Hastaların görüşmek istemesi sonucu, papazın odasında veya papaz hastanın yanına giderek hastanın odasında görüşmek ve hastanın sorularına cevap vermek şeklinde, sohbet tarzında da din hizmeti verilmektedir. Papazların öğrenim durumu, lise tahsilinden sonra 5-6 yıllık papaz okullarıdır. Bunlar Seminaire adı verilen ve özel mahiyetteki kiliselere bağlı yüksek öğrenim okullarıdır Papaz olduktan sonra da 2 ila 5 yıl arasında değişen sürelerde hizmet içi eğitim kurs ve stajına tâbi tutulmaktadır. Bu öğrenimin yakında ÜNİ statüsüne kavuşturulması için çalışmalar yapılmaktadır.
Genelgede, hastanede görev yapacak din görevlisinin görevleri de şu şekilde belirleniyor;
Hastanelerdeki duyuru panolarında din görevlilerinin isimleri, oda numaraları ve telefonları yazılıdır. Görev yapan din görevlileri Hıristiyan İlahiyat Bilim Fakültesi mezunu olup, Kiliseler Birliği teşkilatından çalışabilir belgesi alanlar arasından seçilmektedir. Ücretleri ise, hastanede sürekli görev yapan elemanların hastane tarafından, belli zamanlarda gelen görevlilerin de daimî görev yaptığı kurumu tarafından ödenmektedir. Hemen her hastanede küçük bir kilise veya mescit bulunmaktadır. Kendi dillerinde yazılmış kutsal kitaplar, arzu eden hastalara seyyar kütüphaneler vasıtasıyla ödünç kitaplar verilebilmektedir. Hastabakıcılara insanların inanç, örf ve adetleri konusunda zaman zaman gerekli bilgiler verilmekte, yemeklerde kullanılan et ve yağlara bile inanç esasları doğrultusunda dikkat edilmektedir.
Tekâsur sûresinin 7-8. ayetlerinde “Nihayet o gün dünyada kazanıp harcadığınız nimetlerden hesaba çekileceksiniz” denmekte ve sağlığın bir sorumluluk gerektirdiği vurgulanmaktadır. Bu ayetleri açıklar nitelikteki bir hadis de Hz. Peygamber, (sas) “iki nimet vardır ki insanların çoğu bunların değerinden habersizdir, sağlık ve boş vakit” buyurarak inanan bir insanın hayatını iyi bir şekilde değerlendirmesinin bu iki nimete bağı olduğuna dikkat çekmiştir. Kur’an’da hastalara yönelik olarak verilecek dini bakıma ait sistematik bilgiler bulunmamakla birlikte onların hastalıklarla ilgili tutumlarını belirleyen unsurlar yer alır. Bunlar;
“Andolsun ki sizi biraz korku, açlık, mallardan ve canlardan ve ürünlerden biraz eksiltme ile imtihan eder, deneriz. Ey Peygamber, sen sabırlı olanları müjdele..” (Bakara),
Hastalara dini bakımla ilgili geleneğin şekillenmesinde Hz. Peygamber’in (sas) uygulamaları ve sözleri etkilidir. Hadis külliyatının hemen hepsinde bu konu ile bilgilerin yer aldığı Tıbbi Nebevî isimli bölüm ve başlıklar vardır. Her hastalığının çaresinin olduğu, tedavi yollarının araştırılmasını teşvik, hastalık anında uzman hekime müracaat, cahil doktorlardan uzaklaşma, bulaşıcı hastalıklardan korunma, koruyucu hekimlik, tedaviye güvenmek vb. gibi başlıklar altındaki bu hadislerin geniş bir çerçevede tahlili gerekmektedir. Hadis metinlerinin üzerinde yapılacak incelemeler sonucunda genel başlıklar halinde şu sonuçlara ulaşmak mümkündür;
Kur’an’a göre İslam toplumu kardeşlik esasına dayanır. İslam kardeşliğinin fertlere karşılıklı olarak yüklediği gereklerden birisi de hasta olan bir kardeşin ziyaret edilmesidir. Hasta ziyaretini gereklilikten başka ilahi mükâfât açısından teşvik eden hadislerde ziyaret eden kişinin günahlarının bağışlanacağı, dünya hayatı için meleklerin dua edeceği gibi teşvik unsurları bulunur. Hz. Peygamber’in (sas) hasta ziyareti sırasında elin, hastanın eline veya alnına koyulmasını ve konuşmanın bu şekilde sürdürülmesini tavsiye etmesi, hastayla duygusal bir iletişime geçilmesi bakımından önemlidir. Hz. Peygamber’in bu uygulamaları daha sonraki dönemlerde yapılan faaliyetlere temel teşkil etmiştir. Mescid-i Nebevînin çok amaçlı kullanımı, takibeden devirlerde cami merkezli külliyeler doğurmuştur. (İçlerinde Daruşşifa ve Bimarhaneler bulunurdu).
(Örnekler için s. 182-183’e bakabilirsiniz). Sağlık Meslek Lisesinde okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinin değerlendirilmesine yönelik doktora tezi yapan Nural Yıldırım’ın ulaştığı sonuç da, sosyo-kültürel açıdan dini inançlarla sağlık arasında bir ilişkinin varlığını ve bu ilişki çerçevesinde hastanelerde dini rehberlik birimlerinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Hastadan kaynaklanan ve hastane ortamına hastayla gelen dini motifli problem ve ihtiyaçların varlığı, hemşirelik eğitiminin bir boyutunu ilgilendirdiği gibi hastanelerde verilecek dini rehberlik ve moral hizmetleri birimini gerekli kılmaktadır. Hastanın kültürünü ve bu kültürü şekillendiren dini kaynakları bilerek doktor-hasta arasında iletişim sağlama görevini üstlenen bir dini danışman, sağlık kurumlarında olumlu ve önemli rol oynayacaktır.
Yurdumuzda, hastaların dini hangi oranda yardım kaynağı olarak kabul ettikleri ve nasıl kullandıkları yönünde bir araştırma henüz yapılmış değildir. Ancak, hastalara yardım konusunda imam veya psikoloğun işlevlerini belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmada, odaya bir imam girmesi durumunda hastaların %80’e yakını ölümü hatırladıklarını söylemişlerdir. Aynı araştırmaya göre hastaların %42’sinin imam gelmesini hiç istemediği, insan olarak yardımcı olacaklar sırasında imamın son sıraya aldığı ve imam kavramının ölüm veya ölüme yakın olmakla özdeşleştirildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Dolayısıyla din görevlisinin etkisi, hastanın kafasında din ve din görevlisi imajıyla yakından ilgilidir. ENGELLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERE YÖNELİK MANEVİ DESTEK EĞİTİMİ Çocuklar ailede bazen bir sevincin, bazen de derin üzüntülerin kaynağı olabilmektedir. Ailede engelli olarak bir çocuğun doğması ya da bir çocuğun daha sonra hastalık, vb. nedenlerle engelli olması, ailenin var olan dengesini bozar. Ailenin çocuğun engeli ile baş etmeye ilişkin yetersizlikler, özel eğitime gereksinim duyan çocuğa yönelik yas ve suçluluk duyguları, çocuğu aşırı koruması, aile sisteminin dengesini bozan ve normal gelişimini ketleyen durumlara birer örnektir. Bu yüzden uzmanlar, çalışmaya engelli çocukların yanı sıra ailelerine ve ebeveynlerine yardım ve destek sunarak başlamalıdırlar. Aileye yönelik yardım ve destek, manevi destek ve psiko-sosyal nitelikli destek olmalı.
Engelli çocuğa sahip anne babaların yaşadıkları duygulardan biri de, bu durumu yaptıkları bir hatanın/günahın bedeli olarak yaşadıklarını düşünerek, kendilerinin cezalandırılmış olabileceğini hissetmeleridir. Eğer aile rehabilite hizmetlerinden yararlanır, çevresindekilerin desteğini alır, olumlu tutum ve davranışlarla karşılaşırsa, uyum ve yeniden düzenleme ile özürlülük halini kabullenme durumunu daha rahat gerçekleştirebilir. Ailelerin yaşadıkları bu durumlar, engelli çocuğa sahip ailelerin tepkilerini açıklayan ve en yaygın olan “Aşama Modeli” ile açıklanmaktadır. Aşama Modeli: Farklı özelliklere sahip çocuğu olduğunu öğrenen anne babalar, ilk aşama olarak duygusal bir karmaşıklık içine girerler, davranışları ve düşünceleri karmaşıktır. Daha sonra yas, aşırı üzüntü, hayal kırıklığı, kaygı, red, suçluluk ve savunma mekanizmalarının yoğun yaşandığı “tepkisel aşama” gelir. Bunu ise, “ne yapılabilir?” “neler yapabilirim?” sorularının sorulmaya başlandığı “uyum ve duruma alışma aşaması” takip eder. Sürekli Üzüntü Modeli: Engelli çocuğa sahip ailelerin tepkilerini açıklayan ikinci modeldir. Bu yaklaşıma göre, aileler gerek aile içi yaşantılara ve çocuğun farklılığına, gerekse toplumsal tepkilere bağlı olarak sürekli bir üzüntü ve kaygı içindedirler. Çocuğun farklılığının kabulü ve bu üzüntü bir arada yaşanabilir ve ailenin uyum süreci böylece gelişir. Kişisel Yapılanma Modeli: Duygulardan çok bilişi temel almakta ve ailelerin farklı tepkilerini, bu durum karşısında yaptıkları farklı yorumlara ve farklı algılara bağlamaktadır. Yani anne babaların kendilerine ve çocuklarına ilişkin geçmiş deneyimleri ve beklentileri ailelerin tepkilerini belirlemektedir. Çaresizlik, Güçsüzlük ve Anlamsızlık: Engelli bir çocuğun anne babada oluşturduğu duygular, yakın çevrenin tepkileriyle çok yakından ilgilidir. Onların durumu olumsuzluk ve çaresizlik olarak algılaması, anne babanın da benzer duygulara sahip olmasına neden olmaktadır.
Engelli bir çocuğun tedavisi, bakımı ve ihtiyaçları açısından ailenin birtakım görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Bu görev ve sorumluluklar yerine getirilirken, bazı sıkıntı ve zorluklarla karşılaşmak mümkündür. Anne babalar çoğu zaman sürekli engelli çocuğun yanlarında olmak durumunda olduklarından, günlük yaşam tarzlarında da önemli değişiklikler olmakta, sosyal ilişkileri ve kendilerine zaman ayırma açısından da bazı sıkıntılar yaşamaktadırlar. Karşılaştıkları diğer sorunları şunlardır;
Araştırmalar, insanların stresli ve problemli zamanlarında dine müracaat ettiklerini, dini inanca ve uygulamalara yönelerek problemlerinin çözümüne yönelik bazı metotlar uyguladıklarını göstermektedir. Yaşadığı durumu anlama ve anlamlandırma çabası, aynı zamanda bireyin bu durumu kabullenmesine yardımcı olacaktır. İşte istenmedik bir olayla karşılaşan bireyin, yaşadığı olayla ilgili anlama, anlamlandırma çabasına yardımcı olacak şekilde bilgilendirici ve rehberlik edici şekilde manevi desteğe ihtiyacı bulunmaktadır. Yaşadığı olayı anlama ve anlamlandırma açısından dini referanslı anlatım, birey için önemli bir bilgi kaynağı olabilir. Dini inançlar insanlara hayatın sorunlarının çözümlenebileceğini anlatır. Aileler, kendilerine manevi desteğin verilmesinin, yaşadıkları durumu kabullenmelerinde ve sorunlarıyla başa çıkmalarında etkili olacağını belirterek, uzmanlar tarafından bu konuda bilgi verilmesini istemişlerdir.
Sorunları Çözmeye Yardımcı Olacak Mahiyette Manevi Destek: Ailelerin çocuklarının engelli olduğunu öğrendiklerinde yaşadıkları ve sonrasında çocuklarının tedavisi, bakımı ve ihtiyaçlarını giderirken karşılaştıkları sıkıntıları aşmaya katkı sağlayıcı en önemli adım “kabullenme” sürecini en kısa zamanda gerçekleştirmeleridir. Kabullenme, “ne yapabilirim?” gibi soruları sorarak cevabın oluşturulacağı, duruma uyum ve alışma sürecine verilen addır. İşte bu süreci hızlandırıcı şekilde manevi destek sağlanabilir. Manevi değerler sayesinde yaşanan sıkıntı ve zorlukların daha rahat aşılacağı inancı güç kazanır. Ailenin engelli çocuğunun durumunu kabullenmesini kolaylaştırıcı nitelikteki manevi destekte şu hususlara yer verilebilir;
Ayrıca engelli çocuğun bakım ve hizmetlerini daha iyi gerçekleştirmeye yönelik manevi destek olarak da
Şimdi bu alt başlıkları açıklamaya çalışalım: Emanet duygusunun aşılanması ve güçlendirilmesi: İnsanın başta kendi hayatı olmak üzere, kendisine verilen her şeyi “emanet duygusu” ile görmesi ve ele alması istenir. Ailelere çocuklarının durumunu kabullenmelerini kolaylaştıracak şekilde “çocuklarının kendilerine Tanrı’nın bir emaneti olduğu” anlayışı aşılanabilir. Kabullenme durumu “emanet duygusu” ile daha kısa zamanda sağlanabilirse, çocuklarının bakımı, tedavi ve ihtiyaçlarından kaynaklanabilecek sıkıntı ve zorluklar da kolayca aşılabilir. Zorlukların üstesinden gelme gücünü oluşturucu sabır deneyimi: Sabır, sosyal hayatta ve beşeri ilişkilerde doğabilecek pek çok olumsuzluğa ve acıya katlanma, insanın kendi gücü ve iradesi dışında maddi ve manevi yönleriyle değişik şekillerde ortaya çıkan sıkıntı ve zorluklara karşı paniğe kapılmadan ve şikayet etmeden soğukkanlılıkla dayanma gücünün oluşturmasıdır. Kur’an’da sabrın Allah’tan yardım isteme aracı olarak ifade edilmesi, onun olayı anlama ve sorunları aşmada son derece etkili bir yöntem olduğunu göstermektedir. Sabırla ortaya konan dayanma ve direnme gücü, aynı zamanda bireyin yaşanan olayı aşacak gücü kendisinde hissetmesine inanmasıdır. Yaşanan durumdan daha kötüsünün olabileceğini fark ettirici şükür bilinci: Bakıma muhtaç kişi, sağlık noktasında kendisinden aşağı derecede bulunan çaresiz hastalara ve ileri derecede bakıma muhtaçlara bakıp haline şükretmelidir. Bir bacağı olmayan kişi, iki bacağını kaybetmiş kişiye bakmalıdır ve haline şükretmelidir. Kardeşlerin kabullenmesine yardımcı olacak kardeşlik bilincini geliştirme ve empatik davranma: Engelli kardeşlerin durumu, diğer çocuklarda bazı duygusal tepkilere neden olmaktadır. Tepkiler, kızgınlık, kıskançlık, düşmanlık, suçluluk, keder duyma, korkma, utanma ve sıkılma, reddetme şeklinde yaşanabilir. Bu noktada kardeşlik bilincini güçlendirici ve empatik davranmayı sağlayıcı tarzda dini inançlar ve manevi değerlerden yararlanılabilir. “yaratandan ötürü yaratılanı sevme”nin önemi çocuğa gelişim özellikleri göz önüne alınarak anlatılabilir. Engelli çocuğun bakım ve hizmetinden dolayı manevi ödül anlayışı: Bakıma muhtaçların duasını almanın teşvik edildiği, çünkü onların duasının kabul edilen dualardan olduğu müjdesi ve bakıma muhtaç kişileri memnun etmenin ve ihtiyaçlarını gidermenin sadaka hükmüne geçtiği inancı anne babanın çocuklarının bakım ve hizmetlerindeki isteğini arttırıcı ve onları motive edici manevi bir destektir. Engelli çocuğun bakım ve hizmetini daha iyi gerçekleştirmeyi sağlayıcı sorumluluk bilinci: Anne baba için çocuğun bakım ve ihtiyaçlarını gidermek, bir yandan haz verirken, diğer yandan da yeterince gerçekleştirememe düşüncesi veya birtakım zorlanmalar sebebiyle de üzüntü ve hayal kırıklığına neden olabilir. Bu şekilde onların yaptıkları işi önemsetecek, zorlukları aşmalarına yardımcı olacak bir bakış açısı kazandırılabilir. Bu bakış açısı, anne babanın yaşanan durum karşısında daha iyi tercihler yapmasında etkili olabilecek bir sorumluluk anlayışı ile gerçekleşebilir. Zira yaşanan durumlar karşısında bireyler birtakım tercihler yaparlar. Bu tercihler olayı devam ettirme, değiştirme, bırakma, kendini başarısız görme, daha iyisini yapacak şekilde kararlı hissetme vb. şekilde olabilir. İşte anne baba için de çocuğunun engelliliğine bağlı olarak onun bakım ve hizmetlerini gerçekleştirirken yaşanan zorluklar, engeller, bu durumda ne yapmaları gerektiğine ilişkin birtakım kararlar almalarını gerektirecek anlardır. Bu karar alma, öldükten sonra yaptıklarından hesaba çekileceği anlayışına dayalı sorumluluk bilinciyle olmalıdır. Zor anlarda önemli kararlar alırken ve bazı tercihler yapılırken değişik kriterler kullanılabilir. Bunlar arasında uzmandan yardım almak, daha önce aynı deneyimi olana başvurmak, kendi hislerinize ve öngörünüze göre hareket etmek, menfaatlerinizi dikkate almak veya din ve maneviyat eksenli bir bakış açısından yararlanmak yer alabilir. Din ve maneviyat, insana hayatın gayesi, ızdırap ve ölüm gibi hayatın kabul edilmesi çok zor olan yönleri, engellenme ve mağdur olmanın özel şekilleri karşısında nasıl davranılacağı vb. konularla ile ilgili önemli bilgiler, açıklamalar sunduğu için, maneviyattan yararlanabilir. Ayrıca dinde, kutsal kitaplarda insanın hayatında yaşadığı olaylar karşısında ne yapması gerektiği konusunda birtakım bilgiler verilmiştir. CEZAEVLERİNDE DİN EĞİTİMİ VE DİNİ DANIŞMANLIK Cezaevlerinde ön plana çıkan problemlerin çözümünde öncelikli olan husus; mahkumların eğitimi, işledikleri suçtan pişmanlık duymaları ve uyumlu bir kişilik yapısına sahip olabilmeleridir. Cezaevlerine giren bu kişilerin eğitimi ve uyumlu bir şekilde topluma kazandırılmaları, hem kendileri hem de toplum açısından önemlidir. Mahkumların eğitiminde klinik terapi, davranış değiştirme ve danışmanlık şeklindeki müdahalelerin yanı sıra moral açısından da mahkumun yaşamını değiştirebilmek için dine ihtiyaç olduğu bilinen bir gerçektir. Modern infaz anlayışının kurucusu kabul edilen John Howard’a göre, iyi bir hapis sisteminin ana unsurları arasında ahlaki ve dini terbiye de yer almaktadır. Diğer unsurlar şunlardır:
Bugün cezaevlerinde mahkumların eğitimine ve uyumuna yönelik olarak “Din ve Ahlak Bilgisi” dersi adı altında din eğitimi ve faaliyeti yürütülmektedir. Onlara milli, ahlaki, insani, manevi, ve kültürel değerleri benimseyen, koruyan ve geliştiren, ailesini, vatanını ve milletini seven, beden, zihin, ahlak ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı bir yapıya sahip, insan haklarına ve onuruna saygılı, yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek, böylece iç varlıklarına nüfuz ederek bir daha suç işlemelerinin önüne geçmek, onları uyumlu ve topluma yararlı bir fert olarak serbest bırakmak amaçlanmaktadır. Mahkumların uyumlu bir kişilik yapısına sahip olması “pedagojik” bir faaliyeti gerektirir. Ancak bu sayede, onlara yeni bir ruh aşılamak mümkün olabilir.
Cezaevlerinde Uygulanan İlk Din ve Ahlak Bilgisi Dersi Müfredat Programı ve Faaliyetleri Ülkemizde 1950’li yıllarda cezaevlerinde ahlaki içerikli dini sohbetlerin yapılmasına yönelik olarak Adalet Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı arasında yazışmalar yapılmıştır. Bu yazışmalarda vaizlerin haftada en az 2 defa cezaevlerinde vaaz vermesi istenmiştir. 1960’lı yıllarda, vaizlerin cezaevlerinde görevlendirilmeleri konusu tekrar gündeme gelmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı müftülüklere gönderdiği 1963 tarihli genelgede, cezaevlerinde ahlaki içerikli konferansları öncelikli vaizlerin vermesini, vaizi olmayan yerlerde müftülerin görev almasını istemiştir. Diyanet İşleri Başkanlığınca cezaevlerindeki faaliyetlerden olumlu sonuç alındığı belirtilmiştir ve Devlet Bakanlığına gönderdiği yazı ile, vaizlere 1964 yılında da bütün il ve ilçe cezaevlerinde, haftada 2 gün olmak üzere dini ve ahlaki içerikli konferanslar verdirilmesini istemiştir. Adalet Bakanlığın vaizlerce cezaevlerindeki mahkumlara düzenli bir şekilde dini ve ahlaki içerikli konferanslar verilmesi yönündeki ısrarlı talebine, bazı cezaevi yöneticilerinin gereken ilgiyi göstermediği görülmüştür. Adalet Bakanlığı 1975’de yayınladığı bir tamimle de cezaevlerinde din eğitimi için gerekli tüm araç gereç teminin ve finansını üzerine almıştır. Bakanlık “Cezaevlerinde Eğitim ve Manevi Kalkınma” adı altında, manevi kalkınmaya ile ilgili tutumunu şu şekilde ortaya koymuştur: “Hükümet ve tutukların moralmen kalkınmalarını sağlamak, onlardaki nedamet duygularını artırmak amacıyla, Cumhuriyet savcılar ve cezaevi müdürlerinin her türlü vasıtadan yararlanmaya büyük gayret sarfetmeleri icab etmektedir. Ayrıca kültür filmlerinin gösterilmesi, Bakanlıktan gönderilecek kitapların dışında halk eğitim merkezleri ve diğer kuruluşlarla temasa geçilerek onlara yararlı kitap ve eserlerin mahallen sağlanmasında büyük faydalar bulunduğu aşikardır.” Sonraki yıllarda Adalet Bakanlığı ve Diyanet İ. B. arasında, cezaevlerinde din hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili işbirliği devam eder fakat arzu edilen bir düzenleme sağlanamaz. Cezaevlerindeki din eğitiminin ciddiye alınması 1980 yılında “Ceza ve Tevkif Evleri”ni birer “Eğitim Yuvası” haline getirebilmek amacıyla, 1981 yılından itibaren buralarda eğitim ve öğretim faaliyeti başlatılır. 1981’de Ceza ve Tevfik Evleri Genel Müdürlüğü kurulur. Birimin amaçları: Hüküm ve tutukluların eğitimi-öğretimi, manevi kalkınmalarının sağlanması ve ıslah edilmeleri konusuyla ilgili icra planlarını yapmak, müfredat programlarını hazırlamak, eğitim ve öğretim çalışmalarını sevk ve idare etmek, denetleyip sonuçlandırmak, takip edip yönlendirmek, tüm kamu kuruluşları ile işbirliği yapmak, gerekli yönetmelikleri hazırlamak ve bu sahada her türlü çalışmayı yürütmektir. Sonraki aşamada cezaevlerinde, içinde Din ve Ahlak Bilgisi dersinin de yer aldığı, genel kültür derslerinden oluşan bir eğitim programı yürürlüğe girer. Programda yer alan Din ve Ahlak Bilgisi dersini okutmak için Diyanet İ. B bağlı müftülüklere görevlendirilecek müftü, vaiz ve din görevlilerinin, diğer dersler için de Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda görev yapan branş öğretmenlerinin görevlendirilmesi kararlaştırılmıştır. Böyle bir programın uygulanmasının amacı, yürürlükte olan derslerin müfredat programların başarıya ulaştırmak, okuma-yazma, ilkokul, ortaokul ve liseyi bitirme kurslarını yaygınlaştırmak, hükümlü ve tutukluları ıslah edip topluma kazandırabilmek, branş öğretmenlerini, müftü, vaiz ve her türlü eğiticileri cezaevine çekebilmek ve onları riskli, ürkütücü şartlara rağmen burada tutabilmektir. Genelkurmay Başkanlığının 1981 7130-818-81 sayılı emirleri uyarınca, Adalet Bakanlığının “Eğitim Birimi” ile “Bilimsel Kurul” tarafından Din ve Ahlak Bilgisi müfredat programı hazırlanmıştır ve cezaevlerinde uygulanmıştır. Müfredat programı sekiz kademeden oluşmuştur. İçerisinde toplam 74 ünite yer almıştır. İnanç ve ibadet konuları, ailemiz-evimiz ve çevremiz, Atatürk’ün dinimiz ve laiklik ile ilgili görüşleri, temizlik ve doğruluk, İslam’da çalışmaya verilen önem, savurganlık, laiklik ve İslam, vatan ve millet sevgisi, milli birlik ve beraberlik, vatandaşlık görevleri, ahlaki görevler, devlete karşı görevler, çevremizdeki insanlara karşı sorumluluklar, töre ve geleneklerimiz, Türkler ve Müslümanlık, dinler hakkında genel bilgiler, görgü kuralları, öğretmenlik, dini günler, aylar ve geceler, müfredat programında öne çıkan başlıklardır. Din ve Ahlak Bilgisi dersine girmek için genelde vaizler görevlendirilmiştir. Statüleriyle ilgili müşterek esaslar şöyle tespit edilmiştir:
Din ve Ahlak Bilgisi dersiyle birlikte okutulan genel kültür dersleri 1991 yılında uygulamadan kaldırılmıştır. Din ve Ahlak Bilgisi dersi ise isteğe bağlı olarak 1991 yılından itibaren günümüze kadar devam etmiştir. 1993 yılında Din ve Ahlak Bilgisi müfredat programına ilave olarak, din dersinde hangi konulara ağırlık verilmesi gerektiğine dair cezaevlerinde “Yavuz Harekat Planı” adı altında bir genelge gönderilmiştir. Cezaevlerinde Din ve Ahlak Bilgisi Dersi Uygulamasında Diyanet İşleri Başkanlığının Üstlendiği Fonksiyon Diyanet İ. B. öncülüğünde gerçekleştirilen I. Din Şurasında, yaygın din eğitiminin alanı camiler, eğitim merkezleri, Kur’an kursları, hastane, cezaevi ve çocuk ıslahevleri, işyerleri, aile ve anaokulları olarak belirlenmiştir. Cezaevlerinde din eğitimi ve dini danışmanlık hizmetlerini yürüten ve buralara görevli temin eden kurum Diyanet İ. B’dır. Vaiz hükümlü ve tutuklulara vaaz etmek, dini eğitim ve telkinde bulunmak, manevi yönden kalkınmaları için çalışmakla görevlidir. Hükümlünün manevi kalkınma yönünden gösterdiği gelişmeyi, sicil ve müşahede fişinin din durumu bölümüne kaydeder. Vaizlerin mahkum psikolojisiyle ve din dersinin cezaevi şartlarında nasıl verilebileceğiyle ilgili olarak hizmet-içi eğitime tabı tutulmadıkları görülmüştür. Bu durumda vaizlerin mahkumlarla istenilen düzeyde iletişim kuramamalarına ve bunun sonucu olarak cezaevlerinde görev yapmakta çekingenlik göstermelerine sebep olmuştur. Bunun bir eksiklik olduğunu fark eden Adalet Bakanlığı Diyanet İ. B. ile 2001 yılında cezaevlerindeki din eğitiminin yeniden gözden geçirilmesi yönünde çalışma başlatmıştır ve aralarında bir protokol imzalanmıştır. Protokolde Adalet Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı’nın görev ve yükümlülükleri şöyle belirlenmiştir. Adalet Bakanlığının Görev ve Yükümlülükleri:
Diyanet İşleri Başkanlığının Görev ve Yükümlülükleri:
Bunu sağlamak için kurumlarda haftada en az iki gün Din Kültürü Ahlak Bilgisi Dersi ve dini sohbetler ile ayda bir kez konferans vermek üzere, “Din ve Moral Hizmetleri” görevini yürütmek, Sosyal ve kültürel faaliyetler kapsamında, istek halinde Kur’an öğretimi ve dini vecibelerin yerine getirilmesini sağlamak,
Vaizlerin bir kısmı cezaevlerinde tam gün çalışmakla birlikte, büyük çoğunluğu haftanın belli günlerinde gelip mahkumlara ders vermektedir. Gerekli hallerde müftü, murakıp, din görevlisi vb. Diyanet personeli cezaevlerinde derse girmektedir. Cezaevleri Din ve Ahlak Bilgisi Dersi Müfredat Programının Yeniden Hazırlanması ve Genel Prensipler Adalet Bakanlığı ile Diyanet İ. B. arasında imzalanan ve 2001 tarihinde yürürlüğü giren İşbirliği Protokolü uyarınca yeni bir müfredat programı hazırlanmış ve bu program 2001 tarihinde uygulamaya konulmuştur. Din İşleri Yüksek Kurulu’nun teklifleri de dikkate alınarak, daha önce hazırlanmış olan taslak müfredat programında, Diyanet İşleri Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Adalet Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bilimsel kurul tarafından gerekli değişiklikler yapılmış ve bu müfredat programı Cumhuriyet Başsavcılıklarına, tüm ceza ve infaz kurumları ile tutukevlerine, Diyanet İşleri Başkanlığı ile tüm müftülüklere gönderilmiştir. Genel Prensipler, Amaçlar, Açıklamalar ve Müfredat şeklinde düzenlenen bu programda, bir yıla dağıtılacak şekilde otuz yedi ünite önerilmiştir. Programın uygulanmasında dikkat edilmesi gereken genel prensipler şöyle belirlenmiştir:
Din ve Ahlak Bilgisi Dersinin Amaçları
Din ve Ahlak Bilgisi Dersinin Eğitim ve Öğretiminde Uyulması Gereken Hususlar Din ve Ahlak Bilgisi Dersinin eğitim ve öğretiminde, amaçlar bölümünde belirtilenlere ulaşılabilmek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Karademir’in 450 mahkum üzerinde yaptığı araştırmada, mahkumların %69’u cezaevlerinde din eğitimine ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. Cezaevi şartlarında bunalan, yalnızlık çeken, çaresiz kalan, belki bir anlık hata sonucu işlediği suçtan dolayı farklı ruh hali içerisinde bulunan ve hayata karamsar bakan mahkumların başta gelen teselli kaynaklarından birisi dindir. Din insanın huzurunu sağlayıcı, yalnızlıktan kurtarıcı, ruh sağlığını koruyucu, yaşama gücü kazandırıcı ve suç işlediğinde pişmanlık duyup kendini toparlama gücü verici bir etkiye sahiptir. Pek çok ayette ve hadiste işledikleri kötülüklerden tevbe edip, pişmanlık duyanların tevbelerinin kabul edileceği ve bu kimselerin hiç suç işlememiş gibi olacağı ifade edilmektedir. Samimi olarak tevbe eden bir kişinin geçmiş günahları affolunur. Cezaevi vaizlerinin mahkumlara ders anlatırken ağırlıklı olarak tevbe ile ilgili ayet ve hadislere yer vermeleri ve pişman olduklarında Allah’ın onları affedeceğini sıkça vurgulamaları, mahkumların pişmanlık duymalarında ve iç huzura kavuşmalarında son derece etkili olacaktır. Tevbe konusu, işlenen suçun türüne göre bire bir görüşmeler yoluyla ya da toplu halde gündeme gelebilir. Örneğin adam öldürme suçunda, bire bir görüşmeler yoluyla gündeme gelmesi daha uygundur. Cezaevlerinde mahkumlara Diyanet İ. B sağlanan vaizler vasıtasıyla Din ve Ahlak Bilgisi dersi çerçevesinde verilen din eğitimi dışında, dini bayramlar ve günlerde dini sohbetler yapılmakta ve mevlit merasimleri düzenlenmektedir. Ayrıca mahkumlara Kur’an okumayı öğrenme ve ibadetlerini yerine getirme imkanı sağlamaktadır.
Yüklə 119,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|