T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI İSLAM HUKUKU BİLİM DALI
TEZİN ADI KAZAK TÖRESİ “JETİ JARĞI” VE İSLAM HUKUKU AÇISINDAN İNCELENMESİ (Yüksek Lisans Tez Önerisi)
Tezi Hazırlayan Marıbzhan AKHMETOV 4030732013 Danışman Doç. Dr. Osman BAYDER Ağustos 2020 KAYSERİ
TEZİN KONUSU
“Kazak töresi “Jeti jarğı” ve İslam hukuku açısından incelenmesi”. “Jeti jarğı”, kazak halkının devlet ve hukuk tarihinde özel konuma sahiptir. Onun temelini göçebe olan kazak halkının yüzyıllar boyunca siyasi ve sosyal alanlarda uygula gelen örf-adetleri teşkil ederek, Orta Asya’nın bozkırlarında korunmuş ve sonra tamamlanarak 17.yy. sonlarında 18.yy. başlarında kaleme alınmış. “Jeti jarğı” önce Tauke hanın otağı yanında biler(hakimler) istişaresi olarak kurulmuş sonra hukuk teşkilatı olarak ta tarihi kaynaklara geçmiş. Yaşamıyla da fıtratıyla da İslam’a uygun olan kazak halkının bu değerli hukuk ve sosyal kurallarının İslam hukuku açısından incelenmesi gerektiğini ve hatta bu konuda geç kalındığını düşünüyoruz.
TEZİN AMACI VE ÖNEMİ Amacımız Kazak halkının bir ulus devlet olarak şekillenmesinde asıl kaynak olan, hayati önem taşıyan örf-adet ve kurallardan oluşan “Jeti jarğı”yı İslam hukuku açısından incelerek arasındaki ilişkileri ortaya koymaya çalışmaktır. Kazak halkının genel örf-adetleri üzerinde yapılan araştırmalar genelde dil, edebiyat, inanç ve sosyal yapısıyla ilgili olmuştur. 10.yy.da Karahanlîlar devletinden itibaren İslam diniyle yaşayan bozkır halkının kuralları ve adetlerinin büyük çoğunluğu mensup olduğu dinin çerçevesinde şekillenmiştir. Özellikle halk tarafından seçilen bilerin (hâkimler) verdiği hükümler, miras olarak gelen kurallar, hem halkın mensup olduğu İslam dini açısından hem nerdeyse bir asra yakın inançlarına aykırı olan Sovyetler birliğinden ayrılarak bağımsızlığına kavuşan Kazakistan’ın hukuki ve sosyal yapılanmasında büyük bir önem taşımaktadır. Kazak medeniyeti ve geleneğinin önemli hatırası olan “Jeti jarğı”nın içerdiği idare, aile, muamele, suç ve cezayla ilgili meselelerin İslam hukukunda yeri ve dayanağını araştırarak Kazak hukukuyla İslam hukuku arasındaki bağları ve farklılıkları tespit etmektir.
