Mardonov Shahzod Srojiddin o’g’li, ndktu, emf, 15M-23 tjа ilmiy rahbar: Qalandarov I. I. Sorbsiya

Mardonov Shahzod Srojiddin o’g’li, NDKTU, EMF, 15M-23 TJА
Ilmiy rahbar: Qalandarov I.I.


Sorbsiya (lotincha: sorbeo - yutaman) - gaz, bugʻ va erigan moddalarning qattiq, jism yoki suyuqlikda yutilishi. Yutuvchi jismlar sorbentlar, yutiluvchi modda sorbat (yoki sorbtiv) deyiladi. Sorbsiyaning quyidagi turlari bor: adsorbsiya, absorbsiya, xemosorbsiya va kapillyar kondensatsiya - yutuvchi moddaning gʻovak va kapillyarlarida suyuq faza hosil boʻlishi. Sorbsiya - koʻpgina tabiiy jarayonlarning asosiy tarkibiy qismi; u kimyoda keng qoʻllanadi. Bundan tashqari NKMK dagi bir qancha oltin ishlab chiqarish zavodlarida sorbsiya jarayonidan keng qo’llaniladi. Muhim sorbentlarga faollangan kumir, silikogel, seolitlar, smektit, navbaxtit va boshqa kiradi. [1]

1-rasm: Sorbsiya qurilmasi
Аbsorbsiya – bu gaz aralashmasidan biror moddaning suyuq fazaga selektiv ravishda yutilish jarayonidir. Yaʼni, bu jarayonda modda bugʼ yoki gaz fazadan suyuq fazaga oʼtishini kuzatishimiz mumkin[2 , 244].
Аdsorbsiya – bu gaz, bugʼ yoki suyuq aralashmalardan bir yoki bir necha komponentlarni qattiq, gʼovakli jism bilan yutilish jarayonidir. Juda katta faol yuzaga ega qattiq jismlar adsorbentlar deb ataladi. Ushbu jarayon sanoatning turli soxalarida ishlatiladi va gaz, bugʼ yoki suyuq aralashmalardan u yoki bu komponentni ajratib olish uchun xizmat qiladi[2,244]
Hozirgi kunda NKMK dagi oltin va kumush ishlab chiqarish zavodlarida sorbsion yuvish usuli keng foydalaniladi:
Sorbsion yuvish jarayoni 2 turdagi sorbentlar yordamida amalga oshiradi:

1. 
   Smola (ionit);
   
2. 
   Faollashtirilgan ko’mir.
   

Sorbsiya jarayonida diametri 0.6-2 mm bo’lgan dona-dona ko’rinishdagi faollashtirilgan ko’mir ishlatiladi.

2-rasm: Sorbsion siyanidlash qurilmasi.

Smola 13 mm.
Keladi:
Ruda 0.074  0.015 mm.
Drenaj to’ri: d = 0.4 mm.
S =115 m² , V = 500 m³.
Sorbsion yuvish jarayoni mahsulotlari
Ruda:
С_Au=5 10 g/t;
Maydalangaligi: 0.074 mm – 0.015 mm
Chiqadi:
1.Oltin bilan qoplangan pulpa:
-qattiq faza 0.10.2 (0.3) g/t;
-suyuq faza 0.01  0.02mg/l (g/m³);
2.To’yingan smola:
- 5  15 (20) mg_Au/g_smola;
- 60  80 (100) mg_aralashma/г_smola.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. https://uz.m.wikipedia.org.

2. J.R.Cho’liyev “Kimyoviy texnologiyaning jarayon va qurilmalari” fanini o’qitish bo’yicha o’quv uslubiy majmua 2021.
3. Перфильева Надежда Сергеевна, Рюмин Анатолий Иннокентьевич, Соркинова Галина Анатольевна “Учебное пособие для студентов специальности Металлургия цветных металлов” 2011.
4. K.S. Sanakulov, U.A. Ergashev “Теория и практика освоения переработки золотосодержащих упорных руд Кызылкумов” Toshkent 2014.
5. Yusupbekov N.R., Jumayev O.A., Mahmudov G‘.B., Ismoilov M.T. “Noaniq mantiq asosida intellektual boshqarish tizimlarini ishlab chiqish” Journal of Advances in Engineering Technology Vol.2(2) 2020.