O`zbekiston Respublikasida radiorele aloqa liniyalarini yanada rivojlantirish istiqbollari

O`zbekiston Respublikasida radiorele aloqa liniyalarini yanada rivojlantirish istiqbollari.
Radio kanallar orqali qisqa masofalarga paketli ma'lumotlarni uzatish ehtiyojlari doimo ortib bormoqda. Bu yerda millimetrli to'lqinlar diapazonida ishlovchi radiorele stansiyalarning yuqori o’tkazuvchanlik qobiliyatiga egaligi muhim rol oynaydi.
Ular optik-tolali aloqa liniyalariga qimmat bo’lmagan alternativa hisoblanadi, tez aloqa tashkil qilinadi va kabel kanalizatsiyasi talab qilinmaydi. Ushbu echimlar ko’p maqsadlarda foydalaniladi masalan, - optik tolali kabel o’tkazish imkoniyati bol’magan hududlarda: daryolar, ko'llar, temir yo'llar, avtomobil yo'llari, tarixiy obidalar. Ular 4G/LTE infratuzilmasini va optik kanal zaxira tarmoqlari (backhaul) qurishda samarali bo'ladi. Bu radiorele stansiyalari lokal va korporativ tarmoqlarni, shuningdek bir guruh abonentlari uchun TV dasturlarini uzatish uchun foydalanish mumkin.
Ushbu diapazonda antennalarning yo’naltirilganligi va signallarning katta so’nishini hisobga olgan holda, xalaqitlar yuzaga kelishi qiyin.
Ayni paytda 71-76/81-86 GGs diapazoni foydalanish ruxsat etilgan va e-diapazon (E-Band) deb nomlanadi, 60 GGs ga nisbatan kislorod molekulalari va suv bug'larida signalning so’nishi nisbatan kam, 1 gigabit tezlikda radiokanal uzunligi 3-7 km gacha etadi. Ushbu diapazon ishlash uchun ko’plab uskunalar ishlab chiqarilmoqda.



Radiorele aloqasi (ingliz tilidan. O'rnimizni - uzatish, efirga uzatish) - uzatish va qabul qilish (o'rni) radiostansiyalari zanjiri tomonidan shakllangan radioaloqa turlaridan biri. Yerdagi radiorele aloqasi odatda deki va santimetr to'lqinlarida (yuzlab megagertsdan o'nlab gigagertsgacha) amalga oshiriladi.
Dizayn bo'yicha radioreleli aloqa tizimlari uchta toifaga bo'linadi, ularning har biri Rossiya hududida o'ziga xos chastota diapazoniga ega:

• 
  mahalliy ulanishlar 0,39 gigagertsdan 40,5 gigagertsgacha
  
• 
  zona ichidagi ulanishlar 1,85 gigagertsdan 15,35 gigagertsgacha
  
• 
  magistral 3,4 gigagertsdan 11,7 gigagertsgacha
  

Ushbu bo'linish radiorele aloqalarining ishonchliligini ta'minlashga tarqalish muhitining ta'siri bilan bog'liq. 12 gigagertsli chastotagacha atmosfera hodisalari radioaloqa sifatiga zaif ta'sir qiladi, 15 gigagertsdan yuqori chastotalarda bu ta'sir sezilarli bo'ladi va 40 gigagertsdan yuqori bo'lsa, hal qiluvchi ahamiyatga ega, bundan tashqari 40 gigagertsdan yuqori chastotalarda Yer atmosferasida susayish aloqa sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.
Atmosferadagi yo'qotishlar asosan kislorod atomlari va suv molekulalaridagi yo'qotishlardan iborat. Radio to'lqinlari uchun atmosferaning deyarli to'liq xiralashishi 118,74 gigagertsli chastotada (kislorod atomlarida rezonans singishi) kuzatiladi va 60 gigagertsdan yuqori chastotalarda chiziqli susayish 15 dB / km dan oshadi. Atmosferadagi suv bug'ining susayishi uning kontsentratsiyasiga bog'liq va nam nam iqlim sharoitida juda katta va 45 gigagertsdan past chastotalarda hukmronlik qiladi.


Radioreleli aloqa (radio... va rele) — qabul qilishuzatish radiostansiyalari zanjiridan iborat avtomatik radioaloka. Bir punktdan qabul qilingan signallar oraliq st-yada kuchaytirilib, ikkinchisiga uzatiladi. Styalar bir-biridan 40–60 km masofada quriladi. Radioreleli aloqada ultraqisqa toʻlqinlardan foydalaniladi. Radioreleli aloqa liniyalari katta sigʻimli (magistral), oʻrtacha sigʻimli (zonali), kam kanalli (temir yoʻl transporti, gaz quvurlari, neft quvurlari va boshqalarda qoʻllaniladigan) liniyalarga boʻlinadi. Har bir liniya imkoniyatini oshirish uchun bir necha (6 ta5 gacha) yuqori chastotali tarmoqlar qoʻllaniladi. Tarmoq lar mustaqil ishlaydi, lekin hammasi umumiy antennadan foydalanadi. Har qaysi tarmoqdan bir vaqtda 600—1000 telefonda gaplashish yoki 1 ta sifatli teledastur uzatish mumkin. Radioreleli aloqada yoʻnaltirilgan kuchli antennalardan foydalaniladi. Birinchi 5 ta telefon kanaliga moʻljallangan Radioreleli aloqa liniyasi 1935-yil AQSH da Nyu-York bilan Filadelfiya orasida qurilgan. Radioreleli aloqa shaharlararo telefon va telegraf aloqasi oʻrnatish, radio va televideniye dasturlarini uzok, masofalarga uzatish, teleboshqarish hamda teleoʻlchash signallarini uzatish maqsadlarida, harbiy ishda qoʻllaniladi


Radioaloqa — ikki yoki bir necha punktlar yoki harakatlanayotgan obʼyektlar (kosmik kema, samolyot, kema va boshqalar) orasida radioto'lqinlar vositasida amalga oshiriladigan aloqa. Radioaloqa uchun barcha diapazondagi radiotoʻlqinlar qoʻllaniladi. Radiochastotalardan foydalanish va R. qoidalari xalqaro konvensiya (1908-yil 1 iyulda kuchga kirgan) bilan belgilangan.
Vazifasi va taʼsir chegarasiga qarab, R. xalqaro hamda ichki Radioaloqa liniyasiga bogʻlanadi. Ichki Radioaloqa liniyasi magistral (respublika markazi bilan viloyatlar markazlari orasida va boshqalar) va zonali (viloyat va tumanlar ichidagi) aloqa xillariga boʻlinadi. R. liniyalari mamlakatning Yagona avtomatlashtirilgan aloqa tizimiga kiritiladi. R. xizmati vazifasi, taʼsir uzoqligi, strukturasi va boshqa bilan farq qiladi. Xususan, yerda oʻrnatiladigan va kosmik R. (kosmik R.ga bir yoki bir necha sunʼiy yoʻldoshlar yoxud boshqa kosmik obʼyektlardan foydalaniladigan R.lar kiradi), belgilangan (maʼlum punktlar orasida) va harakatdagi (harakatdagi va statsionar radiostansiyalar yoki harakatdagi radiostyalar orasida); radioeshittirish va televideniyega boʻlinadi.
Radioaloqa va maxsus xizmatlar uchun baʼzi vazirlik va tashkilotlar (Mas, fuqaro aviatsiyasi, temir yoʻl, dengiz va daryo transporti, oʻt oʻchirish, militsiya, tib. xizmat), shuningdek, sanoat, qishloq xoʻjaligi korxonalari va boshqalarda ichki R. xizmatidan foydalaniladi