Sorunlara Rağmen Gelecek Vaat Eden Pazar: Ukrayna

Sorunlara Rağmen Gelecek Vaat Eden Pazar: Ukrayna

Bağamsızlığını kazandığı günden bu güne başta ülkemiz olmak üzere dünyanın da dikkatini çeken ülkelerden biri olan Ukrayna, bir çok sektörde yatırımcı bekliyor. Her ne kadar güzel kadınlarının sayesinde ülkenin dikkat çektiği iddia edilse de başta metal sanayi olmak üzere birçok sektörde yatırım ve işbirlikleri söz konusu.
SSCB zamanında birliğin ayrılmaz ve en önemli parçalarından birisi olan Ukrayna, 2000’li yıllarından itibaren çok hızlı bir gelişim kaydetmiştir. Bu yıllarla beraber yavaş ama istikrarlı bir toparlanma içerisine giren Ukrayna’da makroekonomik rakamlarla beraber tüketici davranışları da değişmeye başlamıştır.

Önceleri, satın alma gücünün çok düşük olması nedeni ile ucuz mallara yönelen ve bunu da “bavul ticareti” yolu ile karşılayan halk, daha bilinçli bir tüketici hüviyeti kazanmaya başlamış ve henüz yerel tedarikçiler tarafından karşılanamasa bile daha kaliteli mal talebi ile piyasayı etkilemeye başlamışlardır.

Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatında çok sık yapılan mevzuat değişiklikleri nedeniyle bu ülkede faaliyet gösteren firmalarımız başta olmak üzere, Türk ithalatçı ve ihracatçı firmalar yaptıkları kontratlar kapsamındaki ticari ilişkilerinde maddi zarara uğramaktadırlar.

Ukrayna diğer eski Sovyet bloğu ülkelerinde olduğu gibi ağır sanayiye dayalı ve teknolojik bakımdan yetersiz bir ekonomik miras devralmıştır. Ülke ekonomisinin yeniden yapılandırılmasında ve reformlarda gecikmeler olmuştur. Sonuç olarak, sektörlerde çeşitlenme aşamalı olarak gerçekleşmiş, Rusya ve Asya pazarlarındaki güçlü talebe bağlı olarak metaller ve kimyasallar sektörlerinde oluşan üretim artışları sayesinde ekonomide düzelme 2000’li yıllarla beraber başlamıştır. Özelleştirme ve yabancı sermaye diğer eski komünist ülkelere göre yavaş gelişmiştir.
İmalat sanayine dayalı bir ekonomi

Bugün imalat sanayi sektörü ülkenin toplam sınai üretiminin yüzde 75’ini oluşturmakta olup, 2000 yılından bu yana gözlenen ekonomik düzelmenin ardındaki temel itici gücü teşkil etmektedir. SSCB’nin dağılmasından en fazla etkilenen sektörler savunma sanayi sektörü ve makine-inşa sektörleri olmuştur. Savunma sanayi sektörü bölge genelinde savunma harcamalarındaki düşüş nedeni ile zarar görmüştür. Makine-inşa sektörü ise düşük seviyedeki yatırımlar ve yüksek kaliteli ithal malların rekabeti nedeni ile olumsuz etkilenmiştir.

İmalat sanayi sektörü halen büyük ölçüde metalürji gibi düşük katma değerli ürünlere dayanmaktadır. Metalürji sektörü tek başına toplam sınai üretimin yaklaşık yüzde 25’ini karşılamaktadır. Bu oran bağımsızlık öncesi dönemde yüzde 15’tir. Ukrayna’nın metal üretiminin yüzde 75-80’i ihraç edilmektedir. Makine-inşa sektöründe son yıllarda gözlenen olumlu gelişmelere rağmen sektörün toplam sınai üretimde bağımsızlık öncesi yüzde 30 olan payı, 2007’de yüzde 14 olmuştur. Gıda işleme sanayi ülkenin en fazla yatırım çeken sektörlerinden biridir. Ancak sektörün toplam üretimdeki payı halen yüzde 15’in altındadır.
Dış ticarette kültürel yakınlık sürüyor

Dış ticarette pazarlarını çeşitlendirerek yüzünü batıya da çeviren Ukrayna hala belli ölçüde de olsa hala eski geleneksel pazarlarına bağımlı olmaya devam etmektedir. Bunun nedeni hem kültürel ve coğrafi yakınlık hem de yeniden yapılandırmada gecikme ve yetersiz yatırımlardır.

Rusya halen ülkenin en önemli ticaret ortağı olmaya devam etmektedir. Rusya’nın ihracattaki payı dörtte birdir. Rusya’ya giden malların yaklaşık yarısı makineler ve metallerden oluşmaktadır. Rusya’daki güçlü talep 2007 yılında ülkeye makine ihracatını yarı yarıya artırmıştır. Diğer yandan Ukrayna’nın ithalatının yaklaşık yüzde 30’u Rusya’dan gelmektedir. Rusya’dan ithalatın kabaca üçte ikisi gaz, ham petrol ve petrol ürünleridir.

2008 yılında 8,2 milyar dolar düzeyine ulaşan Türkiye-Ukrayna ticaret hacmi, 2009 yılında dünya genelinde yaşanan mali krizin etkisi ile bir önceki yılın aynı dönemine göre yarı yarıya düşmüş ve 4,1 milyar dolar olmuştur. Türkiye’nin Ukrayna ile olan ticaretindeki açığı yaklaşık 2.1 milyar dolardır.
Türk firmaları ülkeye ilgi duyuyor

Ukrayna’daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna’nın içinde bulunduğu finansal sıkıntılar nedeni ile yeterli seviyeye ulaşamamıştır. Finansal yetersizlikler müteahhit firmalarımız ile Ukraynalı işverenler arasında zaman zaman sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Buna rağmen Ukrayna pazarına ilgi duyan firmaların sayısı giderek artmaktadır.

2008 yılı Haziran ayı itibarı ile Türk firmalarının Ukrayna’da üstlendikleri müteahhitlik hizmetlerinin toplam tutarı 995,2 milyon dolardır. Bu tutarın 316,3 milyon dolarlık kısmı tamamlanmıştır. Devam eden işler arasında konut, iş merkezi, otel, stadyum, köprü ve yol inşaatı yer almaktadır. Ukrayna’da Türk firmaları tarafından üstlenilen belli başlı projeler arasında köprü inşaatı (Doğuş Grubu), stadyum inşaatı (ENKA) ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları yer almaktadır. 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın (Euro 2012) Ukrayna-Polonya ev sahipliğinde yapılacak olması önümüzdeki dönemde Türk müteahhitlik firmaları için yeni iş imkânları doğabileceği anlamına gelmektedir.

Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli imalatçı firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığının alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler
nedeniyle zaman zaman çalışmalarını durdurma noktasına gelmektedirler. Ukrayna’nın bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde uyguladığı asgari ihraç fiyatı ve ön izinler, bu ülkeden ucuz ham madde temin etmeye çalışan firmalarımızın ithal maliyetlerinin artmasına sebep olmaktadır.
Bankacılık sisteminde bazı zorluklar

Küresel ekonomik kriz ülkedeki pek çok bankanın sıkıntıya girmesine neden olmuştur. Ukrayna bankalarına yabancı bankalara göre daha esnek davranılması bankacılık alanında gözlenen ticareti zorlaştırıcı yöndeki en önemli husustur.

1 Ocak 2009 tarihi itibarı ile kayıtlı olarak faaliyet gösteren 184 banka bulunmaktadır. İlk 5 banka sektördeki toplam varlıkların yüzde 35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankaların 53 tanesi yabancı sermayeli, 17 tanesi ise yüzde 100 yabancı sermayelidir. Ukrayna’da toplam 1314 banka şubesi mevcuttur.

Geçmişte ülkede bir Türk bankasının bulunmaması çeşitli sıkıntılara neden olmuştur. Türkiye Ekonomi Bankası (TEB) ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde TEB’de Ukrayna masası, Ukrsibbank’ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete geçmiştir. 2007 yılı Şubat ayında da Altınbaş Holding’e ait Creditwest ve Fiba Holding’e ait Credit-Europe bankaları gerekli izin prosedürlerini tamamlayarak faaliyete başlamışlardır.
Tarife dışı engellere dikkat

İthalat Lisansları: Çeşitli dönemlerde getirilen müsaade zorunlulukları, tarife dışı engeller kümesinin başlıcalarını oluşturmakta ve dönemlere göre değişmektedir. Bu hususta yaşanan aksaklıkların Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne bildirilmesi gerekmektedir.

Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları: Ukrayna 1993’ten bu yana buluşlar, endüstriyel
dizaynlar, tohumlar, sığır yetiştiriciliği vb. üzerine patentlerle ilgili yasal düzenlemeler yanında markalar, telif hakları ve düzenlemeleri yapmıştır.

Paris ve Madrid Birliklerine üye olan Ukrayna, Patent İşbirliği Anlaşması ile Evrensel Telif Hakları Konvansiyonuna taraftır. Edebi ve Sanatsal Eserlerin korunmasına dair Bern Konvansiyonunu da onaylamıştır.
1 Ocak 2009 itibarı ile Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 129,2 milyon dolardır. Ülkede faaliyette bulunan 574 Türk sermayeli firma bulunmaktadır. Büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olan Ukrayna’daki firmalarımız ağırlıklı olarak gıda ve içecek, temizlik malzemeleri, hazır giyim, orman ürünleri, maden ve metal, inşaat, inşaat malzemeleri alanında faaliyet göstermektedirler.

İş adamları pazarda şunlara dikkat etmeli

Ukrayna hükümeti resmi pasaporta vize uygulamamaktadır. Eskişehir ilinde yaşayanlar, Ukrayna vizesi için, Ukrayna Ankara Büyükelçiliği’nin Konsolosluk Şubesi’ne başvurabilirler.

Ukrayna’nın yabancı yatırımlara ihtiyaç duyduğu tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, elektronik sanayi ve haberleşme sektörlerinde, Türk girişimcileri ile Ukraynalı firmalar arasında işbirliği imkanları mevcuttur.

İki ülke arasındaki teknik ve bilimsel işbirliğinin geliştirilmesi de, uzun dönemde ticari ve ekonomik ilişkilerimize çok büyük katkıda bulunacaktır. Bu çerçevede, inşaat malzemeleri, elektrikli ve elektronik ev eşyaları, haberleşme sistemleri, oto yan sanayii mamulleri sektörlerinde faaliyet gösteren Türk firmalarının Ukrayna pazarına daha ciddi şekilde yönelmeleri, ofis ya da mağaza açarak satış ve dağıtım zincirleri oluşturarak ve hatta Ukraynalı firmalarla ortak yatırıma giderek bunu gerçekleştirmeleri her iki ülke çıkarları açısından önemlidir.
Kaynak:

- TC. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ukrayna Ülke Raporu