Uot 35. Plagiat aşkarlama vasitələrinə baxış və müqayisənin tətqiqi qurbanov qurban fiKRƏt oğLU

UOT 535.8

Plagiat aşkarlama vasitələrinə baxış və müqayisənin tətqiqi

QURBANOV QURBAN FİKRƏT OĞLU

Azərbaycan Texnologiya Universiteti

Gəncə ş.Şah İsmayıl Xətai 103.

[e-mail]

Açar sözlər: plagiat proqramları, universitetlər, məktəblər, müəssisələr, internet

Xülasə. Məqalə Plagiat aşkarlama vasitələrinə baxış və müqayisənin tətqiqi məsələsinə həsr olunaraq, plagiat proqramlarının nə kimi əhəmiyyətə malik olmasından və həmin proqramları harada və nə formada istifadə olunmasının tətqiqindən bəhs edilmişdir.

Universitetlər, məktəblər və müəssisələr kimi bəzi akademik müəssisələrdə plagiatın aşkarlanması və qarşısının alınması təhsil problemlərindən birinə çevrilmişdir, çünki tələbələrin və ya tədqiqatçıların əksəriyyəti verilən tapşırıqları və layihələri yerinə yetirərkən aldadırlar. Bunun səbəbi internetdə çoxlu resursların tapılmasıdır. Axtarış sistemlərindən birini istifadə edərək istənilən mövzunu axtarıb tapmaq və sənədin sahibinə istinad etmədən onu aldatmaq onlar üçün çox asandır. Odur ki, bütün akademik sahələr daha yaxşı olmalıdırlar ki, tələbələrin tapacaqlarını bildikləri zaman sənədləri aldatmaq, köçürmək və dəyişdirmək hallarını dayandırmaq və ya aradan qaldırmaq üçün plagiat aşkarlayan proqramlardan istifadə etməlidirlər.

Bəzi plagiat növləri bazarda və ya internetdə mövcud olan son plagiat aşkarlama proqramlarından istifadə etməklə asanlıqla aşkarlana bilər. Bununla belə, internetdə mövcud olan bəzi anti-plagiat proqram təminatından istifadə edən bəzi ekspert plagiatları üçün plagiatı aşkar etmək daha çox səy tələb edir və ya ümumiyyətlə aşkarlana bilmir.

Plagiatla təkcə tələbələr məşğul olmur, həm də bəzi əməkdaşlar var ki, onun hissələrinin birbaşa surəti və ya qismən dəyişdirilməsi ilə məşhur şəxslərdən biri olmaq üçün məqalələr dərc etməyi xoşlayırlar.

Plagiatlığın aşkarlanması üçün istifadə edilən bir çox plagiat proqramları var və aşkarlama vasitələrinin çoxu tədqiqatçılar tərəfindən işlənib hazırlanmışdır, lakin hələ də bəzi məhdudiyyətlərə malikdir, çünki onlar sənədlərin başqa sənəddən və ya mənbədən plagiat edildiyini sübut edə bilmirlər, sadəcə oxşarlığı göstərir və bəzi digər sənədlərə göstərişlər verirlər. Bu, əgər məqalə qlobal miqyasda beynəlxalq jurnalda dərc edilibsə, lakin bəzi universitetlər və bəzi tədqiqat mərkəzləri hələ də insanların daha çox aldatmağa kömək edən plagiat aşkarlanmasına qarşı heç bir tədbir görmürlər.

Beləliklə, indi də ən son aşkarlama proqramından istifadə edərək 100% plagiat aşkarlana bilmir?

Dərc edilmiş sənədlərin müəllif hüquqları və hüquqi aspektləri plagiat proqram təminatı ilə də əhatə oluna bilər ki, bu da həmin şəxsin sənədlərin qanuni və ya qeyri-qanuni surətini çıxardığını, habelə həmin şəxsin ondan istifadə etmək üçün sahibindən icazə alıb-almadığını göstərir.

Plagiatın aşkarlanması da jurnallar, tədqiqat mərkəzi və konfranslar üçün ən vacib məsələlərdən biridir; onlar bütün sənədlərin plagiat olmadığına əmin olmaq və naşirlərin müəllif hüquqlarının pozulmasından xilas etmək üçün qabaqcıl plagiat aşkarlama vasitələrindən istifadə edirlər.

Mövzunun aktuallığı. Müəllif hüquqlarının qorunmaması problemini aradan qaldırmaq üçün plagiat proqramlarından istifadə edilməsi aktual məsələlərdən biridir.

Tədqiqatın məqsədi. Disertasiyalarda, Elmi məqalələrdə, Jurnallarda və s. Anti-plagiat sistemlərindən istifadə edərək təkrarlamaların qarşısının alınmasıdır.

Tədqiqat obyekti. Plagiat proqramları.

Tədqiqat metodu. Plagiat proqramlarından istifadə edərək təkrarlanmanın aradan qaldırılması metodu

Резюме. Статья посвящена изучению и сравнению средств обнаружения плагиата, важности программ плагиата, а также тому, где и в какой форме эти программы используются.

Summary. The article focuses on the study and comparison of plagiarism detection tools, the importance of plagiarism programs and where and in what form they are used.

1. Alzahrani, S. Salim, N. Abraham, A. Understanding Plagiarism Linguistic Patterns, Textual Features and Detection Methods, preprint 2011.

2. Brin, S. and Davis, J. and Garcia-Molina, H. Copy Detection Mechanisms for Digital Documents. In: ACM International Conference on Management of Data (SIGMOD 1995), May 22-25, 1995

3. Baeza-Yates, R. & Ribeiro-Neto, B. Modern Information Retrieval. AddisonWesley, 1999.

4. Bao Jun-Peng, Shen Jun-Yi, Liu Xiao-Dong, Song Qin-Bao, A Survey on Natural Language Text Copy Detection, Journal of Software, 2003, vol.14, No.10, pp. 1753- 1760.