Tarım Devrimi Bin Yılda Tamamlandı – Bin Yıl Sonra 2-3 Bin Kişilik Kalabalık Köy Topluluğu Haline Gelmişlerdi
James.C.Daves, İnsanın Hikayesi, İş Bankası yay, 2009, s.13.
Farklı kıtalardaki halkların çiftçiliğe ve hayvan yetiştiriciliğine geçip geçmeme yada geçiş zamanlarındaki coğrafi farklılıklar, bu halkların yazgıları arasındaki benzemezliği büyük oranda açıklar.
Farklı kıtalardaki halkların çiftçiliğe ve hayvan yetiştiriciliğine geçip geçmeme yada geçiş zamanlarındaki coğrafi farklılıklar, bu halkların yazgıları arasındaki benzemezliği büyük oranda açıklar.
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002,s.95.
Evcilleştirecek hayvan bulunabildi mi?
Evcilleştirecek hayvan bulunabildi mi?
Adayları kaybeden Avrasya ve Afrika değil Amerika ve Avustralya oldu…Buradaki hayvanlar avcılık yeteneği gelişmiş insanla karşılaştılar.
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TUBİTAK yay.., 2002, s. 221.
İki yüz yıl önce 1800’lerin başında Tasmanya’ya gelen Avrupalılar zengin toplumsal törensel yaşamı olan ama hala taştan yapılma kaba aletler kullanan halkla karşılaştılar.
İki yüz yıl önce 1800’lerin başında Tasmanya’ya gelen Avrupalılar zengin toplumsal törensel yaşamı olan ama hala taştan yapılma kaba aletler kullanan halkla karşılaştılar.
Britanyalı göçmenler hepsini yok etti…uygarlık ve hastalık yüzünden öldüler
James.C.Daves, İnsanın Hikayesi, İş Bankası yay, 2009, s.7.
aynı ölçüde kültürel değişim süreci geçirmeyip,hâlâ avcı toplayıcı yaşam biçimine bağlı kalırken,
neden diğerleri çiftçilikle uğraşmakta
ya da endüstrileşme sürecini yaşamakta?
M.Ö. 11.000’de son buzul çağı sona erdi (jeolojide 4. dönem). Bu tarihten birkaç bin yıl içinde dünyanın bir bölgesinde bazı hayvan ve bitkiler evcilleştirilebildi. Neden sadece bir bölümünde buradaki insanlar diğerlerinden üstünlüğe mi sahipti? Önde mi koşuyorlardı? Şimdi arayı daha da mı açtılar?)))
M.Ö. 11.000’de son buzul çağı sona erdi (jeolojide 4. dönem). Bu tarihten birkaç bin yıl içinde dünyanın bir bölgesinde bazı hayvan ve bitkiler evcilleştirilebildi. Neden sadece bir bölümünde buradaki insanlar diğerlerinden üstünlüğe mi sahipti? Önde mi koşuyorlardı? Şimdi arayı daha da mı açtılar?)))
Tarım yaklaşık 10.000 yıl içinde yiyecek toplayıcılığının yerini aldı
Tarım yaklaşık 10.000 yıl içinde yiyecek toplayıcılığının yerini aldı
James.C.Daves, İnsanın Hikayesi, İş Bankası yay, 2009, s.12.
Neden çiftçiliğe geçildi? Neden Bereketli Hilal? Neden M.Ö. 8500 daha önce değil sonra değil?
Neden çiftçiliğe geçildi? Neden Bereketli Hilal? Neden M.Ö. 8500 daha önce değil sonra değil?
M.Ö. 11.000 den 8500’e çiftçilik yapmalı mı yapmamalı mı?
Avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla çiftçilik birbirine iki rakip strateji…birbirlerini de küçümsüyorlar..
Yiyecek bulmanın güçlüğü
Memeli hayvanların soyunu daha yukarı taş çağında insan tüketti…
Bereketli hilalde de ceylan artık bol değildi..
Ancak iklim değişikliğiyle bitki çeşidi bollandı..Buğday ve arpa…
Yiyecek üretiminin dayanağı olan teknoloji gelişti…yaban bitkiyi toplama işlemden geçirme saklama teknolojisi..kemik tahta sapa tutturulmuş çakmak taşından tırpanlar, toprak altında sıvanmış toplama kuyuları
Belki nüfus artışı yiyecek üretimine zorladı, yiyeceğin nüfusu artırmasıyla karşılıklı etki…yaban yiyeceği toplama işleme metotlarıyla nüfus artmaktaydı…yerleşim doğumu da artırıyor…
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TUBİTAK yay.., 2002
S.143-144.
Kültürel özellik mi?
Kültürel özellik mi?
Tek bir bitkinin evcilleştirilmesi avcı-toplayıcılığı terk etme için yeterli değildir.(175) Boy ölçüşebilme için başka ürünlere ihtiyaç var. Bereketli Hilal gibi teknoloji ve siyasal örgütlenmeye destek olacak çeşitlilik gerekiyor…
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TUBİTAK yay.., 2002, s. 171.
Bereketli Hilalin bitki örtüsü ve çevre koşulları açık üstünlüğe sahip..Uygarlığın başlangıç noktası…
Bereketli Hilalin bitki örtüsü ve çevre koşulları açık üstünlüğe sahip..Uygarlığın başlangıç noktası…
Akdeniz iklimi…kışları ılık yağışlı yaz kurak…yazın büyümeyen bitki enerjisini tohum büyütmek için harcıyor..ağaç gibi kabuk büyütmeye değil…bir yıllık bitki…tohumuysa insan yer. Buğday ve arpa…
Örneğin mısır… çok güçlük çıkarıyor buğdaya göre..yabanı sert kabuk…yemek kolay değil…evrimleşmesi uzun…
Bereketli hilalde bitkilerin erdişi yüzdesi yüksek….yeni seçeneklere de izin veriyor…
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TUBİTAK yay.., 2002, s. 176.
Bereketli Hilal (Batıya doğru Güney Avrupa, Kuzeybatı Afrika içine alıyor) dışında da Akdeniz iklim kuşakları var…Peki Bereketli Hilalin özelliği nedir?
Bereketli Hilal (Batıya doğru Güney Avrupa, Kuzeybatı Afrika içine alıyor) dışında da Akdeniz iklim kuşakları var…Peki Bereketli Hilalin özelliği nedir?
En geniş Akdeniz iklim kuşağı Batı Avrasya. Yani yaban bitki türü açısından zengin.
En çok iklim değişikliği gösteren Akdeniz kuşağı..Yıllık bitki evrimine elverişli..
Dar bir bölgede çok çeşitli yükseltilere sahip. Yeryüzünün En alçak nokta (Lut gölü) ile 5400 metre yüksekliğindeki dağlar (Tarhan yakınları) Bu bitki çeşitliliği sağlar. Ve farklı zamanda olgunlaşır bitki…dağdakini topluyor, nehir kenarında nemli alana dikiyor.
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TUBİTAK yay.., 2002, s. 181-183.
Tüketilecek kalori miktarı fazla nüfus demektir. Askeri üstünlük.
Tüketilecek kalori miktarı fazla nüfus demektir. Askeri üstünlük.
Evcil bitki ve hayvan yetiştirilen bir dönüm toprak 10-100 kat arası avcı-toplayıcıdan fazla insan doyurur. Evcil hayvan Et süt gübre sağlar. Saban çeker. Protein kaynağı olarak av hayvanının yerini alır.
Doğum aralığı kısalır. 4 yıl yerine 2 yıl
Yiyecek depolanır
Uzman ve Toplumsal örgütlenme. Orta boy tarım şeflik, büyük boy tarım krallık olarak örgütlenmiştir.
Tarım ürünü ve hayvandan elde edilen ürün giyecek, battaniye. Metal öncesi kemikten alet. Taşımacılık. (19. yy. demiryoluna kadar tek taşıt aracı, Uzun mesafe ile bağ)
Atlarla fetih savaşları. Önce Hun sonra Moğollar. Deve aynı işlevi görecek.
Evcil hayvandan mikroplar.
Jared Diamond, Tüfek Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK yay.., 2002,s.95
Çiftçiler daha fazla besin üretebilince aileler daha iyi beslenmeye başladı ve nüfus arttı. Tam yerleşikliğe geçilen 8500 yıl öncesinden bin yıl sonra köylerin sayısı çok fazlaydı.
Çiftçiler daha fazla besin üretebilince aileler daha iyi beslenmeye başladı ve nüfus arttı. Tam yerleşikliğe geçilen 8500 yıl öncesinden bin yıl sonra köylerin sayısı çok fazlaydı.
İNSAN ÖNCE GÖÇEBE SONRA YERLEŞİK Mİ?
Gorden Child: insanın yaşamını nasıl yeniden ürettiğine, yani geçimini nasıl sağladığına bakarak insanın özgül tarihini dönümleştirir.
Gorden Child: insanın yaşamını nasıl yeniden ürettiğine, yani geçimini nasıl sağladığına bakarak insanın özgül tarihini dönümleştirir.
Paleolitik dönem: insanın yaşamını avcılık ve toplayıcılıkla yeniden ürettiği dönem (Paloilitik vahşet)
Neolitik dönem: : insanın yaşamını tarım ve hayvancılıkla yeniden ürettiği dönem (Neolitik barbarlık)
Kent uygarlığı dönemi: : insanın yaşamını manifaktür ile yeniden ürettiği dönem (Mezopotamya’da kent devrimi)
Hilmi Yavuz, Batı uygarlığı tarihine teorik bir giriş, Ankara, 2008, s.28.
Yeniden üretim tarzı Yaşama Tarzı Yaşam Alanı
Avcılık + Toplayıcılık Göçebe Kır
Tarım + Hayvancılık Göçebe Kır
Manüfaktür Yerleşik Kent
Peki bu dönüşüm art zamanlı mıdır? İnsanoğlu, avcılık ve toplayıcılıktan tarım ve hayvancılığa, oradan kentsel yaşama zorunlu olarak mı geçmiştir?
Peki bu dönüşüm art zamanlı mıdır? İnsanoğlu, avcılık ve toplayıcılıktan tarım ve hayvancılığa, oradan kentsel yaşama zorunlu olarak mı geçmiştir?
James Milliart’ın Çatal Höyük kazılarına kadar Gorden Childe’ın önerisine ters düşecek, onlarla çelişecek yanıt verilemedi.
Bu kazılarla ilk kentlerin M.Ö. 6 000- 7 000 yılları olduğu ortaya çıktı.(Childe 5000-4000)
Jacobs: Bu kazı sonuçlarına göre yerleşik kent yaşamı, tarihsel olarak kırda yerleşik yaşamdan daha önce ortaya çıkmıştır. Paleoilitik dönemi kırda yerleşik yaşam değil kentsel yaşam izlemiştir.
Neolitik devrimin, kentlerde başlayan manifaktürün, tarım için gerekli olan teknikleri, teknolojiyi üretmesiyle gerçekleştiği ortaya çıktı.Kentsel manifaktür, tarım teknolojisini üretti, bu teknolojinin hayata geçirilmesiyle tarım ve hayvancılığa geçildi.
Hilmi Yavuz, Batı uygarlığı tarihine teorik bir giriş, Ankara, 2008, s.29.
