Yrd. Doç. Dr. Nuray gediK

[Metni yazın] [Metni yazın] [Metni yazın]

YRD.DOÇ.DR.NURAY GEDİK

BİLGİSAYAR 1
NOKTALAMA İŞARETLERİ

11.12.2012

RAHİME ÖZDEMİR

Türkçe - Noktalama İşaretleri - Konu Anlatımı (YAZI BİÇİMİNDE)

NOKTALAMA  İŞARETLERİ

İçindekiler

1.NOKTALI VİRGÜL(;): 5

 2.İKİ  NOKTA(:) :    6

3.KESME İŞARETİ( ’): 7

4.ÜÇ NOKTA(…): 8

5.TIRNAK İŞARETİ(''...''):  8

6.TESTLER:  9

AÇIKLAMALAR:

Dil bilgisi kurallarını öğrencilere iyi bir şekilde anlatıp öğrencilerin bu alandaki becerilerini geliştirmek amacıyla hazırlanmıştır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.NOKTALI VİRGÜL(;):

 

a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi içinde bağımsız cümlelerin arasında kullanılır.Bu tip cümleler birbirini açıklayan,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdir.Bu kullanım özellikle atasözlerinde görülür.

*Yer üst üste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı.

*Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı.

*Horoz ölür; gözü çöplükte kalır.

*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış

 

b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da söz gruplarını  farklı sözlerden ya da söz gruplarından  ayırmak için konur.

*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum.

*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir.

*Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir.

 

c)Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümleleri ayırmada kullanılır:

*Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum.

*At ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şan kalır.

*Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur.

 

d)Önceki cümleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,çünkü…” gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır:

*Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi söyleyemem.

*Köye sen git;ancak orada çok fazla kalma.

*Kazanacağım ;çünkü çok çalışıyorum.

NOT:  Noktalı virgül, yukarıda sayılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir.

                                                                             

*Bugün erken yatmalıyım;yarın sınav var.

*İşinle ne kadar küçük olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur.

*Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk.

 

e)Öğeler arasında anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:

*Murat;Hasan ,Ali ve Osman’dan daha çalışkanmış.

*Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır.

 

f)Özneden sonra virgüllerle ayrılan eş görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır.

*1.yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen , güçlü bir şairdir.

 

Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonra gelen sözcükler – özel isim değil iseler- küçük harfle başlar.Diğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar.

 

 2.İKİ  NOKTA(:) :   

 

a)Bir cümle veya sözcükten sonra yapılacak açıklamalardan önce kullanılır.

*Şimdi herkes ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil.

*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır.                                                                                                                                                 

*Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür.

 

b)Alıntı cümlelerden önce kullanılır.

*Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır.”

*Hacı Bektaş-ı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol.” demiş.

 

b)Öykü ve romanlarda konuşma çizgisinden önce kullanılır:

*Süleyman Çavuş:

---- Bırak açma o bahsi ,dedi .

Kooperatif katibi kaşlarını çattı:

---- Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş.

Not:İki noktadan sonra yapılacak açıklama bir cümle niteliğinde değilse küçük harfle başlar.

*En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…

 

3.KESME İŞARETİ( ’):

 

a)Özel adlardan sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır:

*Yakup Kadri’nin Yaban’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır.

 

b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır

*KKTC’yi her alanda destekliyoruz.

*Yarın ABD’ye gidecek.

 

NOT:Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.

*kg’dan        *PTT’ye     

 

NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz.

* vb.leri             *mad.si       *Alm.dan       *İng.yi

 

c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

*36’nın ortak bölenleri nelerdir?

*Sen 9’uncu sınıfta mı okuyorsun?

 

UYARI: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmaz.Yapım ekinden sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz.

*Ankaralıdan                *Konyalım             *Amerikalılar               *İslamcı                *Aligil

 

NOT:-ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz.

*Dün Alilere gittim.                                                             

*Sınıftaki Ali’ler ayağa kalksın.

 

NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o’ zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?

 

d)Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:

*Osmanlılarda kadı’nın önemli bir yeri vardır.

*Pencereden kar’ı seyrediyorum.

 

e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

*N’apalım             *N’eylersin              *N’etsin           *Vardı m’ola  sevdiğim yurduna

 

 

 

 

 

 

 

4.ÜÇ NOKTA(…):

 

a)Herhangi bir nedenle bitmemiş ya da okuyucunun anlayışına bırakmak için bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur.

*Şu bahar yağmurları bir gelse…

*Birdenbire karşımıza çıkıveren yeşillik denizi…

*Karşı sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana huzur veriyor.

 

b)Birtakım örnekler sayıldıktan sonra “vb” anlamında kullanılır:

*Binanın tepesinden neler görünmüyordu ki:caddeler,sokaklar,evler,insanlar…

*Bu köyün insanları konukseverdir,alçakgönüllüdür,iyidir…

 

c)Söz arasında söylenmek istenmeyen sözler yerine kullanılır:

*Şu … adamı gözüm görmese iyi olacak.

*Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

5.TIRNAK İŞARETİ(''...''): 

Alıntı cümlelerde kullanılır.

doğrudan anlatımın olduğu cümlelerde kullanılır.

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=N8QfbNheLWk

özel olarak belirtilmek istenen sözlerde kullanılır.

6.TESTLER: 

1. Aşağıdakilerin hangisinde kesme (‘) işareti doğru kullanılmıştır?

a) Nesrin’siz şuradan şuraya gitmem!

b) 1930’lu yıllarda İstanbul bir başka güzeldi.

c) Ayşen’ler Trabzon’dan dönüyormuş.

d) Aile’mizin yüz karası olan bu çocuğu Rıfat Bey sahiplendi.

e) Mersin’li bir ev arkadaşım vardı o yıllarda.

 

2. Aşağıdakilerin hangisinde iki noktanın (:) kullanımı doğru değildir?

a) En sevdiğim uğraşlardan biri olarak: roman okumayı sayabilirim.

b) Uzay: Evreni kaplayan ve sonsuz olduğu sanılan boşluktur.

c) Salonda toplananlar: annem, babam, teyzelerim ve amcamdan ibaretti.

d) Kimler yoktu ki düğünde: akrabalar, arkadaşlar, komşular…

e) Durmadan mesaj üstüne mesaj çekiyor: bir de ismini açıklasa…

 

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantezle belirtilen yere noktalı virgül (;) getirilemez?

a) Çok gençti () fakat kolay kolay yanlış yapmazdı.

b) Anneniz her istediğinizi yapar () sizi çok sever.

c) Kardeşimin önünde tek engel vardı () sınavlar.

d) Elini, yüzünü iyice yıkadı () havluyu alıp derisini kazırcasına sildi yüzünü.

e) Kitabı alabilirsin () yalnız üç gün içinde geri getireceksin.

 

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki parantez içi boşluğa noktalı virgül (;) getirilemez?

a) Bu yazarı okumalısın () onda kendinden çok şey bulacaksın.

b) Hiç olmazsa edebiyat kültürümüzü yükseltmeye bakın () dedi.

c) Herkes, büyük bir cezaya çarptırılacağını bekliyordu () ne var ki beklenen olmadı.

d) A. Hamdi Tanpınar () şiir, roman, hikaye türünde eserler vermiştir.

e) Yaz mevsiminde kıyıda bulutlu bir hava () iç kesimlerde isi güneş vardı.

 

5. Bu adam () beş sene önce Salih Bey () in yanında altı ay kadar kalmış () ancak kendini sığıntı gibi hissettiği için oradan ayrılmıştı () eli (bilgi yelpazesi.net) uzunca () güven duyulmayan biriydi.

Bu parçada parantezle gösterilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilemez?

a) Virgül

b) Noktalı virgül

c) Kesme işareti

d) Tırnak işareti

e) Nokta

 

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım ve noktalama yanlışı yapılmamıştır?

a) Türkçe’nin sorunları T.D.K’nin düzenlediği bu panelde tartışılacak.

b) Odada üç kişiydik: Ahmet, Selim ve ben…

c) Öff! artık bizi rahat bırak.

d) Telaşlı; ama sevimli, kırılgan; ama düzeyli biriydi.

e) Ortalık dağınıktı: hemen odayı toparlamaya başladım.

 

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantezle gösterilen yere iki nokta (:) getirilemez?

a) Daha yapılacak o kadar çok iş var ki () anlatamam.

b) Aklımda iki isim vardı () Hakan ve Coşkun

c) Bize şunları da söyledi () Çalışın ve kazanın.

d) Sözcük türleri şunlardır () İsim, sıfat, zamir…

e) Hemen arkadaşına seslendi () Rıdvan!

 

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna soru işareti (?) getirilemez?

a) Yarın hangi sınava gireceğinizi bana mı soruyorsunuz

b) Kulağımın dibinde ne bağırıp duruyorsun

c) Gidip gitmeme konusunda bir karar verdi mi

d) Neden insanların çoğu tek taraflı düşünür

e) Bu konuda nasıl tepki göstermezsin, hayret doğrusu

 

9. Kimseyi küçümsemeyin (1) İnsanları dinlemeyi gayret edin (2) çocuklarınızı sonuna kadar (3) dikkatlice dinleyip (4) sakin bir şekilde, onlara düşünceleriniz belirtin (5)

Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine hiçbir noktalama işareti getirilmez?

a) 1            b) 2               c) 3          d) 4           e) 5

 

10.  Kalktı () ışığı yaktı. Sokaktan sesler geliyordu ()

() Aşkım simidi, akşam simidi ()

Yukarıdaki parçada aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisinin yeri yoktur?

a) (,)               b) (;)        c) (!)       d) ( -- )       e) (:)

 

CEVAP ANAHTARI

1.b    2.e    3.c    4.b    5.e    6.d    7.a   8.e    9.d    10.b

Formun Üstü
Formun Altı
kaynak:
Copyright © 2012 Noktacom Medya İnternet Hiz. San. ve Tic. A.Ş..