Geometrik progressiya –Birinchi hadi noldan farqli, ikkinchi hadidan boshlab har bir hadi avvalgi hadini nolga teng bo’lmagan bir xil songa ko’paytirilganiga teng bo’lgan sonlar ketma-ketligi geometrik progressiya deyiladi.
yoki birinchi hadi noldan farqli bo‘lib, ikkinchi hadidan boshlab har bir hadi o‘zidan oldingi hadni shu ketma-ketlik uchun o‘zgarmas va noldan farqli bo‘lgan biror 𝑞 songa ko‘paytirishdan hosil bo‘lgan sonlar ketma-ketligi geometrik proqressiya deyiladi. Masalan,
1)1,3,9,…; 2)20,10,5,…ketma-ketliklari geometrik progressiya tashkil qiladi. Birinchi misolda 𝑞 = 3, ikkinchisida 𝑞 = 0,5. Geometrik progressiya tashkil qiluvchi sonlar uning hadlari deyiladi va umumiy ko‘rinishda
𝑏1, 𝑏2, 𝑏3, … , 𝑏𝑛−1, 𝑏𝑛, …
yoziladi. Geometrik progressiyaning keying hadini hosil qilish uchun oldingi hadiga ko‘paytiriladigan son 𝑞 geometrik progressiya maxraji deyiladi.
Agar 𝑏1 > 0 va 𝑞 > 1 bo‘lsa o‘suvchi, 𝑏1 > 0 va 𝑞 ∈ (0; 1) bo‘lsa, progressiya kamayuvchi, agar 𝑏1 < 0 va 𝑞 > 1 bo‘lsa kamayuchi, 𝑞 = 1 boʻlsa barcha hadlari oʻzaro teng boʻladi.
Agar 𝑞 < 0 bo‘lsa, progressiya ishorasi almashinuvchi bo‘ladi, |𝑞| < 1 bo‘lsa progressiya cheksiz kamayuvchi deyiladi.
Geometrik progressiyaning 𝑛-hadi 𝑏𝑛 quyidagi formula yordamida topiladi:𝑏𝑛 = 𝑏1𝑞𝑛−1. Geometrik progressiyaning xossalari. 1-xossa. Agar geometrik progressiyaning barcha hadlari musbat bo‘lsa
𝑏𝑛 = √𝑏𝑛−1𝑏𝑛+1
2-xossa. Chekli geometric progressiyada boshidan va oxiridan teng uzoqlikda turgan hadlar ko‘paytmasi chekli hadlar ko‘paytmasiga teng
𝑏1𝑏𝑛 = 𝑏2𝑏𝑛−1 = 𝑏3𝑏𝑛−2 = ⋯ = 𝑏𝑘𝑏𝑛−𝑘+1
3-xossa. Geometrik progressiyaning dastlabki 𝑛 ta hadi yig‘indisi
𝑏1 − 𝑏𝑛𝑞 𝑏𝑛𝑞 − 𝑏1 𝑏1(𝑞𝑛 − 1)
𝑆𝑛 = , 𝑆𝑛 = , 𝑆𝑛 = 𝑞 ≠ 1
1 − 𝑞 𝑞 − 1 𝑞 − 1
4-xossa. Cheksiz kamayuvchi geometrik progressiya barcha
hadlar yig‘indisi
𝑏1 𝑆 =
1 − 𝑞
Geometrik progressiya asosiy xossalarini jamlab quyidagi ko‘rinishga keltirilamiz.
𝑏𝑛 = 𝑏1𝑞𝑛−1, 𝑏𝑛 = 𝑞𝑏𝑛−1