· teleqraf və telefon şəbəkələri

ŞƏKİLLƏŞDİRMƏ METODLARININ TƏSNİF EDİLMƏSİ

Bu fəsildə nəzərdən keçirilmiş kodlaşdırma metodlarının təsnifatı Şek. 7.1. Bu təsnifat tam deyil. Müasir rabitə sistemlərində geniş istifadə olunan metodlardan yalnız bəzilərini əhatə edir. Məqsədinə görə kodlaşdırma ibtidai, iqtisadi və səs-küyə qarşı bölünür.

İbtidai və ya lazımsız kodlaşdırma mənbənin əlifbası ilə kanalın əlifbası ilə uyğunlaşmaq üçün istifadə olunur.

Cədvəldə verilən nümunə. 7.1, əlifba ölçüsündə diskret qaynaq mesajlarının ayrı bir ikili kanal üzərindən ötürülməsi üçün necə çevrilə biləcəyini göstərir. İbtidai kodlaşdırmanın fərqli bir xüsusiyyəti, ibtidai kodlaşdırıcının çıxışı ilə yaranan diskret bir mənbənin azalmasının kodlaşdırıcının girişindəki mənbənin azalmasına bərabər olmasıdır.

Şəkil: 7.1. Kodlaşdırma metodlarının təsnifatı

İbtidai kodlaşdırma ötürülən məlumatları şifrələmək və sinxronizasiya sisteminin sabitliyini artırmaq üçün də istifadə olunur. Sonuncu halda kodlaşdırma qaydası elə seçilir ki, kodlaşdırıcının çıxışında yalnız sıfırdan və ya yalnız olanlardan ibarət uzun bir ardıcıllığın meydana çıxma ehtimalı minimaldır. Belə bir kodlayıcıya həmçinin skrambler deyilir (ingilis dilində "scramble" - qarışdırmaq üçün). Şifrələmə və sinxronizasiya sistemlərinin xüsusiyyətləri xüsusi kurslarda öyrənilir və burada nəzərə alınmır.

Cədvəl 7.1. (bax)

Qənaətli kodlaşdırma və ya məlumatların sıxılması məlumatların ötürülmə müddətini və ya saxlanması zamanı lazımi yaddaş həcmini azaltmaq üçün istifadə olunur. İqtisadi kodlaşdırmanın fərqli bir xüsusiyyəti, kodlaşdırıcının çıxışı ilə əmələ gələn mənbənin azalmasının, kodlaşdırıcının girişindəki mənbənin azalmasından az olmasıdır. İqtisadi kodlaşdırma kompüterlərdə istifadə olunur. Beləliklə, əməliyyat sistemlərinin son versiyaları mütləq məlumat sıxılma proqramlarını (dinamik kompressorlar və arxivləyicilər) ehtiva edir və ümumi telefon şəbəkələri üzərindəki kompüterlər arasında ünsiyyət üçün modemlər üçün yeni V.42bis standartına məlumatların işlənməsi prosedurlarının sayında sıxılma daxildir.

Səs-küyə davamlı və ya lazımsız kodlaşdırma ayrı bir kanal üzərindən ötürülmə zamanı baş verən səhvləri aşkarlamaq və (və ya) düzəltmək üçün istifadə olunur. Səhvləri düzəldən kodlaşdırmanın fərqli bir xüsusiyyəti, kodlaşdırıcının çıxışı ilə əmələ gələn mənbənin azalmasının, kodlaşdırıcının girişindəki mənbənin azalmasından daha çox olmasıdır. Qarışıqlığa qarşı kodlaşdırma müxtəlif rabitə sistemlərində, məlumatların saxlanması və ötürülməsi zamanı istifadə olunur

Multipleksləmə

İnformasiya texnologiyaları və kommunikasiyalarında multipleksləmə (ingilis dilində multiplexing, muxing) kanal sıxışdırmasıdır, yəni bir neçə məlumat axınının (kanalının) bir kanaldan daha aşağı sürətlə (bant genişliyi) ötürülməsidir.