1-лаборатория иши

2. Asbobning tuzilishi va ish usuli
Issiqlik o’tkazmaydigan materialdan yasalgan qo’sh devorli silindr idish 2-rasm olingan. Silindrning pastki qismida metalldan yasalgan S bug’xonasi bor. Bug’xonasining yuqorigi qopqog’iga tekshiriladigan jism V o’rnatiladi. Bu jismning ustiga suv solingan idish D qo’yiladi.

2–rasm
Bug’ qaynatgich A dan trubka orqali C xonaga beriladi.
Tekshirilayotgan jism orqali issiqlik idish D ga o’tadi. Suv temperaturasining o’zgarishini termometr orqali kuzatib turiladi. V jism orqali o’tgan issiqlik miqdori D idishni va undagi suvning isishi uchun sarflanadi.
Suvning oldingi temperaturasini t₁, keyingisini t₂ suv va idishning solishtirma issiqlik sig’imi va massasini s₁m₁ va c₂m₂ desak, jismdan suvli idishga o’tgan issiqlik miqdorini kalorimetrik tenglamaga ko’ra quyidagicha yozishimiz mumkin:
Q=(c₁m₁+c₂m₂) (t₂-t₁) 2
Bu tenglamada issiqlikning tashqi muhitga uzatilishi hisobga olinmagan.
Tenglamalar 1 va 2 dan æ ni aniqlaymiz.
æ= 3
t_-bug’ temperaturasi bo’lib, 100C deb olinadi.
t_o’r-idishdagi suvning o’rtacha teaperaturasi.

Temperaturaning o’rtacha qiymatini t_o’r ni 3 ga qo’ysak, formula quyidagi ko’rinishga keladi:
æ= 4
Tajriba davomida suv temperaturasi to’xtovsiz oshib borgani uchun 4 formula bilan hisoblanganda, ma’lum xatolikka yo’l qo’yiladi. Integrallash amalini qo’llab, quyidagi aniq formulani keltirib chiqarish mumkin:
æ= ln 5
bunda, T_=100+273=373К bug’ temperaturasi.

1. 
   Ishni bajarish tartibi
   

1. 
   Idishning massasi m₂ va suvning massasi m₁ tarozida tortish bilan aniqlanadi. Suv idish hajmining 23 qismigacha quyiladi.
   
2. 
   Shtangensirkul bilan tekshirilayotgan jismning qalinligi l va diametri d o’lchanadi va formuladan yuzi hisoblanadi.
   
3. 
   Bug’ hosil qiluvchi A idishni S bug’ xonasi bilan birlashtirib plitaga qo’yiladi. So’ng plitkani elektr zanjiriga ulab, aralashtirgich yordamida idishdagi suvni aralashtiriladi va termometr ko’rsatishi kuzatib boriladi.
   
4. 
   Bug’ trubkadan o’ta boshlagandan keyin suvning boshlang’ich temperaturasi T₀ yozib olinadi va sekundomer yurgizib yuboriladi.
   
5. 
   Suv temperaturasi 3-4 ko’tarilgach, sekundomer to’xtatilib, suvning keyingi temperaturasi T va isish vaqti  yozib olinadi. T_=373К.
   
6. 
   Tajriba 3 marotaba takroorlanib, har biri uchun 5 formula yordamida æ ning qiymati hisoblanadi va o’rtacha qiymati topiladi.
   
7. 
   Absolyut va nisbiy xatoliklar hisoblanadi.
   

O’lchash va hisoblash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi:

№

m1 kg

m2 kg

T0(t1)K

T(t2)K

, sek

d, m

S, m^2

l, m

æ

k

k

o, %

1 2 3