Iqtisodiyotning doimiy va bosh masalasi –
ehtiyojlarning
cheksizligi
va
iqtisodiy
resurslarning cheklanganli-gidir.
Bu masalani
to‘g‘ri tushunish uchun, eng avvalo, ehtiyoj
nimaligini, uning turlarini bilish zarurdir.
Insonning yashashi va kamol topishi, umuman
insoniyatning rivojlanishi uchun kerak bo‘lgan hayotiy vositalarga bo‘lgan zarurati
iqtisodiyot fanida
ehtiyoj
deb ataladi.
Jamiyat ehtiyojlariga quyidagi bir qator omillar ta’sir ko‘rsatadi:
a) jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi;
b) jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum;
v) tabiiy-geografik sharoitlar;
g) tarixiy-milliy an’analar va urf-odatlar;
d) aholi sonining o‘sishi, uning tarkibidagi o‘zgarishlar;
e) xalqaro, davlatlar, millatlar va mintaqalar o‘rtasidagi aloqalar.
2-rasm. Ehtiyojlarning turkumlanishi.
Jamiyatning, ya’ni uni tashkil qiluvchi shaxslar, muassasa va korxonalar
ehtiyojlarining cheksizligi, ularning to‘xtovsiz yangilanib va o‘sib borishi tabiiy
bo‘lib, uni o‘ziga xos qonun orqali ifodalash mumkin. Ehtiyojlarning miqdoran
o‘sib, sifat jihatidan takomillashib borishi
ehtiyojlarning o‘sib borishi qonuni
deyiladi.
Bu qonun ishlab chiqarish bilan ehtiyojlar o‘rtasidagi uzviy, to‘g‘ridan-
to‘g‘ri bog‘liqlikni aks ettiradi.
Ehtiyojlarning o‘sib borishi, uni qondirish vositalari darajasi bilan chegaralanadi.
Chunki ehtiyojlar cheksiz o‘zgargani holda uni ta’minlash uchun kerak bo‘ladigan
iqtisodiy resurslar cheklangan bo‘ladi.
Iqtisodiy resurslar deganda tovar ishlab
1) tabiiy resurslar (er, er osti boyliklari, suv, o‘rmon va biologik resurslar);
2) ishchi kuchi resurslari (kishilarning aqliy va jismoniy qobiliyatlari);
3
)
k
a
p
i
t
a
l
binolar, stanoklar, mashinalar, asbob-uskunalar, inshootlar, qurilmalar, sotishga tayyor
tovarlar, pul mablag‘lari va boshqalar);
ko‘rsatish jarayonlarini tashkil etish va boshqarish qobiliyatlari).
qo‘yadi.
k
o
‘
k
o
‘
2. Mavjud resurslarning har bir birligidan tejab-tergab, samarali foydalanish.
3. Fan-texnika yutuqlarini va yangi texnologiyalarni joriy qilib, yangi
energiya, material, xom-ashyo turlari, ularning manbalarini topib, foydalanishga
jalb qilish, resurslar unumdorligining oshishiga erishish.
Bu muammolarni hal qilish zaruriyati kishilardan chuqur iqtisodiy bilimlarga
ega bo‘lishni taqozo qiladi.
Dostları ilə paylaş: |