1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

Daftaringizga atamalarning ma’nosini yozib oling: 
fitomassa, zoomassa, 
birlamchi mahsulot, ikkilamchi mahsulot.
Bilimlaringizni qo‘llang.
1. Ekosistemaning biomassasi va mahsuldorligi nimani ifodalaydi? 
2. Quruqlik va dunyo okeani ekosistemalari biomassasi va mahsuldorligi 
o‘rtasi dagi farqlarni tushuntiring. 
3. Ekosistemalar biologik mahsuldorligining asosiy ko‘rsatkichlarini izohlang. 
4. Birlamchi va ikkilamchi mahsulotlarni qiyoslang va o‘ziga xos xususiyatlarini 
ta’riflang. 
5. Ekosistemalarning biologik mahsuldorligi qaysi organizmlar faoliyati bilan 
bog‘liq? 
O‘z fikringizni bildiring.
1. Yashil o‘simliklarning mahsuldorligi turli ekosistemalarda har xil bo‘ladi. 
Masalan, tropik o‘rmonda 1 m
2
maydonda yiliga mahsuldorlik 2200 g, 

---

102
tundrada 140 g, okeanda 125 g, cho‘lda 3 g quruq moddalarni tashkil etadi. 
Ushbu holatni izohlang. 
2. Ekosistemada biomassa va mahsuldorlik nisbatining o‘zgarishi uning holatiga 
qanday ta’sir ko‘rsatadi? Misollar keltiring. 
3. Ekosistemada moddalarning davriy aylanishi produtsentlar, konsumentlar, 
redutsentlarning o‘zaro munosabati natijasi ekanini isbotlang. 
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar. 
Quyidagi chizmani izohlang. 
18-§. EKOLOGIK PIRAMIDA QOIDASI. BIOMASSA VA
ENERGIYA PIRAMIDASI
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang
. Tirik organizmlar ekosistemalarda 
baja ra digan funksiyalariga ko‘ra qanday guruhlarga ajratiladi? 
Produtsent larning konsumentlardan qanday farqli xususiyatlari bor? 
H
аr
qаndаy
ekоlоgik
tizimning аsоsini оziq
zаnjiri
tаshkil
qilаdi
. 
Ekоlоgik
sistеmаlаrdаgi оziq
zаnjiri
prоdutsеntlаr, kоnsumеntlаr
vа rеdutsеntlаrdаn
ibоrаt
.
Оziq
zаnjiridаgi
prоdutsеntlаrni
fоtоsintеz
vа хеmоsintеzni аmаlgа оshi rа digаn
аvtоtrоf оrgаnizmlаr tashkil etadi.
K
оnsumеntlаr esa оziqlаnish
tаrkibigа ko‘rа 
tаvsiflаnаdi, ulаrning
1-
tаrtibini
o‘simlikхo‘r
hаyvоnlаr (birlаmchi
istе’mоl chilаr), 
2- 
vа 3-tаrtibini
go‘shtхo‘r
hаyvоnlаr (ikkilаmchi va uchlamchi
istе’mоl chilаr), 
rеdutsеnt lаrni оrgаnik
qоldiqlаrni
minеrаl
mоddаlаrgаchа pаrchаlаy digаn
sаprоfit
оrgаnizmlаr tаshkil
etаdi
.