1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

Chotqol tog‘-o‘rmon biosfera qo‘riqxonasi.
Chotqol qo‘riqxonasida 
M
arkaziy Osiyo tog‘ ekotizimlarining faqatgina shu hududda uchraydigan 
endemik va kamyob o‘simlik hamda hayvon turlari muhofaza qilinadi. 
Ushbu qo‘riqxonada tog‘ qo‘yi, yovvoyi cho‘chqa (qobon), 
T
urkiston 
silovsini, ko‘k sug‘ur, jayra, gornostay, relikt yumronqoziq, qor barsi (irbis) 
kabi hayvonlar muhofaza qilinadi (58-rasm).
Har bir inson tabiatni muhofaza qilish ishiga vijdonan yondashishi zarur. 
Ona tabiatni kelgusi avlodlarimiz uchun tabiiy holda saqlab qolish – bugungi 
kunning asosiy muammolaridan biridir.
Daftaringizga atamalarning ma’nosini yozib oling: 
qo‘riqxona, buyurtma 
qo‘riqxona, milliy bog‘, tabiat yodgorliklari, «Qizil kitob».
Bilimlaringizni qo‘llang.
1. Qanday sabablarga ko‘ra tabiatda muhofaza qilinishi kerak bo‘lgan hu-
dud lar paydo bo‘ladi? 
2. Qo‘riqxona, buyurtma qo‘riqxona, milliy bog‘ va tabiat yodgorliklarining
tabiatni muhofaza qilishdagi o‘rnini tushuntiring.
3. «Qizil kitob» qanday maqsadlarda tashkil etiladi?
4. U yoki bu turning qaysi ko‘rsatkichlari «Qizil kitob»ga kirishiga sabab 
bo‘ladi? 
5. «Qizil kitob»ga kiritiladigan o‘simlik va hayvon turlari qanday guruh-
larga bo‘linadi?
6. 
M
uhofaza qilinadigan hududlar: qo‘riqxona, buyurtma qo‘riqxona, milliy 
bog‘, tabiat yodgorliklari qanday maqsadlarda tashkil etiladi? Ular bir-
biridan qaysi xususiyatlari bilan farqlanadi?
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar. 
Quyi sinflarda olgan bilimlaringizdan foydalanib, jadvalni to‘ldiring.
 «Qizil kitob»ga kiritilgan hayvonlar
«Qizil kitob»ga kiritilgan o‘simliklar

---

183
IV BOB. ORGANIK OLAM FILOGENEZI
IV bob mazmuni bilan tanishib, Siz:
 
organizmlarning o‘z-o‘zini boshqarish mexanizmlari va tirik organizm-
larning xususiyatlarini bilishingiz;
 
organizmlarning o‘z-o‘zini boshqarish mexanizmida nerv sistemasining 
tutgan o‘rni va ahamiyatini izohlay olishingiz;
 
tirik organizmlarda qo‘zg‘aluvchanlikning turlari va ahamiyatini 
tushunishingiz;
 
nerv sistemalarining tiplarini farqlash va taqqoslash, umumiylikni ajrata 
olishingiz;
 
gumoral boshqarilishning mohiyatini tushunishingiz;
 
nerv va gumoral boshqarilishning ahamiyatini qiyoslash, ular o‘rtasidagi 
o‘zaro aloqadorlikni aniqlay olishingiz;
 
o‘simliklar va hayvonlar organlari sistemalarining filogenezida ro‘y 
bergan evolutsion o‘zgarishlarni ta’riflash, tushuntirish va izohlashingiz zarur.