1. zemin mekaniĞİ ve temel iNŞaati biLGİleri

2.4.4 Mütemadi Sömeller

Bu sömellerde de yukarıda olduğu gibi düşey yükler toplamı ile hesaplanan eksantriklik oranlar 12 ve 13 no.lı denklemlerde yerini korur. En yüksek gerilmenin zemin emniyet gerilmesi altında kaldığı ve oturma şartlarının sağlandığı saptanır. Aşağıdaki şekil bu durumu yansıtmaktadır.

ℓ₁, ℓ₂, ℓ₃ ,ℓ₄ = V₁, V₂, V₃, V₄ e merkezden mesafeler

Bileşke : ΣV = V₁ + V₂ + V₃ + V₄
Eksantriklik oranı : e = 1 / ΣV (V₁ ℓ₁ + V₂ ℓ₂ – V₃ ℓ₃ – V₄ ℓ₄ – M₂ + M₃)

ΣV 6e ΣV 6e

Zeminde basınç : q_max = ------- (1 + -------) ; q_min = ------- (1 – -------)

BL L BL L

2.5 RADYE TEMELLER

Radye temeller, genelde zeminin emniyetli taşıma gücünün düşük olduğu durumlarda “münferit sömeller ile yapılan temel yüzey alan hesaplarının binanın mimari alanının yarısından fazlasını işgal ettiği zaman” düşünülürler. Bu durumda çok büyük ihtimalle radye temel diğer sistemden daha ekonomik olur. Ayrıca zeminin temel altında yerden yere çok değişken olduğu hallerde de radye temeller yararlı olurlar.

2.5.1 RADYE TEMEL TİPLERİ

Radye temeller aşağıdaki şekillerden biri olarak inşa edilebilirler :

a)

Bu şekilde bir döşeme doğrudan kolonları taşır. Özel durumlarda kolon altları döşemede biraz yukarı veya aşağı doğru kalınlaştırılabilir.

b)

Bu sistem temelde çok rijit, iki yanda kirişlerle teşkil edilmiş bir radyedir.

c)

Bu sistemde alt bodrum kata tamamen betonarme perde duvarlarla teşkil edilmiş bir çok rijit radye görülmektedir.

2.6 RADYELERİN TAŞIMA GÜÇLERİ
Granüler Zemin Üzerine Oturan Radyeler :
Bu radyelerde taşıma gücü, aynen granüler zemin üzerine oturan sığ temellerde olduğu gibi (7) ifadesi ile bulunur. Ancak bulunan buradaki (0,41) değeri (0,22) olarak değiştirilir.
Kil Zeminin Üzerine Oturan Radyeler :
Bu radyeler için de (1) (2) (3) denklemlerinde biri kullanılabilir. N_q = 1 , N_γ = 0 olduğundan ifade
q_ult = CN_c + qN_q (27)

haline dönüşür.

Emniyetli taşıma gücü de
q_oc = 1 / F (CN_c + qN_q) (28)
olur.

Burada A radye alanı, Q’da radye üzerindeki toplam yük ise Q / A ≤ q_a olmalıdır.

Burada Q’nun hesabında şu hususa dikkat etmek gerekir :

Q_t = Q_D + Q₂ – Q₃ (29)

Q_D = Yapı yükü (radye ağırlığı dahil)

Q₂ = Hareketli yük

Q₃ = Hafredilmiş olan toprağın ağırlığı
Radye temelin özelliği (29) ifadesinde görülmektedir. Eğer derine oturtulan bir radye varit ise Q_t sıfıra yaklaşacaktır. Bu durum özellikle zayıf zeminler için çok yararlı olup ve birçok halde kazıklı temele gitmekten kurtulunabilir.


3. KAZIKLI TEMELLERE GENEL BİR BAKIŞ
Temeller, genel bir çerçeve içinde iki grup halinde düşünülürler bunlar yüzeysel temller, derin temeller’ dir. Zemin şartları uygun olduğu hallerde kullanılan yüzeysel temeller ,münferit sömel, mütemadi sömel, radye temel şeklinde olabilir. Zemin şartlarının yüzeysel temel yapmaya müsait olmadığı veya üst yapıdan gelen yüklerin fazla olduğu durumlarda yüzeysel temelle yeterli olmazlar. Bu durumda yükleri daha derinlerdeki sağlam tabakalara aktarmak , ve yapının yapacağı oturmaların istenen sınırlar içerisinde kalmasını sağlamak için derin temeller inşa edilir,

Derin temeller tabiri, izafi bir durum ifade etmekte olup genel olarak derinliği, genişliğinden daha büyük bir temeli ifade etmek için kullanılır ve kazıklı temeller, kesonlar ve derin ayak temelleri içine alır. Bunların içinde en yaygın olarak kullanılanı kazıklı temellerdir.

3.1 KAZIKLI TEMELLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Kazıklı temeller uzun ve nispeten ince yapı elemanlarıdır. Kazıklar üst yapıdan gelen yükleri, daha aşağıda bulunan zemin tabakalarına aktarırlar. Kazıklı temelleri, yükleri taşıma ve iletme şekillerine ve yapıldıkları malzemeye , zemin yerleştirme tarzına yapıldıkları veya inşa edildikleri teknolojiye göre sınıflandırmak mümkündür.

Yükleri taşıma ve zemine iletme tarzlarına göre kazıklar:

a) Sürtünme kazıkları

b) Uç kazıkları

olarak ikiye ayrılırlar. Kazıklar genel olarak yükleri hem çevre sürtünmesi ile hem de uç mukavemeti yolu ile taşımakla birlikte, yükün önemli bir kısmı kazığın etrafındaki çevre sürtünmesi ile taşıdığı taktirde bunlara “sürtünme kazığı” da denir.

Uç kazıkları ise, yükü aşağıdaki saydam bir tabakaya (kaya veya sıkı kum-çakıl gibi) kazık uç direnci yolu ile aktarılırlar ve çevre sürtünmesi bu kazıklarda ihmal edilecek seviyelerdedir.

Diğer bir sınıflandırma, kazıkların yapıldıkları malzemeler göz önüne alınarak gruplandırılmasıdır. Buna göre de kazıklar, beton kazıklar, çelik kazıklar, ahşap kazıklar, kompozit kazıklar gibi sınıflara ayrılabilirler.

Bir başka sınıflandırma, kazıkların zeminde sebep oldukları deformasyonlar yönünden yapılmakta olup, kazıklar, “deplasman kazıkları” ve “deplasman yaratmayan kazıklar” olarak ikiye ayrılabilirler. Birinci tip kazıklar, isminden anlaşılacağı gibi zemini yana doğru iterek deplasmana sebep olan çakma kazıklardır. Bu tipe, önceden dökülmüş betonarme çakma kazıklar dahil olduğu gibi, Franki kazıkları gibi, önce bir muhafaza borusunun dibine kuru beton konarak bu betonun tokmaklanması yolu ile borunun zemine çakılması, bilahare dökülen betonun tokmaklanması sırasında borunun çekilmesi şeklinde oluşturulan kazıklar da dahildir.

İkinci tip, yani zeminde bir deformasyon yaratmayan kazıklar ise genel olarak fore kazık olarak bilinen ve zeminde önce sondaj deliği açarak bunun içine beton (gerekirse demir donatılı olarak) yerleştirilerek oluşturulan kazıklardır.

Şekil 3.1 Sürtünme kazığı