8. Qo‘shma gaplar qismlari ham, xuddi sodda gaplardek, yoyiq va yig‘iq bo‘lishi mumkin.
8. Qo‘shma gaplar qismlari ham, xuddi sodda gaplardek, yoyiq va yig‘iq bo‘lishi mumkin.
Bu holatlar quyidagi tarzda berilishi mumkin:
a) qo‘shma gapning hamma qismlari yig‘iq, masalan, ...xullas, qichqirmasinlar, bobillamasinlar, sayramasinlar...(A.O‘ktam);
b) qo‘shma gapning bir qismi yig‘iq va boshqa qismlari yoyiq:
So‘kmasman birovni, so‘ktirmasman ham,
Berganimmas, totgan tuz yodimdadir. (A.O‘ktam)
Qo‘shma va sodda gaplarning o‘zaro o‘xshash va farqli tomonlari, asosan, shulardan iboratdir. Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar alohida olingan sodda gaplardan mustaqil emasligi bilan ajralib turishi grammatik va intonasion nomustaqillikka asoslanadi.
Qo‘shma gapning tarkibidagi bog‘lovchi vositalariga ko‘ra tasnif
Qo‘shma gapning tarkibidagi bog‘lovchi vositalariga ko‘ra tasnif
Bu tasnif sof shakliy bo‘lib, gap orasidagi ma’noviy bog‘lanish qanday qo‘shimcha (shakliy) vosita bilan ta’minlanishiga tayanadi. Bu asosga ko‘ra qo‘shma gapning quyidagi turlari ajratiladi:
a) faqat ohang bilan bog‘langan qo‘shma gap;
b) yuklamalar vositasida bog‘langan qo‘shma gap;
d) teng bog‘lovchilar vositasida bog‘langan qo‘shma gap;e) ergashtiruvchi bog‘lovchilar vositasida bog‘langan qo‘shma gap;
f) nisbiy so‘zlar vositasida bog‘langan qo‘shma gap.
Bog‘lovchi vositalarning ma’nodoshligi va vazifadoshligi
Qo‘shma gaplarning bog‘lovchi vositalarga ko‘ra yuqorida berilgan 5 turi asosida ma’nodoshlik munosabati juda kuchli. Xususan, faqat ohang bilan bog‘langan qo‘shma gapda ifodalangan ma’noviy munosabat qo‘shma gapning boshqa turi bilan ham berilishi mumkin. Biriktiruv bog‘lovchilari yordamida bog‘langan qo‘shma gap va faqat ohang bilan bog‘langan qo‘shma gap sinonimiyasi juda keng. Qiyoslang:
