12-Mavzu: rlc zanjirini tahlil qilish. Reja

3.2-misol.
3.9-rasmdagi zanjirga u=141Sin314t kuchlanish berilgan. 
Parametrlari g=0,04 1/Om, L=0,01 
Г
n va C=159 mk
Ф
bo‗lgan zanjir
-

t 
I
b
=bU 
 

---

78 
ning parallel tarmoqlaridagi I
g
, I
L 
va I
c 
toklarning effektiv qiymatlari va 
butun zanjirdagi tokning oniy qiymati topilsin. 
Yechish: 
Zanjirning induktiv b
L 
va b
c
o‗tkazuvchanliklari turlicha
Sm 
Sm 
Zanjir qismlaridagi effektiv kuchlanish:
√ 
√ 
Tarmoqlardagi effektiv toklar: 
I
g
=gU=0,04·100=4A
I
L
=b
L
U=0,08·100=8A
I
C
=b
C
U=0,05·100 5A
Zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi (umumiy) tok: 
I =
√
( — ) 
Kuchlanish U va tok I vektorlari orasidagi faza siljishi burchagi: 
Butun zanjirning oniy toki (manbadan kelayotgan tok): 
I=I
m
Sin(314t-
φ)=
√
7,07Sin(314t-36
0
50`) 
3.7. Zanjirdagi sinusoidal o„zgaruvchan tok quvvati
 
Zanjirga har qanday sinusoidal o‗zgaruvchan tok 
i
berilganda, 
u
kuchlanish ta‘sirida t vaqtda A=
∫
ish bajariladi. Bu ish miqdor 
jihatidan kuchlanish 
u
, tok 
i
hamda v
aqt t ning ko‗p
aytmasi bilan aniqla-
nadi. Ya‘ni
ishning intensivligi 
p=ui
ko‗paytmaga bog‗liq bo‗lib, 
man-
badan zanjirga kelayotgan (iste‘mol qilinayotgan) quvvatning oniy qiy
mati 
deb ataladi. Agar umumiy holda u=U
m
Sinωt va i=I
m
Sin (ωt
-
φ) bo‗lsa,
p=UmIm
sinωt·sin (ωt
)=
[ ]
[ ]
ya‘ni oniy quvvat ikkita tashkil etuvchidan iborat bo‗lib, ulardan 
birinchisi vaqtga bog‗liq bo‗lmay, ikkinchisi vaqt (davr)
ichida miqdor 
va yo‗nalish bo‗yicha ikkilangan chastota (2ω) bilan o‗zgaradi. P>0 
bo‗lganda, zanjir manbadan energiya qabul qiladi. P<0 bo‗lganda esa 
qabul qilingan energiya manbaga (qisman yoki to‗la) qaytariladi. Agar
π/2<φ<π/2 bo‗lsa, zanjirga kelay
otgan energiya qaytarilgan energiyadan 

---

79 
doimo ortiq bo‗ladi. (3.34) dan ko‗rinib turibdiki, faqat φ=
+
π/2 holda bu 
ulushlar baravarlashadi, 
chunki UIcosφ = 0 va p = 
+
UIsin2ωt.
Shunday qilib, manbadan kelayotgan energiya quvvati T davr ichida 
o‗zining o‗rtacha qiymati atrofida o‗zgaradi. Bu qiymat son jihatidan 
quyidagicha aniqlanadi: 
∫
∫ [ ]
chunki
∫
=0 
Ya‘ni quvvatning o‗rtacha qiymati: 
P = UIcosφ
(3.35) 
Bu quvvat sinusoidal tok zanjirining aktiv (yoki foydali) quvvati 
deb ataladi. SI sistemasida aktiv quvvat Watt (Wt), kiloWat (kWt) va 
megaWatt (MWt) hisobida o‗lchanadi (bu yerda 1 kWt = 10
3
Wt va 
1MWt=10
6
Wt). Quvvat son jihatidan t vaqt birligi ichida elektr ener-
giyasining boshqa tur (issiqlik, mexanik, kimyoviy va h.k.) energiya-
lariga ayla
nish intensivligini aniqlaydi. Ko‗paytiruvchi cosφ