2-Mavzu. Kompyuterlarni tashkil qilishning raqamli mantiqiy asoslari

Operandlarni adreslash tartiblari (rejimlari)
Mikroprotsessor ko’rsatmasidagi operandlarni quyidagi usullar bilan ko’rsatish mumkin:

• bevosita (to’g’ridan-to’g’ri) ko’rsatma kodida (faqat operand-manba);
• registrlardan birida;
• kiritish-chiqarish porti orqali;
• xotirada.

IA-32 arxitekturasi 16-bitli protsessorlar bilan mos kelishi uchun 16-bitli va 32-bitli operandlarda ishlaydigan ko’rsatmalar uchun bir xil kodlardan foydalanadi.
Xotiradagi operand uchun adresni ko’rsatishda yangi arxitektura, shuningdek, yangi imkoniyatlar taqdim etadi.
Protsessor operandni yoki uning adresini qanday o’qishi operandning samarali o’lchamiga va berilgan buyruq uchun samarali adres o’lchamiga bog’liq.
Bu qiymatlar ishlash tartibiga, ishlatilayotgan segment deskriptorining D-biti va buyruqda ma’lum prefikslar mavjudligiga qarab aniqlanadi.

	RM, V86, SMM
segmentning D biti (PM)	0	0	0	0	1	1	1	1
OpSize	yo’q	yo’q	есть	есть	yo’q	yo’q	есть	есть
AddrSize	yo’q	есть	yo’q	есть	yo’q	есть	yo’q	есть
Operandning samarali o’lchami.	16	16	32	32	32	32	16	16
Adresning samarali o’lchami.	16	32	16	32	32	16	32	16

• RM – real tartib (rejim),
• SMM – tizimli boshqarish tartibi,
• PM – himoyalangan tertib,
• V86 – virual tartib
• OpSize – operand o’lchamini o’zgartiradigan prifeks (66h kodli),
• AddrSize – address o’lchamini o’zgartiradigan prifeks (67h kodli)

• bevosita adreslash
• to’g’ri registrli adreslash
• oshkormas adreslash
• to’g’ridan-to’g’ri adreslash
• sahivali adreslash
• nisbiy yoki asosiy adreslash
• bilvosita adreslash
• bilvosita registrli adreslash
• indeksli adreslash
• indeksli – nisbiy adreslash

Bevosita adreslash tartibi ko’rsatma kodiga operand-manbani qo’shishni nazarda tutadi.

• Agar operandning samarali hajmi 16 ga teng bo’lsa, operand 8-bitli yoki 16-bitli bo’lishi mumkin.
• Agar operandning samarali hajmi 32 ga teng bo’lsa, operand 8-bitli yoki 32-bitli bo’lishi mumkin.
• Odatda arifmetik ko’rsatmalarda bevosita operandlar ishlatiladi.

Registrli adreslash tartibi operand-manbani yoki UIR registrlardan birida operand-qabul qiluvchini aniqlaydi
(EAX/AX, EBX/BX, ECX/CX, EDX/DX, ESI/SI, ESP/SP, EBP/BP – agar operandning samarali o’lchami 16 bo’lsa, 16-bitli registr, yoki, aks holda 32-bitli registr) yoki ularning kichik baytlari (AH, AL, BH, BL, CH, CL, DH, DL);
segment registrlari (CS, DS, SS, ES, FS, GS);
bayroq registri (32-bitli operandlar uchunEFLAGS yoki 16-bitli uchun FLAGS);
boshqaruvchi registrlar (CR0/MSW, CR2, CR3, CR4) va
tizimli jadval registrlari (GDTR, LDTR, IDTR, TR);
otladka registrlari (DR0-DR7);
mashinaga-bog’liq registrlar (MSRs);
soprotsessor registrlari, MMX va XMM.
Ba’zi hollarda (masalan, DIV va MUL ko’rsatmalarida) 64-bitli (32-bitli) operandlarni shakllantirishda 32-bitli (yoki 16-bitli) registrlar juftliklaridan (masalan, EDX:EAX) foydalanish mumkin.
Operandning joylashishi operatsiya kodida bo’lgan adreslash, oshkormas adreslash bo’ladi.
Odatda operand protsessorning maxsus registrida joylashadi, masalan, akkumulyator-registri yoki stek cho’qqisida.
Kiritish-chiqarish portlari orqali adreslash operandni qabul qilish yoki operandni saqlash kiritish-chiqarish portlar fazosi orqali amalga oshirish demakdir.
Kiritish-chiqarish port adresi yoki bevosita ko’rsatma kodiga kiritiladi, yoki DX registridan olinadi.
Xotira orqali adreslasda operandni olish yoki operandni saqlash xotira orqali amalga oshirishni bildiradi.
Shuning uchun, operand-manbani yoki operand-qabul qiluvchini ko’rsatish mumkin. Shuni ta’kidlash kerakki, protsessor ikkala operandni bir vaqtning o’zida xotira orqali berishga imkon bermaydi (ba’zi bir zanjirli buyruqlardan tashqari).
Operandni aniqlash usuli adreslash tartibi deb yuritiladi. 8086 mikroprotsessorda eng ko’p ishlatiladigan adreslar tartibini qaraymiz. Ular ikki sinfga bo’linadi — ma’lumotlarni adreslash tartibi va utish adreslash tartibi.
Quyidagi adreslash tartiblariga bo’linadi.