Ma'lumki, odamlar hulq-atvori va faoliyat motivlari nisbatan teng bo’lganda, tashqi ta'sirlar bir hil bo’lganda, ta'sirchanligi va ko’rsatayotgan energiyasiga ko’ra bir-birlaridan, sezilarli darajada farq qiladilar. Jumladan, bir hil kishi sekinlikni, boshqasi shoshilishni yoqtiradi. Bir hil odamlarga hissiyotlarning tez qo’zg’alishi hos bo’lsa, boshqasiga esa sovuqqonlik hosdir, boshqa birovni keskin imo-ishoralar, ma'noli mimika, boshqasini harakatlarda og’irbosiqlik, yuzning juda ham kam harakat qilishi ajratib turadi. So’z yuritilayotgan individual farqlar o’zlarining tug’ma asosiga ega bo’lishi shubhasizdir. Bu shu narsa bilan tasdiqlanadiki, bu farqlar bolaligidayoq ma'lum bo’la boshlaydi, hulq-atvorning va faoliyatning turli sohalarida ko’rinadi va alohida barqarorligi bilan ajralib turadi.
Psixikaning individual jihatdan o’ziga hos, tabiiy jihatdan shartlashgan dinamik ko’rinishlar majmui kishining temperamenti deb ataladi.
His-tuyg'ularning paydo bo'lish tezligi vakuchida, hamda kisliining umumiy harakatchanligida nomoyon bo'ladigan individual-psixologik xususiyatlar majmui temperament (lot. temperamentum-aralashma, qismlar nisbati) deb ataladi.
Temperament haqidagi dastlabki nazariya antik dunyoga borib taqaladi. Masalan: eramizdan oldingi 6-asrda yashagan yunon meditsinasining yirik vakili Gippokrat birinchi bo’lib odamlarning har hil xususiyatga ega ekanligiga e’tibor bergan va bu har hillikning sababini aniqlashga harakat qilgan. U kishilar temperamentining organizimdagi suyuqliklarga (qon, shilimshiq parda, o’t) ga qarab uch turga bo’ladi.
Keyinchalik ham temperament va uning asosi haqida olimlar tomonidan hilma-hil nazariyalar yaratildi. Masalan, 18-asr ohirida yashagan Immanuel Kant qonning invidual xususiyatlari temperamentning tabiiy asosi hisoblanadi, degan edi. P. F. Lesgaftning g’oyasi ham shu nuqtai nazarga yaqin edi. Bu olim temperamentning asosida qon aylanishi (jumladan, qon tomirlari kengligi va tarangligi, ularning bo’sh joyi diametri, yurakning shakli va hokazolar) xususiyati yotadi deb yozgan edi.
Yuragi keng, barqaror intilishlarga va kayfiyatlarga, doimiy va chuqur his-tuyg’ularga, harakatlari va nutqi bir hil maromda bo’lgan, ruhiy holati tashqi tomonda ifoda etiladigan kishi holerik deb ataladi.
Nemis psixiatri Z. Krechmer individning psixik tuzilishi tana tuzilishiga, tananing umumiy konstruktsiyasiga to’g’ri keladi, degan edi. Sezgilarli psixik aktivlikka ega bo’lgan, atrofda bo’layotgan voqealarga tez munosabat bildiruvchi, tassurotlarini hadeb o’zgartirishga intiluvchi, muvoffaqiyatsizliklar va ko’ngilsizliklarni nisbatan engil o’tkazib yuboruvchi, jonli, harakatchan, ifodali mimikasi va harakatlari bo’lgan kishi
