Yflı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunuyla bütçe harcamaları için 645,1 milyar TL ödenek verilmiş, bütçe gelirlerinin 598,3 milyar TL ve bütçe açığının 46,9 milyar TL olacağı tahmin edilmiştir. Bununla birlikte, yıl içinde makroekonomik ve jeopolitik gelişmeler ile kurum farın ilave ihtiyaçları sonucunda bütçe gelir ve harcamalarında Kanunda öngörülen düzeyin üzerinde bir yılsonu gerçekleşmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede, harcamaların başlangıç ödeneğinin 28,6 milyar TL, gelirlerin ise başlangıç tahmininin 13,8 milyar TL üzerine çıkarak sırasıyla 673,7 milyar TL ve 612 milyar TL olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Bunun sonucunda 2017 yılında bütçe dengesinin 61,7 milyar TL, faiz dışı dengenin ise 4,2 milyar TL açık vermesi beklenmektedir.
yılı bütçe açığının GSYH'ya oranının yüzde 2 düzeyinde; program tanımlı açığın ise 0,5 puan artarak yüzde 1 seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
Bütçe gelirlerinde 2017 yılı gerçekleşme tahmininin bütçe tahminlerinin üzerinde olmasında hem vergi gelirleri hem de vergi dışı gelirlerdeki bazı artışların etkili olacağı değerlendirilmektedir. Vergi gelirlerindeki artışın temel olarak kurumlar vergisi ve ithalde alınan KDV'den; vergi dışı gelirlerdeki artışın ise hazine faizleri ve temettü gelirlerinden kaynaklanacağı öngörülmektedir. Bu kapsamda bütçe tahminlerine göre; genel bütçe vergi gelirlerinin 9,4 milyar TL artışla 520,5 milyar TL, vergi dışı gelirlerin ise 4,4 milyar TL artışla
milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. GSYH'ya oran olarak ise, vergi gelirlerinin yüzde 17,1, vergi dışı gelirlerin yüzde 3 olacağı tahmin edilmektedir.
Gelir vergisi tahsilatının 2017 yılı bütçe hedefinin 0,5 milyar TL altında kalarak 108,4 milyar TL ve GSYH'ya oranla yüzde 3,6 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir.
yılında kurumlar vergisi tahsilatı yapılandırma gelirlerinin de katkısıyla beklentilerin üzerinde gerçekleşmiştir. 2017 yılında yatırımlara yönelik teşvik düzenlemeleri kapsamında kurumlar vergisinde bir miktar gelir kaybının oluşacağı, buna karşın 2016 yılındaki artış eğiliminin devam edeceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, 2017 yılı kurumlar vergisi tahsilatının bütçe tahmininin 6,8 milyar TL üzerine çıkarak 53 milyar TL olması ve GSYH'ya oranının yüzde 1,7 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir.
Gelir ve kurumlar vergisi kapsamında; vergiye uyumlu mükelleflerin ödüllendirilmesi amacıyla öngörülen şartları taşıyan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, yıllık beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin yüzde 51 oranında ve 1 milyon TL'yi geçmemek üzere vergi indirimi sağlanmıştır. Yeni işe alınan her bir sigortalı için geçerli olmak üzere, işe alındıkları tarihten 2017 yılı sonuna kadar, ücretlerinin asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinin asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı için terkin etme olanağı sağlanmış ve bu kapsamdaki ücret ödemelerine ilişkin damga vergisinin beyan edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, 2016 yılında olduğu gibi 2017 yılında da Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında net ücretleri, artan oranlı gelir vergisi tarifesi nedeniyle Ocak ayındaki net ücretinin altında kalan asgari ücretliler için, aradaki farkın asgari geçim indirimine eklenmesi yoluyla telafi edilmesi planlanmaktadır.
Dâhilde alınan KDV tahsilatının 2017 yılı bütçe tahmininin 2,8 milyar TL altında kalarak
milyar TL seviyesinde, GSYH'ya oranla yüzde 1,8 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Yıl içinde yapılan KDV indirimlerine ilaveten artan ihracatla birlikte KDV iadelerindeki artış net KDV tahsilatını olumsuz yönde etkilemiştir.
yılında ekonomiyi canlandırmaya yönelik olarak çeşitli vergi teşvikleri hayata geçirilmiştir. Konutlarda uygulanan yüzde 181ik KDV oranı 2017 yılı Eylül ayı sonuna kadar yüzde 8'e indirilmiş, konut ve işyeri satışında uygulanan tapu harcı oranı altı ay süreyle binde 20'den binde 15'e düşürülmüş, mobilya ürünlerinde KDV oranı ise 10 puan indirimle, sekiz ay süreyle yüzde 18'den yüzde 8'e çekilmiştir. Bununla birlikte, belli ölçütleri sağlayan gezinti gemilerinden alınan yüzde 6,7 oranındaki ÖTV kalıcı olarak kaldırılmıştır. Yatlar, kotralar ve teknelerden alınan yüzde 8 oranındaki ÖTV kaiıcı olarak kaldırılmış, yüzde 18 oranındaki KDV ise kalıcı olarak yüzde l'e indirilmiştir. Beyaz eşya ürünlerinden alınan yüzde
oranındaki ÖTV 2017 yılı Eylül ayı sonuna kadar sıfırlanmıştır. Ayrıca, 2017 yılı için imalat sanayiinde gelir ve kurumlar vergisi kapsamında yatırıma katkı oranları 15 puan artırılmış, indirim oranı yüzde 100'e çıkarılmış ve hak edilen indirimin tamamının yatırım döneminde kullanılabilmesine imkân sağlanmış, imalat sanayii bina inşaat harcamalarına KDV iadesi imkânı sağlanmıştır. Söz konusu indirimlerin gelir etkisi kamu mali dengeleri açısından tahminlerde dikkate alınmıştır.
yılında petrol ve doğal gaz ürünlerinden elde edilen ÖTV tahsilatının, bütçe tahmininin 2,3 milyar TL altında kalarak 63,3 milyar TL ve GSYH'ya oranla yüzde 2,1 olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Bu gelişmede, tüketim artışının beklentinin altında kalması etkili olmuştur.
Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV tahsilatının, bütçe tahmininin 1 milyar TL üzerinde
milyar TL olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Motorlu taşıt satışlarının bütçe öngörüleriyle uyumlu şekilde gerçekleşmesi, bununla birlikte döviz kurlarındaki artış ile
yılı Kasım ayında yapılan ÖTV düzenlemesinin 2017 yılı tahsilatını olumlu etkilemesi beklenmektedir.
yılında tütün mamullerinden elde edilen ÖTV tahsilatının, bütçe tahmininin 0,3 milyar TL altında 36,3 milyar TL olacağı, alkollü içkilerden elde edilen ÖTV tahsilatının ise bütçe tahmininin 0,9 milyar TL üzerinde 9,6 milyar TL olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Alkollü içkilerden elde edilen ÖTV tahsilatındaki artışta 2016 yılı Aralık ayında yapılan ÖTV düzenlemesi ile turizmdeki canlanma sonucunda tüketimde yaşanan artışın etkili olması beklenmektedir.
yılında, ithalde alınan KDV tahsilatının bütçe tahmininin 9,5 milyar TL üzerine çıkarak 93,3 milyar TL ve GSYH'ya oranla yüzde 3,1 seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Vergi gelirlerinde bütçe hedeflerine göre beklenen değişime önemli katkı sağlayan bu artış, kurdaki değer kaybı ve ithalattaki ivmelenmeden kaynaklanmaktadır.
Harçlardan elde edilen gelirlerin, tapu harcında yapılan yüzde 25 oranındaki geçici indirimin etkisiyle, bütçe tahmininin 0,7 milyar TL altında 19,1 milyar TL, damga vergisi gelirlerinin ise bütçe tahminiyle aynı miktarda 15,2 milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.
yılında vergi dışı gelirlerin, bütçe hedefinin 4,4 milyar TL üzerine çıkarak 91,6 milyar TL ve GSYH'ya oranla yüzde 3 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Bu gelişmede, bütçe tahminlerinde 5 milyar TL olarak yer alan Merkez Bankasından elde edilen temettü gelirinin 6,4 milyar TL, 1,7 milyar TL olarak öngörülen hazine faiz gelirinin ise 5,2 milyar TL olacağı beklentisi etkili olmuştur.
yılında yürürlüğe giren 6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun kapsamında 2016 yılında 13,7 milyar TL tahsilat elde edilmiştir. Söz konusu Kanun kapsamında 2017 yılında yapılandırma uygulamasından elde edilecek tahsilat 9 milyar TL olarak tahmin edilmiştir. Yapılandırmayla ilgili olarak 2017 yılında yürürlüğe giren 7020 sayılı Kanun kapsamında elde edilecek gelir ise bütçeye ilave katkı sağlayacaktır.
yılında, merkezi yönetim bütçesi faiz dışı harcamalarının bütçe ödeneğinin 28,6 milyar TL üzerine çıkarak 616,2 milyar TL olacağı ve GSYH'ya oranının yüzde 20,3 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Faiz dışı harcamalardaki artışta mal ve hizmet alım giderlerinde, cari transferlerde ve sermaye giderlerinde ortaya çıkan ilave harcamaların etkili olması beklenmektedir.
yılında personel giderleri, sosyal güvenlik kuruluşlarına devlet primi giderleri ile personele ilişkin yedek ödeneğin toplamından oluşan personel harcamalarının, başlangıç ödeneğinin 0,5 milyar TL altında kalarak 190,8 milyar TL olması beklenmektedir. Genel maaş artış oranı, toplu sözleşmede tespit edildiği üzere, Ocak ve Temmuz aylarında yüzde 3 ve yüzde 4 olarak uygulanmış, Ocak-Haziran dönemindeki enflasyon farkının telafi edilmesi amacıyla Temmuz ayında ilave 2,92 puanlık artış yapılmıştır. Bununla birlikte, başta güvenlik personeli olmak üzere ilave atamalar, geçici köy korucularının cari ve önceki dönemlere ilişkin SGK prim borçlarıyla muhtarların SGK primlerinin üstlenilmesi, kamu işçisi ücret zammının Program tahminlerinin üzerinde gerçekleşmesi gibi gelişmeler personel giderlerinde ilave harcama baskısı oluşturmuştur. Buna karşın, 2016 yılı personel harcamalarının tahminin altında gerçekleşmesiyle oluşan düşük baz etkisi sonucunda
yılı personel harcamalarının bütçe ödeneğinin altında gerçekleşeceği öngörülmektedir.
yılı bütçesinde 52,1 milyar TL olarak öngörülen mal ve hizmet alım giderlerinin,
milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Çeşitli hizmet atımlarında asgari ücret ve kur değişimine bağlı olarak ortaya çıkan maliyet artışları, savunma ve güvenlik alanındaki ilave ihtiyaçlar ile Başbakanlık, Adalet Bakanlığı, Kredi Yurtlar Kurumu ve üniversitelere ilave ödenek sağlanması söz konusu artışta etkili olmuştur.
yılı bütçesinde 249,3 milyar TL olarak programlanan cari transferlerin yılsonunda bu tutarın 18,5 milyar TL üzerine çıkarak 267,8 milyar TL olması beklenmektedir. Söz konusu artışta başta sağlık, emeklilik ve sosyal yardım sistemine yapılan transferlerde bütçe ödeneğinin 11 milyar TL üzerine çıkılması belirleyici olmuştur. Ayrıca, başlangıç bütçesine göre, mültecilerin ihtiyaçları için AFAD'a 2,8 milyar TL, Spor İl Müdürlükleri, DÖSİM, İŞKUR ve YIKOB'lara 1 milyar TL, KOSGEB desteklerine 0,6 milyar TL, Ekonomi Bakanlığı teşvik ödemelerine 0,2 milyar TL, KÖİ garanti ödemelerine 0,3 milyar TL, görev zararlarına 0,7 milyar TL, kar amacı gütmeyen kuruluşlara 0,7 milyar TL ilave kaynak sağlanması söz konusu artışta etkili olmuştur. Bunlara ilave olarak, vergi gelirlerinden aktarılan paylarda ödeneğin 0,9 milyar TL üzerinde gerçekleşme beklenmektedir.
Sermaye giderlerinin yılsonunda başlangıç ödeneğinin 4,3 milyar TL üzerine çıkarak
milyar TL olması beklenmektedir. Bu gelişmede, Karayolları Genel Müdürlüğü başta olmak üzere kuruluşların ilave yatırım taleplerinin karşılanması etkili olmuştur.
yılında sermaye transferlerinin, başlangıç ödeneğinin 1,9 milyar TL üzerinde 12,7 milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu gelişmede, SODES ve Kalkınma Ajansları ödeneklerinden 810 milyon TL'nin harcanmamasına karşın, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına 1,5 milyar TL, İl Özel İdarelerine 250 milyon TL, AFAD'a 175 milyon TL, Ulaştırma AR-GE'leri için 135 milyon TL, YİKOB'lar için 300 milyon TL, cazibe merkezleri için 200 milyon TL, KÖYDEŞ için 60 milyon TL ilave ödenek öngörülmesi belirleyici olmuştur.
Borç verme kaleminin 2017 yılı bütçesinde belirlenen tutarın 649 milyon TL üzerinde,
milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu gelişmede, Kredi Garanti Fonuna sağlanan ilave 700 milyon TLlik kaynak etkili olmuştur. Aynca, yararianıcı sayısındaki artışın öngörülenin üzerinde olması nedeniyle öğrenim ve harç kredisi için 145 milyon TL, ikincil yakıt destek ödemeleri için ise 139 milyon TL ilave harcama oluşması beklenmektedir.
yılı Ocak-Eylüi döneminde, iç borçlanma ağırlıklı olarak sabit getiril! enstrümanlarla yapılmıştır. Sabit kuponlu borçlanmaların ise, ağırlıklı olarak 5 ve 10 yıl vadeli senetlerle yapılmasına devam edilmiştir. Böylelikle, borç stokunun piyasa değişkenliklerine karşı duyarlılığı daha da azaltılmıştır.
yılı Eylül ayı itibarıyla iç piyasalarda 3,7 milyar TL, uluslararası piyasalarda 1,3 milyar dolar tutarında kira sertifikası ihracı gerçekleştirilmiştir. 2017 yılının ilk yarısında, kira sertifikalarının yanı sıra 6,1 milyar dolar tutannda Eurobond ihraç edilerek uluslararası sermaye piyasalarından 7,4 milyar dolar finansman sağlanmıştır.
yılında düzenli geri alım uygulamasına devam edilmiş ve Ocak-Eyiül dönemi itibarıyla gerçekleştirilen 76 geri alım ihalesi sonucunda toplamda net 1,9 milyar TL tutarında senet geri alınmıştır. Diğer taraftan, geri alınan miktarla doğru orantılı olarak hâlihazırda ihracı devam eden 5 ve 10 yıl vadeli sabit kuponlu senetlerin arzı artırılmıştır.
yılında bütçe finansmanı ve nakit yönetiminde ortaya çıkan ilave ihtiyaca bağlı olarak Eylül ayı sonu itibarıyla toplam iç borç çevirme oranı yüzde 126,6 düzeyinde gerçekleşmiştir.
yılı Ocak-Eylül döneminde, nakit bazlı 100,3 milyar TL iç borçlanma gerçekleştirilmiştir. İç borçlanmanın yüzde 72,51 sabit kuponlu, yüzde 10'u TÜFE'ye endeksli, yüzde 6,7'si kuponsuz, yüzde 7,2'si değişken faizli tahvil ve yüzde 3,6'sı kira sertifikası ihraçlarıyla gerçekleştirilmiştir. 2016 yılı sonunda 67,4 ay olan nakit borçlanmanın ortalama vadesi, 2017 yılı Eylül ayı sonunda 70,3 ay olmuştur. Aynı dönemde, TL cinsi sabit faizli iç borçlanmanın ortalama maliyeti yüzde 10,1'den yüzde 11,1 düzeyine yükselmiştir.
