22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ

İçi ləvazimatlarla dolu ağır çantasını qucağından yerə endirib ayağa qalxdı, əllərini arxasında çarpazlayıb, asta addımlarla, caynaq kimi sinəsinə keçib nəfəs yoluna dirənən sıxıntını əridə-əridə vestibül boyu gəzişməyə başladı. Bu möhtəşəm saraya hansısa dövləti cinayət üstə yaxalanmış təhlükəli casus kimi, təcili surətdə çatdırılması və indi gərəksiz halda unudulması, yaxınlaşmaqda olan hansısa qorxunc hadisənin başlanğıcından xəbər verirdi… Ya bəlkə… - professor, ağlına gələn növbəti fikrin dəhşətindən büdrədi…
Bəlkə, onun təşrifindən Generalın ümumiyyətlə, xəbəri yox idi?!.. Bəlkə o, necəsə, özü də bilmədən, taleyin hansısa acı istehzasıyla, son vaxtlar Generalın ətrafında bir-birinin ardınca baş verən amansız sui-qəsdlərdən birinin iştirakçısına çevrilmişdi?.. Və indilərdə burda baş verəcək, yaxud artıq baş vermiş cinayətin izini öz qanı və canıyla itirməli olan qurban idi?.. Sonra bu fikirləşdiyini, bədənini soyuq tər basa-basa gördü də… İkinci mərtəbədəki çilçıraqlı, zəngin otaqların birində, qanı yatağının ağ üzlüyünə, divarlara sıçramış əfsanəvi Generalın, otağın tən ortasında, döşəmədə üzüqoyulu qalan cansız bədəni gördü… və bu mənzərədən qəribə üşütmə ilə titrətdi… paltosunun cibindən çıxardığı burun yaylığını alnının tərinə hopdura-hopdura fikirləşdi ki, bütün bu cəfəng fikirlər, neçə vaxtın yorğunluğunun və yuxusuzluğunun nəticəsidi. Günü sabah baş həkimdən icazə alıb bir müddət evdə, ya hardasa dincəlməli, bir az da, xəstələrinə yazdığı əsəbsakitləşdirici trankfilizatorlardan içməlidi.
Cib saatını çıxarıb düyməsini basdı. Səkkizə on beş dəqiqə qalırdı… Yox, bu, daha lap ağ oldu… – professor səbri darala-darala fikirləşdi və qəti hərəkətlə ayağa qalxıb çantasını əlinə aldı, iri addımlarla girişə sarı yönəldi. Açıq qapıları ötüb çölə çıxdı. Əsgərlər, bayaqkı donuq üzlərlə hələ də bir-birinə baxırdılar.
Professor bir istədi əsgərlərdən, köməkçinin yerini soruşsun və elə həmin dəqiqə də fikrindən daşındı, paltosunun boyunluğunu qaldırıb, əsgərlərlə sağolllaşmadan, mərmər pillələrlə həyətə endi.
Hava dəyişmişdi… Bircə saat bundan əvvəlki sakit «cənnətdən» əsər-əlamət qalmamışdı. Bayaqkı yüngül mehin müqavimətindən həzin-həzin yellənən ağaclar bir-birinə çırpıla-çırılpa canavar sürüsü kimi ulaşır, iqamətgahı dörd bir yandan dövrəyə alan meşəliyi çalxalayıb uğuldadır, fəvvarələr sularını əcayib burulğanlarla göyə sovururdular…
Professor bir müddət, iqamətgahın işıqlı pillələri ilə, qaranlıq həyətin sərhəddində dayanıb durdu… sonra yeyin addımlarla həyətə enib üzünü paltosunun boyunluğunda gizlədə-gizlədə tozanağın içiylə maşın yoluna tərəf üz tutdu.
Narın-narın sulu qar çiləməyə başlayırdı…
Maşın yolu hardasa buralarda olmalıydı. – professor, iqamətgahın çıxışına aparan yolla addımlaya-addımlaya fikirləşdisə də, bir qədərdən sonra, yolun qabaq hissəsində, bu biri hissədən fərqli olaraq, işıq dirəklərinin olmadığını, yolun son ucunun, hardasa, sıx meşəliyin qaranlığında bitdiyini görüb xoflandı, ayaq saxlayıb geriyə çöndü və gəldiyi yola baxdı.
İqamətgahın ikinci mərtəbəsində bir neçə otağın işığı yanırdı… Olsun ki, General bu işıqlı otaqlardan hansı birindəsə oturub onun təşrifini gözləyirdi. – professor fikirləşdi və gözünün qabağına, baş həkimin, hürkmüş dana üzünü xatırladan, dördkünc sifəti, nazirin, köpək balığının gözlərini andıran xırda, yırtıcı gözləri gəldi…
Sabah, ya da bəlkə elə evə çatan dəqiqə baş həkimlə nazirin telefon zəngləri bir-birinə aman verməyəcəkdi, onu sorğu-suala tutub, qəbuldan yayındığının səbəbini soruşacaq, sonra da o ki, var, danlayacaqdılar. Hələ bəlkə işdən də azad edəcəkdilər… - professor qanı qarala-qarala fikirləşdi. O özünü təmizə çıxara-çıxara:
«- Bilirsiz, cənab nazir, mən getdim… saat yarım orda, iqamətgahın birinci mərtəbəsində gözlədim də. Mən çox gözlədim, çağıran olmadı... «- deyib günahkar sükutla susacaqdı.
Nazirin bas səsi qulağında uğuldadı:
« – Gərək siz gözləyəydiniz. Lap belə gecəyəcən, lazım olsaydı, sabahacan gözləyəydiniz. Bu, sizin vətəndaşlıq borcunuzdu. Axı söhbət görün bir, kimdən gedir?!.. Görün bir, siz harda, kimi gözləmisiz?!.. Bir də axı saat yarım nədi ki?!»
« – Bilirsiz, nə var?.. Məni rahat buraxın… – onda o, deyəcəkdi. – Dediniz get, mən də getdim. Üstəlik saat yarım da gözlədim. Bundan artıq nə edəcəyimi anlamıram. Belə narahatsınızsa, özünüz gedin, ya da ayrı birisini göndərin.»
Onda nazirin üzü əsəbi əlacsızlıqla əyiləcəkdi, nazir:
« - Axı…» – deyib duracaqdı… və daha heç nə deməyəcəkdi. Onu hörmətlə qapıdan yola salacaqdı. Sonra bu fövqəladə «anlaşılmazlığın» heyfini tək bir ondan yox, bütün klinikadan alacaqdı.
Klinikanın xəstəhal bənizli, qoca həkimləri gözünün qabağına gəldi… və professor, maşın yolunun artıq qaranlıq hissəsiylə addımladığından yalnız indi xəbər tutdu.
Hardasa lap yaxında bayquş uladı və professor, daha bu barədə fikirləşməməyi qərara aldı.
Yolun sonu, qurtaracağı görünmürdü. Professor ayaq saxlayıb geriyə çöndü və artıq uzaqda, tozanağın içində alınmaz qala sakitliyi ilə ucalan iqamətgahın, xırda, sarı düymələr kimi işaran pəncərələrinə baxıb fikirləşdi ki, bəlkə yolu düz getmir?.. Çıxış, heç də onun düşündüyü kimi bu tərəflərdə deyil?!..
Bayquş bir də, bu dəfə hardansa aşağıdan – elə bil ayaqlarının altından buppuldadı və elə həmin an, professor, başının tükləri qabara-qabara, balaca evini, indi bu dəqiqələrdə, çölün qaranlıq fırtınası dörd bir yanı titrədib az qala binaları kökündən qoparmaq istədiyi an, balaca evinin divarları boyu xəbis səssizliklə sürünən kölgəni, yolunu yumşaq qəbir kimi gözləyən allı-güllü yorğan-döşəyini xatırladı… İndi o, bu sirli saraydan baş götürüb, həmin o qaranlıq uçuruma – ha tərəfiyləsə bu dünyadan qopub sınıq körpü kimi havadan asılı qalan kimsəsiz, soyuq mənzilinə - yuxuların, qorxunc duman kimi canına dolacağı balaca ölüm kamerasına yollanırdı…
Bu fikirdən professorun, yol getdiyi yerdə gözləri qaraldı… Odu ki, ayaq saxlayıb bir müddət qaranlıq yolun ortasında dayanıb qaldı… Yolun bir başı - işıqlı iqamətgaha, o biri başı - onun, darısqal yuxularına aparırdı… Dünənki yuxusu – özünü axır ki, mənzilin qapısına yetirib, sağ əlini onun çiyninə qoyan vahiməli ölüm elçisi, indi onu evinə yaxın yarıqaranlıq dalanlarda, ya da olsun ki, həyətin ortasındakı ağaclıqda gözləyirdi…
Yox, o, evə gedə bilməzdi… - professor paltosunun boyunluğunu yığışdırıb yeyin addımlarla iqamətgaha sarı addımlamağa başladı. Evə, mümkün qədər gec getməliydi. Sübhün açılmağını, həmin o kölgəli divarların arasında tək tənha otura-otura gözləmək, elə də asan iş deyildi.
…İqamətgahın ikinci mərtəbəsindəki pəncərələrdən birinin o üzündə kimsə vardı… Professor bunu, iqamətgaha yaxınlaşan an, pəncərələrdən birinin pərdəsinin astaca tərpənməsindən hiss etdi. Ya bu, professorun gözünə göründü?.. Axı niyə də gözünə görünməlidi?.. – professor çantasını bir anlıq yerə qoyub, paltosunun, bir tərəfi süzülüb cırılmış astarını düzəldə-düzəldə, əsəbi-əsəbi fikirləşdi. - İşıq və əzəmət saçan bu sirli qalanın bir yiyəsi olmalıydı axı?!..
İndi o, iqamətgaha çatıb vestibülə daxil olacaqdı, orda məxmər üzlü kreslolardan birinə oturub Generalın dəvətini gözləyəçəkdi. Generalın, yoxsa bəlkə ayrı bir kimsənin?.. Burası hələ dəqiq bilinmirdi. Bu naməlum dəvətin özünü nə qədər gözləməliydi, bu da məlum deyildi. Amma bütün bu naməlumluqların özü də, artıq professor üçün elə bir əhəmiyyət kəsb eləmirdi. Bura, sirli və müəmmalı, ora, qaranlıq və təhlükəliydi…
İqamətgaha çatar-çatmaz, professor onu da fikirləşdi ki, bəlkə də hər şey elə belə də olmalıdı. Bəlkə də bu müəmmalı donuqluq, iqamətgahın, qəbulolunmuş gündəlik mənzərəsidi. Ya da ola bilsin, onu bura, təyin olunmuş vaxtdan bir qədər əvvəl gətirmişdilər. Hər şey ola bilər... – professor fikirləşib girəcəyin pillələrini qalxdı.
…Vestibülün işıqlarının yarısı sönmüşdü… Onları kimsə, o gedəndən sonra söndürmüşdü. – professor, ürəyi tez-tez döyünə-döyünə fikirləşdi. Yoxsa işıqlar çöldəki fırtınanın dağıdıcı həmlələrindən sönmüşdü?!.. Axır nəydisə, bütün bunlar yaxşı əlamət deyildi… – professor fikirləşdi. – Kimsəsiz iqamətgah, dəqiqliyi sevən Generalın, görüşü bu qədər ləngitməsi, indi də bu işıqlar… Hər şey təhlükəli sonluğun başlanğıcına aparırdı… – professor fikirləşdi və girişin yaxınlığındakı çəhrayı örtüklü kreslolardan birinə oturub çantasını açdı, ordan qəlyanını çıxarıb içini tənbəkiylə dolduranda, əllərinin əsdiyini hiss etdi…
Olsun ki, General məşğuldu. Bəlkə də bu dəqiqə telefonla hansısa dövlətin başçısıyla danışır… – professor tüstünü ciyərlərinə çəkə-çəkə fikirləşdi və çönüb, girəcəkdə həmin donuqluqda qalan əsgərlərə baxdı. Qəribəydi ki, nə onun təşrifi, nə də çölün tufanı əsgərlərə, dəli inadkarlıqla bir-birinə zillənməyə mane olmurdu.
Generalın iqamətgahı da, özü kimi qəliz və tilsimli idi. – professor fikirləşdi və hardansa yadına, on-on beş il bundan əvvəl, məşhur bir bəstəkarın dəfnində baş verən unikal hadisə düşdü… Fəxri xiyabanda baş tutan həmin o mərasimdə, camaatdan xeyli irəlidə – məiyyəti ilə birgə, arxası camaata dayanan Generalın, necəsə qəfildən, geriyə çönmədən, onu minlərlə adamın arasından seçməyini, beynindən ötən ani fikirləri hansı möcüzəyləsə uzaqdan-uzağa oxumağını, əlini peysərinə atıb geriyə qanrılaraq, iti canavar baxışlarını onun gözünün içinə zilləməyini xatırladı… və bundan bədəninin vicəlləndiyini hiss etdi…
Həmin o dəfn mərasimində yadına, təxminən belə bir mərasimdə arxadan atılan qəfil güllədən öldürülən yüksək rütbəli məmur haqqında bir neçə ay əvvəl oxuduğu əsər düşmüşdü və o, nəhəngliyi ilə yanındakılardan seçilən Generalın səliqəli başını seçmiş, kütlənin arasında gizlənən ədəbi qəhrəmanın əvəzinə, bu səliqəli peysərə tuşladığı tapançadan ona «güllə açmışdı…» Onda, beynindən ötəri əsintiylə ötən bu təsadüfi fikri hansı sirli dalğaylasa, peysərinə arxadan uçan gülləni tutan kimi, havadaca tutan General qəifldən geriyə çönmüş, qorxunc, boz gözləriylə gözünün içinə zillənmişdi… Onda yadına gəlir, vahimədən dizləri boşalmış, qəfil qorxunun heysizləşdirdiyi bədənini yerə sərilməkdən zorla saxlamış, özünü bir təhər, ürək döyüntüləri ləngiyə-ləngiyə, adamların sıx yerinə salaraq gizlənmişdi…
Təhlükə zənn etdiyi bu təsadüfi səfeh fikirin, boş xəyaldan savayı ayrı bir şey olmadığını General həmin dəqiqə – gözü onun üzünü seçəndə anlamışdısa da, mərhumun xatirəsi haqqında nitq deyərkən, bu zərərsiz təhlükəni qeyd eləməyi də unutmamışdı. Generalın onda dediyi sözlər, nöqtə-vergülünəcən professorun yadındaydı. «Bəzi siyasi kəmsavadlar… adi tüfeylilər belə, mənim müqəddəratım haqqında fikirləşməyi özlərinə ar bilmirlər. Əllərindən heç nə gəlməsə də, heç olmasa, bu haqda fikirləşirlər. Onlardan burda, sizin aranızda da var. Qoy onlar qulaqlarını açıb yaxşı-yaxşı eşitsinlər: – Məni fiziki məhv etmək mümkün deyil!..» - General dağüstü yüksəklikdə qurulan kürsüdən düz onun gözünün içinə baxa-baxa, havada yellətdiyi şəhadət barmağıyla onu hədələyə-hədələyə demişdi...
«Məni fiziki məhv etmək mümkün deyil...» – professor Generalın, bir neçə il bundan əvvəl söylədiyi həmin qısa nitqinin son cümləsini yenə, hardansa lap yaxından eşitdi… Generalın bu haqlı hədəsini professor, o hadisədən sonra uzun müddət unuda bilməmişdi.
…Fırtına lap şiddətlənmişdi. Külək vestibülün şüşə divarını, dördlaylaı, iri pəncərələrini titirəyib vestibülün boşluğuna, müharibə gurultusunu andıran əcayib bir gurultu salırdı. Sonra elə bil hardasa yuxarıda - ikinci mərtəbədə qapı açıldı… Yoxsa professorun qulağına səs gəldi?.. Həmin o səsdən, ya nədənsə qəfildən ağlına gələn növbəti fikrin vahiməsindən professorun boğazını qəhər tutdu…
Professorun ağlına gələn qorxunc fikir isə bu idi ki, dahiyanə duyumu və yaddaşıyla məşhurlaşmış canavar gözlü General, son vaxtların alınmayan sui-qəsdlərindən sonra deyilənə görə, hamıdan və hər şeydən şübhələnməyə, neçə illərdən bəri görüb tanıdığı başlamışdı. Həmin o təhlükəli xatirə Generalın yadından çıxmaya da bilərdi…
Saatına baxdı. Doqquzun yarısı idi…
…Vestibülün sütunlarının hansınınsa arxasından addım səsləri eşidildi və çox keçmədi ki, iti addımlarla ona sarı yeriyən bayaqkı qıvraq köməkçi göründü, ona yaxınlaşıb bayaqkı səsinə oxşamayan tamam ayrı bir səslə:
– Professor, çox-çox üzr istəyirəm, cənab Generalın bu günə planlaşdırdığı qəfil bir məsələ ortaya çıxmışdı, sizi gözlətməli olduq. – köməkçi deyib ehtiramla professorun çantasını əlinə aldı və onu vestibülün sol cinahındakı pilləkənə sarı apardı. – İşimiz belədi. Gərək bağışlayasız…
Olsun ki, bayaqkı adam deyil. – professor heç nə demədən, ayağa qalxıb köməkçinin ardınca yeriyə-yeriyə fikirləşdi. – Ya da bəlkə odu, səsi dəyişib.
İkinci mərtəbəyə çatıb, nə iləsə qatar perronunu xatırladan dəhlizə çıxdılar. Dəhliz, həm də nə iləsə, hansısa məxfi məqsədlər üçün istifadə olunan yarıqaranlıq tuneli də xatırladırdı. Lap qurtaracağında hardansa sol tərəfindən sızan işıq, dəhlizin bu gərgin tilsimini bir qədər elə bil yumşaldırdı. Yaxınlaşdıqca, işıq sızan tərəfdən danışıq səsləri eşidilməyə başlayırdı.
– Ürəkli ol, əzizim… – kiminsə tanış səsi deyirdi – bayaqdan aşağıda oturub səfeh fikirlərə dalmaqdansa, yanıma gələydin. Sən ki, ağıllısan. Özün də bilirsən ki, ha yana da getsən, əvvəl-axır yanıma gələcəksən…
Professor duruxub ayaq saxlamaq istədisə də, irəlidə iti addımlarla yeriyən köməkçi geriyə qanrlıbı:
- Burdan sola. – dedi və professor heysiz ayaqlarının onu, qəribə qıvraqlıqla harasa sola – girəcəyinin bir hissəsi yarımaçıq qapısından görünən işıqlı otağa apardığından, özü də mat qaldı.
– …axı əlimdən hara qaçacaqsan?.. Hara sivişəcəksən?.. Yaxın gəl… yaxın gəl… sən mənimsən…
Dəhlizin axır

na çatdılar. Professor bir müddət yarımaçıq qapıdan görünən televizor ekranının bir hissəsinə baxa-baxa, təngiyən nəfəsini nizama saldı. Qapının aralığından görünən şəbəkəli döşəmə professora, uzaq gənclik illərində, nəhəng zallarında, ayaqqabısının üstündən geydiyi yumşaq, kətan üzlüklərdə gəzdiyi Ermitajın güzgü döşəmələrini xatırlatdı.

Köməkçi qapının ağzına çatdısa da, birdən-birə otağa girməyə ürək eləmədi, bir müddət pusquda duran tək dayanıb nəfəsini saxlaya-saxlaya, səssiz hərəkətlərlə qapıdan içərini elə bil oxudu, sonra kənarını ehmalca tıqqıldatdı.
– Buyurun. – içəridən Generalın tanış səsi eşidildi və professor, bayaqdan eşitdiyi səslərin, olsun ki, televizordan gəldiyini fikirləşib bir qədər toxtadı.
Generalın dəvətindən sonra köməkçi professora baxdı və necəsə, içəri keçməyə işarə verdi.
Professorun ürəyi döyündü, köməkçinin uzatdığı çantanı əlinə alıb bir neçə addım atdı, qapını astaca araladı və az qaldı ürəyi dayana…
…Gur işıqlı, geniş otağın ortasında, qapı ilə üzbəüz hündür söykənəcəkli kresloda, uzunətəkli, qara zolaqlı, ipək xalatda, cavanar gözlü Generalın özü oturmuşdu…
– Axşamınız xeyir… – professor deyib qapının ağzında dayandı.
– Axşamınız xeyir. – General ayağa qalxıb iri addımlarla ona sarı yeridi, əl uzadıb görüşdü və professora, kreslosuyla üzbəüzdəki qara meşin divanda yer göstərdi.
Generalın əli isti və quru idi. Gərginlikdən, ya əsəb pozğunluğundan idi, nəydisə, professora elə gəldi ki, Generalın ovcu, başdan-ayağa bütün vücudunu sıxıb əzdi. Özünü divana çatdırıb əyləşdi. Nəfəsini dərib qapıya sarı boylandısa da, qıvraq köməkçidən əlamət tapmadı. Köməkçi də, onu iqamətgaha çatdıran qara maşın kimi qeybə çəkilmişdi. Otaqda ikisi idilər.
Generalın gümrah vücudu, aydın gözləri, üzünün rahatlıq saçan sağlam ifadəsi, «xəstənin», General olması ehtimalının üstündən çalın-çarpaz xətt çəkdi.
Professor Generalın yumşaq xalatını gözdən keçirə-keçirə, bu istirahət libasında bayaqdan bəri burda nə ilə məşğul ola biləcəyi barədə tələm-tələsikliklə fikirləşdi.
- Qonaqlarımız vardı. Sizi gözlətməli olduq. Gərək günahımızdan keçəsiz. – General deyib gülümsündü.
– Mən… – professor hiss elədi ki, quru dili danışmağına mane olur. – Mümkünsə su… - deyib udqundu.
General məmnun təbəssümlə gülümsünüb ayağa qalxdı. Elə bil onun susamağı ürəyinə yatmışdı. Yazı stoluna yaxınlaşıb orda hansısa düyməni basdı və:
– Su gətirin. – dedi, sonra geri qayıdıb bayaqkı yerinə əyləşdi və su gəlib çıxanacan, təbəssüm saçan üzüylə professoru gözdən keçirməyə başladı.
Generalın ona, təzə, məzəli oyuncağa baxan kimi baxmağının gərginliyindən, ya, uzun illər uzaqdan-uzağa, yalnız televizor ekranlarında gördüyü bu əfsanəvi adamla bu qədər yaxında oturduğundan, suyun gəlmə prosesi professora, gün qədər uzun göründü.
Suyu, bayaqkı plastilinvari sürücüyə oxşayan cavan adam gətirdi. Professorun qarşısında dayanıb stəkanı ona uzatdı və professor suyu içib qurtaranacan, əlində balaca məcməyi, dayanıb gözlədi.
Professor suyu içib stəkanı xidmətçiyə qaytarandan sonra da, General bir müddət ona, muzey eksponatına baxan kimi baxmağına davam etdi, amma daha gülümsəmədi. Elə bil professora baxa-baxa, ondan nə düzəldəcəyi haqqında fikirləşdi.
– Mən… cənab General, bayaqdan gəlmişəm. – professor boşluğu doldurmaq xatirinə astadan deyib yerində qurcalandı.
– Bilirəm, bilirəm.
Generalın boz baxışlarından idi, ya nə idisə, professor birdən-birə, yaddaşının hansı ehtiyacıyla, bütün ömrü ərzində tutduğu səhvlərini, günahlarını xatırladı… və oturduğu yerdə, bütün olub keçənlərə görə, günah və xəcalət tərində boğula-boğula öz-özünə nifrət eləməyə başladı... Sonra hardansa qəfildən vicdan əzabları baş qaldırdı və professorun ürəyini ağrıda-ağrıda, bütün vücudunu sıxıb əzdi. Professor bir də özünü onda tutdu ki, çaşqınlıqdan, özünə yer tapmayan narahat əllərini gizləməyə yer axtarır...
– Siz soyunun. Özünüzü rahat hiss edin. – General, olsun ki, onun narahatlığını hiss edib dedi və ağzının bir tərəfi ilə gülümsədi.
Generalın bu təbəssümü professora tanış idi. General çox vaxt niyəsə beləcə, ağzının bir tərəfi ilə gülümsəyirdi. Elə bil o biri tərəfini işə salmağı lüzumsuz hesab edirdi.
Professor paltosunu soyunub divanın bir tərəfinə qoydu, şlyapasını çıxarıb, bayaqkı tufandan qarışan saçlarını sahmana saldı və yenə Generalın boz gözləriylə üzbəüz qaldı...
Gözləri onu unutmamışdı görünür… – professor ürəyi döyünə-döyünə, bayaqkı qorxulu xatirəsini – həmin o əlamətdar dəfn mərasimini, Generalın havada yellənən qəzəbli barmağını xatırladı… Bəlkə də bura gətirilməyinin sirli səbəblərindən biri də bu idi.
– Sizin işlərinizi həqiqətən möcüzə adlandırmaq olar. - General dedi və nədənsə sözünün ardını gətirmədi.
– Mən adi həkiməm. – professor hiss elədi ki, gərginlikdən əlləri əsir. Odu ki, onları cütləyib dizlərinin arasında sıxdı. – Hələ ki, heç bir möcüzəli iş görməmişəm.
– Hədsiz təvazökarlıq da bir şey deyil, professor. Mən «möcüzə» deyəndə, sizin sanballı elmi işlərinizi, ya nə isə ayrı bir şeyi nəzərdə tutmuram. – Generalın üzü dəyişdi elə bil. – Sizin, klinikada gördüyünüz gündəlik əfsanəvi işlərdən danışıram.
Professor yenə akademiki xatırladı… Həyatı boyu yeganə möcüzə bildiyi bir şey vardısa, o da akademikin ölümü idi… Sonra qəfildən ağlına gələn fikirdən qulaqları uğuldadı…
Bəlkə General, akademikin ölümünü deyirdi?..
– Siz qeyri-mümkün işlər görürsüz, professor. İnsanın şüuraltı yaddaşına müdaxilə etmək, orda hansısa xəstə nöqtələrlə işləmək – sehkarlıqdı.
General, çox güman ki, onun, son illər ağır narkoasılılıqdan qurtardığı xəstələrdən danışırdı. Bu haqda mətbuatda çox yazırdılar.
– Məni ən çox heyrətə gətirən - sizin son əməliyyatınız oldu. Qorxudan yerişini itirmiş balaca qız uşağıyla apardığınız əməliyyatı deyirəm. – General deyib susdu və daha professora baxmadı. Dərin fikrə getdi və fikirli halda niyəsə professora, portretlərində, qəzet səhifələrində və təqvimlərdə nəşr olunan şəkillərindən çox-çox cavan və gümrah göründü. Sonra qəfildən ayılıb:
– Nərdlə aranız necədi, professor? – dedi və sakitcə professorun üzünə baxdı.
– Nərd?.. – professora əvvəl elə gəldi ki, nəyisə düz eşitmədi. – Mən nərd oynaya bilmirəm. – dedi və qorxdu. Niyə qorxdu, orasını da bilmədi.
– Demək nərd oynaya bilmirsiz. – General fikirli-fikirli dedi və barmaqlarının ucuyla kreslosunun taxta qolunu taqqıldatdı.
…Professorun ürəyi sıxıldı. Bütün bunlar nə demək idi?.. Bu gümrah üzlü, sağlam gözlü adam ondan nə istəyirdi? Bəlkə o… – professorun fikirləri yenə bir-birinə qarışdı. - Bəlkə o, özü də bilmədən, xəbəri olmadan bu möhtəşəm, sirli saray tərəfindən, necəsə alınmışdı?.. Generalı əyləndirmək, onun fikirlərini bölüşdürmək məqsədiylə seçilmiş saray həkiminə, Generalın şəxsi həkiminə çevrilmişdi?!..
– Şahmat necə?.. – General bu dəfə professora sınayıcı gözlərlə baxdı.
– Şahmat da oynaya bilmirəm. – professor dedi və hiss elədi ki, əsəbilikdən, ya nədənsə, saçlarının dibi gizildədi.
– Əslində bu, bir o qədər də vacib deyil. Elə belə, istədim, sizinlə birlikdə bir şey edək, görək necə alınır. - General deyib gülümsündü, sonra nə fikirləşdisə, ayağa qalxıb pəncərəyə yaxınlaşdı, pərdəni azca aralayıb çölə baxdı.
…Çölün uğultusu Generalın səliqəli otağına da vəlvələ salmışdı…
– Hava yaman dəyişdi. – General çölə baxa-baxa dedi, sonra çönüb:
– Professor, sizin, yuxularla bağlı, sözsüz ki, öz qənaətləriniz olmamış deyil. – dedi və elə bil azca pərt oldu. - Yəni insan hər gecə yuxuda eyni bir yerdə olursa və o yerin cəngindən heç cür qurtula bilmirsə…
– Siz hansı yuxuları deyirsiz?.. – professorun, «yuxu» kəlməsindən ürəyi düşdüsə də, özünü o yerə qoymadı.
– Mən hal-hazırda özümdən danışıram. – General dedi və narahat hərəkətlə kreslonun kürəkliyinə söykəndi. – Söhbət məndən gedir, mənim yuxularımdan.
– Bəli, başa düşdüm. – professor dedi və hiss elədi ki, danışanda dili dolaşır.
– Son aylar mən, demək olar, eyni yuxunu görürəm. Qəribəsi odu ki, ömrüm boyu altı saatdan artıq yata bilməyən adam – yəni mən, indi gecə-gündüz yatmaqdan doymuram.
General danışdıqca, professor fikirləşdi ki, əgər indi General da tramvay dayanacağından başlasa, o, dəli olacaq, başına hava gələcək… Getdikcə, aydınlaşmaq əvəzinə, daha da qəlizləşib düyünlənən bütün bu qarmaqarışıqlığı ayırd eləməyə daha taqəti yox idi. Özünü bir təhər ələ alıb boğazına dolan qəhərəni uddu, yerində qurcalanıb:
– Olsun ki, bu, adi yorğunluqdu. - dedi və üzünü gizləməkdən ötrü, ayağının yaxınlığında yerə qoyduğu çantasının içində eşələndi, ordan çıxardığı qəlyanını Generala göstərib – Burda çəkmək olar? – dedi.
– Buyurun, çəkin. Cavanlıqda mən də çəkirdim. Amma sonradan tərgitdim. – General deyib jurnal mizinin üstündəki külqabıya işarə elədi, sonra geriyə söykənib yerini rahatladı. - Hədsiz yatmağım, razıyam, olsun ki, yorğunluqdu, amma hər gecə eyni bir yerdə olmağım… bunu nə ilə izah edərsiz?..
Professor qəlyanını tüstülədib:
- Harda olursuz axı?.. – dedi.
- Məqbərəyəbənzər bir yerdə…
«Məqbərə» sözündən professorun ürəyi bir qədər yerinə gəldi, qəlyanının külünü külqabıya çırpıb:
– Qəribədi. – dedi.
General bayaqkı kimi, qıçını qıçının üstə aşırmışdı. Gözlərindəki bayaqkı mülayim ifadədən əlamət qalmamışdı.
– Dediyiniz o Məqbərəyəbənzər bir yerdə olmusuz nə vaxtsa?.. – professor dedi və həmin dəqiqə də cavab gözləmədən – Bu sayaq hallar adətən, uzunmüddətli stresslərdən, yaxud fasiləsiz, gərgin iş rejimindən sonra yaranır. İstənilən halda sinirlərinizin vəziyyəti müayinə olunmalıdır.
Professorun bu sözündən sonra Generalın üzündə xoşagəlməz bir rəng dolandı.
– Bəs əgər bu hal stressiz və gərginliksiz yaranıbsa, onda necə?..
– Onda… – professor, Generalın gözlərindən bir qədər uzaqlaşmaq üçün divanın kürəkliyinə söykəndi. – Əgər elədisə, onda bu vəziyyətin səbəbi sizin şüuraltı yaddaşınızda axtarılmalıdı. Olsun ki, gizli yaddaşın hansı nöqtəsindəsə oyanışın baş verməsiylə əlaqədar ola bilər. Bəzən hansısa təsadüfi söz, ötəri qoxu belə, şüuraltı yaddaşı oyada bilir.
– Məsələn…
– Məsələn?!.. Məsələn, nə vaxtsa, uzaq uşaqlıq illəri keçirdiyiniz hansısa ağrı, illər ötdükcə, korşalıb yaddan çıxırsa da, şüuraltı yaddaşınıza köçürülməmiş qalmır. Bir müddətdən sonra isə hansısa qoxunun, yaxud musiqinin köməyi ilə yenidən oyana bilir. Nə vaxtsa keçirdiyiniz həmin o ağrı… sözsüz ki, söhbət ruhi ağrıdan gedir, real halda mövcud deyil, lakin hər hansı asossativ məqam, üstü, illər və xatirlərlə qaysaqlanmış o ağrını, sizdə bir də yaşada bilir...
Professoru dinlədikcə, Generalın gözləri harasa kənara çəkilmişdi, elə bil eşitdiklərini əyani surətdə həmin o «kənarda» seyr edirdi… Sonra nə oldusa, professor, qəfildən gözlərinin içinə boz, iti iynələrlə sancılan baxışlarından, cərəyan vurmuş kimi diksinib titrətdi.