3- mavzu. Tovar birjasi – zamonaviy bozor faoliyatining asosiy omilidir
"O`zRTXB" AJ ning 2016 йил 1 yanvar holatiga ko`ra faoliyat yakunlari to`g`risida ma`lumot
Yüklə 49,61 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ko`rsatkich O`l.birligi 1 oktyabr 2014 yil 1 oktyabr 2015 yil
- Bitimlar hajmi, jami mlrd.so`m 8 870,2 8 838,0
- Ko`rgazma-yarmarka mlrd.so`m 1 007,8 1 088,1
- Eksport mlrd.so`m 380,1 143,1
- Korporativ xaridlar mlrd.so`m 350,4 344,3
- Elektron katalogda mlrd.so`m - 46,7
"O`zRTXB" AJ ning 2016 йил 1 yanvar holatiga ko`ra faoliyat yakunlari to`g`risida ma`lumot4
"O`zRTXB" AJ ma‘lumotlari asosida tayyorlandi.
Talab va taklif o‘rtasidagi nomutanosiblik oqibatida mavjud real tovarni sotuvchi va sotib oluvchilari oldi-sotdi bitimlarini amalga oshirishga tayyor bo‘lmay qoladilar. Qachon talab va taklif vositachilar tamonidan vaqtinchalik ushlab turilganda birjada Xejlash ya‘ni narxni keskin tushib ketishi yoki ko‘tarilab ketishidan sug‘urta qildirish mexanizmi orqali qoniqarli darajadagi foyda olishga erishadilar. Tovar birjasi bozor narxi, bozor holati, uni kayfiyati haqidagi va boshqa tijorat axborotlari shakllanadigan joy bo‘lib xizmat qiladi. Birja narx haqidagi axborotning yagona manbai bo‘lib u narx shakllanishi jarayoniga borgan sari ko‘proq ta‘sir ko‘rsatadi. Birja axborotnomalari nashr etilsada, oldi - sotdi savdo bitimlari natijalari haqidagi axborot tijorat siri bo‘lib qoladi. Shuni takidlash joizki, birjaning o‘zi savdo vositachilik faoliyati bilan shug‘ullanmaydi faqat, uning uchun sharoit yaratib beradi. Savdoni brokerlik idoralari va brokerlar hamda treyderlar amalga oshiradilar. Ko‘pgina taraqqiy etgan mamalakatlar qonunchiligada birja maqsadli pul qo‘yish, qo‘yilmalarda o‘z xissalari (pay) larga ega bo‘lish, korxonalar bevosita birja faoliyatlarini muvofiqlashtirish va tashkil etish bilan bog‘liq bo‘lmaganda, ularni aksiyalarini sotib olish huquqidan mahrumdirlar. Birja zimmasiga faqat tashkilotchilik vazifasigina yuklanadi. Bozorni tabiiy qonunlari bo‘lgan talab va taklif qonunini inkor etmagan xolda tovar birjasi mamlakatimiz bozor tizimiga rejalashtirish va muvofiqlashtirish, uni sog‘lomlashtirish elementi - unsurlarini kiritdi. Birja orqali tovarlarni ishlab chiqarish sohasidan iste‘mol soxasiga tezkor harakati amalga oshiriladi, chunki birja savdosi faqat differentsial foyda (chayqovchilik foydasi) olgandagina amalga oshiriladi. Birja bizda yana tadbirkorlarni iqtisodiy o‘qitish vazifasini ham bajaradi. Birja o‘zida tovar kontsentratsiyalashuvi evaziga tovar zaxiralarini ma‘lum bir muddat vaqtda va makonda taqsimlash joyi bo‘lib xizmat qiladi. Bozor elementi bo‘lmish birja mohiyatini tushunish uchun uni, o‘ziga xos xususiyatlarini birma-bir sanab o‘tish kerak: bozorda savdoni qayta yangilash va tashkilotchiligi muntazamligi; avvaldan o‘rnatilagn ma‘lum qoidalarga rioya qilishlilik (har bir birja o‘z nizomi, o‘z savdo qoidalariga ega va ularga qat‘iy rioya qiladi.); Ma‘lum bir joyga o‘rnashib moslashganligi; Tovarlarga standartlar o‘rnatish; Ma‘lum bir xil (tip) kontraktlar ishlab chiqish; Narxlarni kotirovkalash; Majaro - kelishmovchmliklarni bartaraf qilish-arbitraj; Birjani axborot soxasidagi faoliyati; Tovarni o‘zi yo‘qligida bitim tuzilishi; Bitimlarni o‘ziga xos xususiyatlari, muqobil sotuvchi va xaridor taraflaridan amalga oshiriluvchi ikki taraflama auktsion printsipi; Sifat jixatidan bir - birini o‘rnini bosuvchi, ba‘zida bir–biriga to‘la mos keladigan bir xil xususiyatli tovarlar bilan savdo qilish; Bitimlarni chayqovchilik harakteri, savdo qatnashchilarining maksimal yuqori tijorat natija sari intilishi - birja faoliyatining iqtisodiy harakatlantiruvchisidir. Bundan tashqari, fyuchers birjasidagi savdolar quyidagi qo‘shimcha qirralarga egadirlar: Asosiy maqsad tovarlarni iste‘mol qiymati emas balki, almashtirish qiymati bo‘lgan bitimlarning sohtalik harakteri; Mavjud real tovar bozori bilan vosita orqali aloqa o‘rnatish (xejlash orqali); Birja vakili bo‘lmish kontraktlarda tovar iste‘mol qiymatini butunlay unifikatsiyalanganligi; Bitimlardagi qarama - qarshi agentlarni almashinuvi va bitimlarni naqdsizligi. Fyuchers birja bir vaqtda ma‘lum tovarlarning narxlari bozori bo‘lib turib, birja kotirovkalariga sezilarli darajada ta‘sir ko‘rsatibgina qolmay, real - mavjud tovarlar bo‘yicha tuziladigan aniq bitimlarga xejlash mexanizimi orqali ta‘sir ko‘rsatib, ularni haqiqiy narxiga ham o‘z ta‘sirini o‘tkazadi. Oxir oqibatda tovar ishlab chiqaruvchilar raqobatbardoshligiga ta‘sir etadi. Birja mexanizmi tadbirkorlar orasida xo‘jalik yuritishdagi yaxshi sharoit uchun, eng yaxshi mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilish orqali maksimal eng yuqori foyda olish uchun iqtisodiy kurashni qullab - quvvatlaydi. Raqobat samarali bozor mexanizmi demakdir. Yüklə 49,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|