3-Mavzu. Epiteliy to’qimasi. Ichki muhit to’qimalari. Qon va limfa Reja: Epiteliy to’qimasi
Bir qavatli ko‘p qatorli epiteliy
Yüklə 321,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ko‘p qavatli yassi muguzlanmaydigan epiteliy.
| Bir qavatli ko‘p qatorli epiteliy. Bu epiteliy nafas yoMlarining devorini vajinsiy
sistemaning ayrim qismlarini qoplaydi. Bu epiteliyda har bir hujayra bazal membranada yotadi, hujayralarning shakli turlicha va shu sababli yadrolari har xil tekislikda yotadi (51-rasm). Kekirdak epiteliysida kiprikli silindrsimon, qadahsimon, yirik va kichik qo‘shimcha hujayralar hamda endokrin hujayralar tafovut qilinadi. Kiprikli hujayralarning apikal yuzasida kiprikchalar bo‘lib, har bir hujayrada 250 atrofida uchraydi. Kiprikchaiarning harakatlanishi shilliq sekretning siljishiga ta’sir qiladi. Shilliq sekret bilan tashqari-dan kirgan chang zarralari ham chiqariladi. Elektron mikroskopda ki-prik- chalar 2 ta markaziy va 9 juft periferik («Hujayra markazi, sen-tro- soma»ga q.) mikronaychalardan iboratligi aniqlangan (52- rasm). Ko‘p qavatli epiteliy asosan himoya funksiyasini bajaradi, shuning uchun ham u tananing ko‘proq tashqi ta’sirotlarga uchraydigan joylarini qoplaydi. U terming yuzasini, og‘iz bo4shlig‘ini, qizilo‘ngach, ko‘zning muguz pardasini, buyrakning kosachasi, siydik pufagi, siydik chiqaruv yo4li va qinni qoplaydi. K o'p qavatli yassi epiteliy qavatma- qavat joylashgan hujayralardan tuzilgan, uning faqat bazal qavatidagi hujayralari bazal membranada yotadi. Ko‘p qavatln epiteliy 3 turga boMinadi: 1) ko‘p qavatli yassi muguzlanmaydigan epiteliy; 2) ko'p qavatli yassi muguzlanadigan epiteliy; 3) o‘zgaruvchan epiteliy. Ko‘p qavatli yassi muguzlanmaydigan epiteliy. Bu epiteliy og‘iz bo‘shlig4ining ichki yuzasini, qizilo‘ngachning shilliq qavatini va ko‘zning muguz pardasini qoplaydi (53- rasm). U quyidagicha tuzilishga ega: bazal membrana ustida silindr- si-mon shakldagi bazal qavat hujayralari yotadi. Uning ustida bir necha qavat bo‘lib joy lashgan kowp qirrali hujayralarni ko‘ramiz. Bu qa vat tikanaksimon hujayralar qavati deb yuritiladi. Tikanaksimon hujayralar orasida hujayralararo ko‘prikchalar mavjud. Elektron mikro- skop orqali tekshirilganda bu ko‘prikchalar sitoplazmatik o‘simtalardan tashkil topganligi aniqlangan. Bu o‘simtalar bir-bi-riga zich tegib turadi va bu yerda desmosomalar uchraydi. Desmo- somalar hujayralami o‘simtalar orqali o‘zaro bog4lab turadi. Bazal va tikanaksimon hujayra- laming sitoplazmasida maxsus organel lalar — tonofibrillalar joylashgan. Tonofibrillalar ingichka (5— 6 nm) tonofilamentlardan tashkil topgan bo‘lib, oqsil tabiatiga ega. U bazal hujayralarda epiteliy yuzasiga perpendikular, yuqori qavat hujayralarida hujayra yuzasiga parallel yotadi va ularda tayanch funksiyasini bajaradi. Epiteliyning eng yuza qavatida yassilashgan hujayralar joylashgan. Bu hujayralar o‘zining hayot siklini tugatib muguzlanmay tushib ketadi, shuning uchun |