4- amaliy mashg‘ulot: Mantiqiy elementlar asosida dasturlash

Variant№	Qurilma sxemasi	Chiqishlar soni
Bazis
1	Shifrator	(5-3)	VA-YO’Q
2	Dishifrator	(3-5)	VA-YO’Q
3	Shifrator	(6-3)	YOKI-YO’Q
4	Dishifrator	(3-6)	YOKI-YO’Q
5	Shifrator	(7-3)	VA-YOKI-YO’Q
6	Dishifrator	(3-7)	VA-YOKI-YO’Q
7	Shifrator	(8-4)	YOKI-YO’Q
8	Dishifrator	(4-8)	YOKI-YO’Q
9	Shifrator	(9-4)	VA-YO’Q
10	Dishifrator	(4-9)	VA-YO’Q

2.Sintezlangan sxemalardan foydalanib 1-topshiriqda keltirilgan shifrator (64-16) dishifrator (16-64) kaskadlarini Elektronics Workbench dasturida quring.

Qurilmaning ishlashini tekshiring
Uslubiy ko’rsatmalar
Dishifrator (3-8) (3 ta kirish 8 ta chiqishli ) ni qurishni ko’rib chiqamiz.
Oddiy elementlar asosida dishifratorni qurish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi.
1.Dishifratorning chinlik jadvali tuziladi. Bunda x₁, x₂, x₃ kirish o’zgaruvchilarining qiymatlari y₁ - y₈ esa, ularga chiqishlarda mos keluvchi qiymatlar (2-jadval)


2- jadval. Deshifratorning chinlik jadvali.

	X1	X2	X3	Y1	Y2	Y3	Y4	Y5	Y6	Y7	Y8
1	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0
2	0	0	1	0	1	0	0	0	0	0	0
3	0	1	0	0	0	1	0	0	0	0	0
4	0	1	1	0	0	0	1	0	0	0	0
5	1	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0
6	1	0	1	0	0	0	0	0	1	0	0
7	1	1	0	0	0	0	0	0	0	1	0
8	1	1	1	0	0	0	0	0	0	0	1

2. Chinlik jadvaliga ko’ra chiqish qiymatlari uchun tenglamalar tuzamiz:

Y₁=X₁*X₂*X₃; Y₅=X₁*X₂*X₃;



Y₂=X₁*X₂*X₃; Y₆=X₁*X₂*X₃;
(3)

Y₃=X₁*X₂*X₃ ; Y₇=X₁*X₂*X₃.

Y₄=X₁*X₂*X₃;

Olingan tenglamalar bo’yicha qurilmaning sxemasini tuzamiz (3-rasm). Shifratorning sxemasini qurish ham xuddi shu tarzda amalga oshiriladi.

Kaskadli dishifratorni qurish prinsiplari: Ko’p sonli chiqishlarga ega bo’lgan dishifratorni bir necha chiqishli dishifratorlar kombinatsiyasi ko’rinishida qurish mumkin. 4ta kirishli va 16ta chiqishli dishifratorni dishifrator (2-4) asosida qurishga misol ko’rib chiqamiz.
X₁, X_2, X₃, X₄ kirish o’zgaruvchilarini har qaysisida ikkitadan o’zgaruvchi bo’lgan guruhlarga ajratamiz: X₄, X₃ va X₁, X₂ . 4-rasmda ko’rsatilgani kabi har bir juft o’zgaruvchilarni chiziqli dishifratorlarning kirish o’zgaruvchilari sifatida ishlatamiz.



3ta kirish va 8ta chiqishli deshifratorning sxemasi.



4ta kirishli va 16ta chiqishli kaskadli dishifratorning sxemasi
Chiziqli dishifratorlar chiqish o’zgaruvchilarining qiymatlari quyidagi mantiqiy ifodalar bilan aniqlanadi:



Y^’’₀=X₈*X₄ ; Y₀^”=X₂*X₁;

Y₁^’=X₈*X₄ ; Y₁^”=X₂*X₁;

Y₂^’=X₈*X₄ ; Y₂^”=X₂*X₁;
Y₃^’=X₈*X₄ ; Y₃^”=X₂*X₁.
Bunday dishifratorlar dishifratorning birinchi bosqich funksiyalarini bajaradi. To’g’ri burchakli dishifratorning chiqish o’zgaruvchilari Y₀,Y₁,…,Y₁₅ larni quyidagi mantiqiy ifoda orqali aniqlash mumkin.Bunda argumentlar sifatida Y₀^’,…Y₃^’ va Y₀^”...,Y₃^” ya’ni chiziqli dishifratorning chiqish o’zgaruvchilari ishlatiladi.

Y₀=X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₀^”;

Y₁= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₁^”;

Y₂= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₂^”;
Y₃= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₃^’*Y₃^”;
…………………………….
Ushbu mantiqiy amallar matrissali dishifrator deb ataluvchi alohida iikkinchi bosqich dishifratorida bajariladi va u ikki kirishli elementlardan tashkil topgan bo’ladi. 5-rasmda matrissali dishifratorning shartli belgisi ko’rsatilgan bo’lib, unda o’nli raqamlar bilan belgilangan ikki guruh kirishlar dastlabki bosqich 2ta dishifratorning chiqishlariga ulanadi.
.
5-rasm.Matrisali deshifratorning
shartli belgilanishi.