A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

2-BOB. Tahlilning fizikА VA fizikА-kimyoviy usullari

1. 
   OPTIK TAHLIL USULLARI
   

Spektral va boshqa optik tahlil usullari elektromagnit nurlanishning o'zaro ta'siridan kelib chiqadigan turli hodisalar va ta'sirlardan foydalanishga asoslangan.
Ushbu usullarning ba'zilari gazsimon holatdagi atomlar va ionlar (emissiya spektr analizi, olov emissiyasi spektroskopiyasi) to'lqinining uzunligi, zichligi va boshqa xususiyatlarini o'lchashga asoslangan. Boshqa bir bo’limi (absorbsiya spektroskopiyasi) radiatsiyaning qizg'inligini o'lchashda ( fotokolometriya , spektrofotometriya, IQ - spektroskopiyasi, atom-absorbsiyon spektral tahlil, fotometrik titrlash, turbidimetriya ) yoki nefelometriya tahlil usulida sodir bo'ladi.
Ikkinchi guruh usullari nisbatan oddiy bo'lib, tahlil qilish uchun ko'p vaqt talab qilmaydi va shuning uchun kimyoviy profilning sanoat va ilmiy-tadqiqot laboratoriyalarida va atrof-muhit monitoringi vositalarida keng tarqalgan bo'lib aniqlanishi kerak bo’lgan eng kam miqdorli kompanentdan foydalaniladi.  Noorganik va organik ob'ektlarni tahlil qilish bilan bog'liq nashrlarning 60% dan ortig'i ushbu usul guruhiga bag'ishlangan.
Absorptsion spektroskopiya usullari aniq va juda yuqori sezgirlikda (kam aniqlash chegarasi), boradi. Namunadagi murakkab komponentlarini kimyoviy aniqlashda qushimchalarini aniqligi (10 ^-6% 10 ^-5) yuqori darajada aniqlanadi. Usullarning nisbiy xatosi 1-3% ni tashkil qiladi.
Elektromagnit nurlanishning tabiati va xususiyatlari
Atomlar va molekulalar cheklangan miqdordagi alohida yoki kvant energiya darajasiga ega. Agar sistemaga etarli darajada energiya berilgan bo'lsa, masalan, electronlarga ta’sir o’tkazish yoki elektromagnit nurlanishni singdirish orqali atomlar yoki molekulalar xarakatchan bo'ladi va yuqori energiya darajasiga ko'tariladi. Etarli darajada energiya berilganda atomlar yoki molekulalar xarakatchanligi qisqaroq (10 ^-8s ) bo’ladi, energiyaning past darajasiga qaytishi yoki energiyani ajralishini ko’zatish, issiqlik yoki elektromagnit nurlanish shaklida yoki ikkalasida ham birga energiyaning ajralishi ko’zatiladi.
Elektromagnit nurlanish - katta tezlik bilan tarqaladigan energiyaning bir turidir. Elektromagnit nurlanishning o'tishi moddaning ta'sir etishi mumkin bo'lgan elektr va magnit tarkibiy qismlarida davriy o'zgarishiga bog'liq . To’lqinli va kelayotgan xarakat yig’indisi, elektromagnit nurlanishining to’lqinli xarakatini paydo qiladi (2.2-rasm).