A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fizika-kimyoviy tahlilning boshqa usullari
| (п) ->28А1
|
0,21 |
2,3 daq. | ||||
|
1,80 | ||||||
|
Mg |
26Mg |
11,1 |
(n) ->27Mg |
0,03 |
9,5 daq. |
0,83, 1,02 |
|
Si |
3oSi |
3.1 |
(п)->31Si |
0,11 |
2,6 soat |
1,5 |
|
Со |
59Со |
100 |
(п) ->60Со |
20 |
5,2 yil |
1,17 va 1,33 |
9Be, 252Cf va boshqa izotoplar atomlarni bombardimon qilish uchun neytron manbai sifatida ishlatiladi. Ikkinchi darajali neytronlar oqimi, 7Li, 10B va izotoplari uchunboshqa elementlarni ushbu elementlarning atomlarini nurlantiruvchi moddalar yoki reaktorlarda nurlantirish. Neytronning emirilishi natijasida atomning 1 og'irlikdagi izotoplari bir xil massa soniga ega bo'ladi:
+ n =
Faollashtirish uchun siklotronlarda ishlab chiqarilgan protonlardan foydalanish mumkin. Protozoa tomonidan yadrolarning bombardimon qilinishi natijasida izotoplar atom massasi va birinchi raqamdan 1 massa hosil bo'ladi. Misol uchun
Ma'lumki, tabiiy ravishda hosil bo'lgan radioaktiv elementlarning yadrolari o'z-o'zidan parchalanib, geliy yadrolari (elektron zarralari) yoki elektronlar (p-zarralari) chiqishi bilan boshqa elementlarga aylana oladilar. Radioaktiv parchalanish reaktsiyalariga misol sifatida quyidagilarni keltiramiz.
Shuningdek, siklotronlarda shakllanadigan deuteronlar tomonidan faollashtirilganda, deuteronning assimilyatsiya reaktsiyasi bir yoki ikki protonning bir vaqtning o'zida chiqarilishi bilan hosil bo'ladi. Misol uchun:
Shu tarzda olingan sun'iy radioaktiv izotoplar ko'p hollarda beqaror va o'z-o'zidan parchalanadi. Misol uchun, alyuminiy a-zarrachalar tomonidan bombardimon qilinganida, reaktsiya davom etadi.
Bu reaktsiya neytronning chiqishi bilan sodir bo'ladi. Bu reaktsiya vaqtida hosil bo'lgan fosfor izotopi beqaror va p-parchalanish reaktsiyasi bilan o'z-o'zidan ajralib chiqa oladi:
Bunday reaktsiyalar sun'iy radioaktiv parchalanish bilan bog'liq va to'g'ridan-to'g'ri radioaktivlik tahlilida qo'llaniladi. Radioaktiv jarayonlarning har biri muayyan tezlikda davom etadi, bu yarim umr bilan ajralib turadi - hosil bo'lgan radioaktiv elementlarning yarimi buzilish vaqtidir. Yarimning hayoti keng tarqalgan. Masalan, radioaktiv fosforning yarim umri atigi 2,5 minutni tashkil etadi.
Fizika-kimyoviy tahlilning boshqa usullari
Yuqorida 2.9-jadvalda ba'zi sun'iy izotoplar uchun yarim ajralish davri keltirilgan.
α- va β-zarrachalaridan tashqari, radioaktiv parchalanish juda tez-tez 0.016 dan 0.230 A gacha bo'lgan to'lqin uzunligi bo'lgan yo'llar bilan tarqaladi. Yaralarning γ-energiyasi 0,05 dan 8 MeV gacha (megaelektron volt) farq qiladi.
Har bir elementning radioaktiv parchalanishi ma'lum radiatsion spektr bilan tavsiflanadi. Ular aniqlanishi mumkin bo'lgan ba'zi elementlarning y-spektridagi xarakterli maksimum ham ko'rsatilgan.(1.9-jadval)
2.59-rasm indiy, marganets va niyobiy izotoplarining β-parchalanishining γ-emissiya spektrlarini ko'rsatadi. γ-nurlari c hiqaradigan elementning tabiati
γ- spektrining tabiati bilan belgilanishi mumkin va uning o'rganilayotgan namu-nadagi tarkibi radiatsiya intensivligidan aniqlanishi mumkin. Masalan, 2.60-rasm grafikada marganes va misni aniqlash uchun kalibrlash grafikalari berilgan. Marganets 0,84 MeV energiya bilan γ-radiatsiya qizg'inligi va mis - 0,5 MeV energiya bilan radiatsiya jadalligi bilan aniqlanadi. Kobaltning temirdan ajratilishi kation suvi , aniondan olingan galyum ekstraktsiya bilan ajratiladi. Analitik maqsadlar uchun sun'iy ravishda olingan radioaktiv namunalarning γ-radiatsiyaidan foydalanish mumkin. Ushbu usulda β-nurlarini chiqaradigan elementning xarakteristikasi yarim yemirilishi bilan aniqlanadi va uning tarkibi radiatsiya intensivligi bilan aniqlanadi. Biroq, ayrim hollarda, turli xil elementlarning radiatsiya bir xil yoki bir-biriga yaqindir. Masalan, 1,17 va 1,33 MeV chiziqlari bo'ylab kobaltning aniqlanishi 1,10 va 1,29 MeV ni tashkil etuvchi temir bilan to'sqinlik qiladi. Surmani aniqlashda 0,55 MeV chiziqni tashkil etuvchi 0,564 MeV chizig'i bo'ylab mishyak to'sqinlik qiladi. Bu aralashuv elementlarini oldindan ajratish zarurligiga olib keladi.
Yüklə 7,34 Mb.
Dostları ilə paylaş:
