A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

2.64-rasm. Titrlangan eritma joylashtirilishi.
1-vanna; 2-buretka; 3-vanna ichidagi suyuqlik aralashtirgich; 4-motor; 5-nasos; 6-filtrlash plastinkalari; 7-kamera; 8-o'lchovni hisoblagich; 9-qo’rg’oshinli quvur;
Radiokimyoviy titrlashda qo’yidagi asbobdan foydalaniladi (2.64-rasm). Bu erda titrlanadigan eritma 1-idishda aralashtiriladi, buretkaga 2 - ishchi eritma qo'shiladi. 3-vanna ichidagi suyuqlik, 4- motor bilan aralashtiriladi, 5-nasos orqali 6-filtrlash plastinkalari yordamida titrlanadi, 7-kameraga uzatiladi va 9-qo’rg’oshinli quvur orqali 8-o'lchovni hisoblagichga qayd etadi. Aniqlanib olingan eritma tugaganidan keyin yana titrlash idishiga qaytariladi va titrlash davom etadi.
Yuqorida aytib o'tilganidek, ekvivalent nuqta aniqlanadi va titrlash egri chizig’I chiziladi.
Tezligi jihatidan jarayonni bajarish va aniqligi yuqoriligi bilan ushbu radioaktiv usulni qo'llash deyarli barcha sohalarda ishlatiladi.
Ushbu usul bilan ba'zi bir elementlarning aniqlanishi.

Sezuvchalik %	Elementlar Элементы
10^-^5 — 10-^6	Са, Si, S, Fe, Zr, Bi
10-^6— 10^-7 ^1515	Ni, Zn, Ge, Mo, Ag, Cd, Pt, Hg, Ce
10^-7— 10^-8	P. Cr. Co, Gd, Sb, Os, Pb
Выше 10 ^-^8	. Mn, Cu, In, W, Au, Sm

Vodorod, niobium, qo'rg'oshin va boshqa bir necha elementlarning ta'rifi radiokimyoviy usuli bilan tavsiflanadi, chunki bu usul namunadagi yaxlitlikni buzmasdan aniqlik berishga imkon beradi.
Radiokimyoviy tahlil usuli bir qator fizik-kimyoviy masalalarni hal qilishda va muhim analitik va fizika kimyoviy qatlamlarni aniqlash uchun keng qo'llaniladi. Ekstraksiyon jarayonlarini o'rganish va tarqatish usularini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin. Elektrokimyoviy jarayonlarni o'rganayotganda oqimlarini almashtirishda aniqlash uchun foydalanish mumkin. Fizikaviy kimyolarda bu usul turli reaktsiyalar kinetikasini, katalizatorlarni o'rganishni va sirt jarayonlarini o'rganish uchun ishlatiladi.
Nazorat savollari:
1. Radiometrik titrlash orqali nechta komponentni aniqlash mumkin?
2. Radiokimyoviy tahlil nimani aniqlash uchun keng qo'llaniladi?
3.Elementning radioaktiv parchalanishi qaysi spektr bilan tavsiflanadi?
4. Radioaktiv parchalanish reaktsiyalariga misol yozing?
2 bobga doir umumiy nazorat savollari:

1. 
   Optik tahlil usuli qaysi usulga kiradi?
   

2. Оptik spеktr necha asоsiy оblastga bo‘linadi?
3. Ko'rinadigan yorug'lik uzunligiga qarab qanaqa ranglarga bo'ladi?
4. Optik хususiyatlаrgа qaysi оmillаr tа’sir qilаdi?
5. Fоtоmеtrik tahlil usuli nimani aniqlashga asoslangan?
6. Mоddаlаrni fоtоmеtrik аniqlаsh usullаri necha xil bo‘ladi?
7. Qo‘shish usuli qaysi usulning turiga kiradi?
8. Fоtоmеtrik tahlildаgi хаtоliklаri qaysi holatda uchraydi?
9. Fоtоmеtrik o‘lchаsh tехnikаsi vа аsbоblаri nimalar kiradi?
10.Mоddаlаrni fоtоmеtrik аniqlаsh usullаri nimaga asoslangan?.
11. Fotokolorimetrik tahlil usulida nurning necha foizini o‘tkazadi?
12. Eritmaning optik zichligini aniqlash qaysi asboblar yordamida amalga oshiriladi?
13. Namunadagi kоmpоnеntlarning sifat va miqdоriy tarkibi nima orqali aniqlanadi?
14. Spеktrni qo‘zg‘atish manbalari nimalar kiradi?
15. Emissiоn optik tahlil qaysi turlarga bo‘linadi?
16. Yorug‘likni qabul qiluvchi mоslamalarga nimalar kiradi?
17. Spektroskopik tahlil usullari tasnifi nimadan iborat?
18. Atom-absorbsion spektral tahlil nimani o’lchashga asoslangan?
19. Atom-absorbsion tahlilda qaysi xatoliklar uchraydi?
20. Molekulyar ishlatiladigan radiatsiya manbalarining tavsifini bering.
21. Polyarografik usul- qanaqa tok kuchini o’lchashga asoslangan?
22. Elektrodda ionlarni qayta ishlash jarayoni qaysi bosqichlarda bo'ladi?
23. Qattiq elektrodlardan foydalanganda qaysi munosabatlar kuzatiladi?
24. Moddalarni xromotografiyalashning mohiyati?

25. 
    Хrоmatоgrafik usullarni klassifikatsiyalarini ayting?
    
26. 
    Xromatografik tahlilning mohiyati nimadan iborat?
    

27.Xromatografik kolonkada namuna nima yordamida kiritiladi?
28. Konduktometriya deb nimaga ataladi?
29. Konduktrometrik titrlashda elektr o'tkazuvchanlik qachon ortadi?
30 Amaliyotida konduktometrik titrlash usuli qachon ishlatiladi?
31. Yuqori chastotali titrlashning kondomometrik ko'rsatkichlarini afzalliklari qanaqa?
32. Kulonometrik taxlil nimani aniqlashga asoslangan?
33. Bevosita potensiometrik kulonometriya deb nimaga aytiladi?
34. Kumush galogenli kulonometr qanday ahamiyatga ega?
35. Qanaqa kulonometrlar mavjud?
36. Radiometrik titrlash orqali nechta komponentni aniqlash mumkin?
37. Radiokimyoviy tahlil nimani aniqlash uchun keng qo'llaniladi?
38. Elementning radioaktiv parchalanishi qaysi spektr bilan tavsiflanadi?
39. Radioaktiv parchalanish reaktsiyalariga misol yozing?
40. Potensiometriya tahlil qaysi tahlil usuliga kiradi?
42. Ishlatiladigan elektrodlar nomini ayting?
43. Potensiyometrik titrlash qaysi eritmalarni ishlatishda qo’llaniladi?
44. Potentsiametrik usuli bilan aniqlashda nimalarni yodda tutish kerak?
45. “Ho‘l” va “quruq” tahlil usullari deb nimaga aytiladi?
46. Sifаt tahlil nimalarni yechishni o‘z ichiga oladi?
47. Tahlilning fizikaviy usullariga nimalar kiradi?
48. Tahlilning kimyoviy usullari deb nimaga aytiladi?
49. Makro va mikro nahlil usullarida namuna qancha miqdorda olinadi?
50. Temir tuzini nordon eritmasiga qaysi tuz qo‘shilsa turnbulin tuzi cho‘kmasi hosil bo‘ladi?
GLOSSARI